Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΔΕΡΒΕΝΑΚΙΑ

26 ΙΟΥΛΙΟΥ 1822

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Μετά την άλωση της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821, οι επαναστατημένοι Έλληνες έχουν αποκτήσει τον ουσιαστικό έλεγχο της Πελοποννήσου καθώς η πόλη αυτή αποτελούσε το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο των Οθωμανών στη περιοχή. Η απουσία του Τούρκου στρατιωτικού διοικητή Χουρσίτ Πασά στην Ήπειρο για την εξόντωση του Αλή Πασά έκανε πιο εύκολο το έργο των Ελλήνων αλλά καθυστέρησε και την αντεπίθεση της Αυτοκρατορίας. Ο Αλή Πασάς ηττήθηκε και εκτελέστηκε το 1822 και ο Χουρσίτ ξεκίνησε αμέσως να συγκεντρώνει στρατό για να εισβάλλει στις επαναστατημένες επαρχίες. Έπεσε όμως στη δυσμένεια του Σουλτάνου και απαλλάχθηκε των καθηκόντων του. Τον αντικατέστησε ο Μαχμούτ Πασάς, ο επονομαζόμενος Δράμαλης. Ο καινούργιος Τούρκος στρατιωτικός διοικητής συγκέντρωσε στη Λάρισα μία τεράστια (για τα δεδομένα της εποχής και της περιοχής) στρατιά αποτελούμενη από 24 χιλιάδες πεζούς, 6 χιλιάδες ιππείς και 6 κανόνια!

Ξεκίνησε τη προέλαση του με μεγάλες προσδοκίες σκορπίζοντας τον τρόμο στους προεστούς των Ελλήνων, όχι όμως στους οπλαρχηγούς και ιδιαίτερα στον Κολοκοτρώνη που περίμενε πώς και πώς την αντίδραση των Τούρκων για να τους κατατροπώσει και να εδραιώσει την ελληνική κυριαρχία στη περιοχή. Ο αρχιστράτηγος των Ελλήνων εκτός του κλεφτοπολέμου, είχε υπηρετήσει ως αξιωματικός και στον τακτικό Αγγλικό στρατό και γνώριζε καλά τις αδυναμίες που παρουσιάζει ένα στράτευμα κατά τη πορεία του και αυτές σκόπευε να εκμεταλλευτεί. Ο Δράμαλης προήλασε ανενόχλητος στη Βοιωτία προξενώντας μεγάλες καταστροφές όπως και στην Αττική, προσπερνώντας όμως την Ακρόπολη των Αθηνών. Πέρασε με ευκολία τα στενά των Γερανείων και κατέλαβε την Κόρινθο. Εκεί συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο όπου πολλοί διοικητές του πρότειναν να κατασκευάσει αποθήκες τροφίμων και πυρομαχικών καθιστώντας έτσι την πόλη ορμητήριο του για τη διάρκεια του πολέμου.

Ο ίδιος όμως μή έχοντας γνώση του ορεινής μορφολογίας του εδάφους της Πελοποννήσου και με περίσση αυτοπεποίθηση, καθώς δε συνάντησε καμία αντίσταση, διέταξε τη συνέχιση της προέλασης μέχρι το Ναύπλιο και τον ανεφοδιασμό του από τον Οθωμανικό στόλο εκεί. Μετά θα ξεκινούσε για την ανάκτηση της Τριπολιτσάς αναγκάζοντας τους Έλληνες να καταφύγουν στα βουνά και να ξαναρχίσουν τον κλεφτοπόλεμο. Αυτό ακριβώς είχε στο μυαλό του να κάνει ο Κολοκοτρώνης αλλά πριν ακόμη φτάσουν οι Τούρκοι τόσο βαθειά μέσα στις επαναστατημένες περιοχές! Ο γερο-στρατηγός μάζευε από παντού άντρες, πολλές φορές με απειλές, καθώς η περιοχή ήταν ιδανική για ενέδρες και η ολοκληρωτική νίκη εναντίον τόσο μεγάλης στρατιάς του φαινόταν πιθανή. Δυστυχώς δεν συμμερίζοταν τις απόψεις του πολλοί από τους Έλληνες αρχηγούς του Αγώνα. Χαρακτηριστική είναι η υποτιμητική φράση του Μαυρομιχάλη: «Πηγαίνει να ξαναγίνει κλέφτης στα βουνά και να πιάση τα κορφοβούνια και τους Αηλιάδες...»

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ

Το πρώτο μέλημα του Δράμαλη ήταν να ανεφοδιάσει τη φρουρά του Ναυπλίου που διαπραγματευόταν τη παράδοση στους Έλληνες. Ξεκίνησε από τη Κόρινθο ακολουθώντας τη συντομώτερη οδό, αυτή των στενών των Δερβενακίων.

Παρά τις προσπάθειες του Κολοκοτρώνη (καθώς αυτός ήταν και ο ιδανικός τόπος για ενέδρα) οι Έλληνες μουδιασμένοι ακόμη από το μέγεθος της στρατιάς των Τούρκων, άφησαν τους εισβολείς να περάσουν ανενόχλητοι και να φτάσουν στο Άργος. Ο Δράμαλης με περίσσιο θράσσος δεν άφησε οπισθοφυλακή στα στενά για να προστατεύει τις οδούς ανεφοδιασμού αλλά και πιθανής οπισθοχώρησης. Ο Υψηλάντης βλέπωντας το λάθος του Τούρκου στρατηγού, έσπευσε με εφτακόσιους άντρες να υπερασπιστεί το φρούριο του Άργους , Λάρισα. Μετά από σύντομη πολιορκία ο ευφυής έλληνας στρατιωτικός εγκατέλειψε το φρούριο αφού πρώτα είχε επιτύχει τον στόχο του, τα εφόδια της στρατιάς του Δράμαλη είχαν τελειώσει.

Σύντομα ο Τούρκος διοικητής κατάλαβε πως έπρεπε να υποχωρήσει στη Κόρινθο να ανεφοδιαστεί και στο μέλλον να προελάσει με περισσότερη σύνεση. Ο Γέρος του Μοριά όμως δεν σκόπευε να τον αφήσει να μάθει από το λάθος του! Είχε τόση πίστη στη νίκη που στο νέο πολεμικό συμβούλιο των Ελλήνων δήλωσε: «Εχω τόσην βεβαιότητα να σας ειπώ να μην πάρετε ούτε τα άρματά σας, για να πάρωμε των Τούρκων. Σήμερα ο καθένας από εμάς θα καταδιώκη πολλούς...» Μάζεψε πολλούς άντρες στα Δερβενάκια και αφού άφησε την εμπροσθοφυλακή των Τούρκων (αλβανοί ιππείς) να περάσει σχετικά εύκολα, κατέπεσε με ορμή επάνω στο πεζικό κατασφάζοντας τους ανήμπορους να αντιδράσουν τούρκους. Οι περιγραφές των ιστορικών της εποχής ειναι χαρακτηριστικές: «Από εκάστου λόφου ανεπήδων ένοπλοι Ελληνες και καπνός πυρίτιδος κατεκάλυψε όλας τας κλιτύς του όρους. Οι Τούρκοι ιππείς, υποχωρήσαντες τάχιστα, προσεπάθησαν να αναβώσι την δεξιάν όχθην του χειμάρρου, αφ' ης ανελίσσεται η ανωφέρεια του Αγίου Σώστη. Οι πεζοί παρηκολούθουν όπως ηδύναντο, τα όπλα δε και αι αποσκευαί και παν ό,τι παρεκώλυε την πορείαν απερρίφθησαν. Αλλ' οι Ελληνες έσπευδον διώκοντες τους φεύγοντες και το λαμπρόν όνειρον του Κολοκοτρώνη ήρχιζε να πραγματοποιήται».
Δυστυχώς ομως μόνο ο Υψηλάντης, ο Νικηταράς και ο Παπαφλέσσας έσπευσαν να υποστηρίξουν τον Κολοκοτρώνη και έτσι οι Τούρκοι απέφυγαν τον αφανισμό ολόκληρης της στρατιάς μέσα σε μία μέρα!

Οι υποχωρούντες Τούρκοι διασπάστηκαν στα δύο. Το πρώτο τμήμα που βάδιζε προς την Κόρινθο δέχθηκε σφοδρή επίθεση από το τους άντρες του Νικηταρά μπροστά στη χαράδρα του Αγίου Σώστη χάνοντας 3 χιλιάδες άντρες. Λέγεται πως ο ίδιος ο Νικηταράς χρησιμποίησε εφτά σπαθιά στη μάχη, γεγονός που του απέδωσε το προσωνύμιο "τουρκοφάγος".
Το άλλο τμήμα με τον Δράμαλη γύρισε στο Άργος ανενόχλητο.

Δε μπορούσαν όμως οι Τούρκοι να καθίσουν πολύ στο Άργος και σχεδίαζαν τη φυγή τους. Ο Κολοκοτρώνης είχε προνοήσει για κάθε ενδεχόμενο αλλά αυτή τη φορά το σχέδιο δε λειτούργησε όπως έπρεπε. Τα τμήματα του γιου του, Γεννάιου Κολοκοτρώνη και του Πλαπούτα έφτασαν πολύ αργά. Οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί επιτέθηκαν βέβαια αλλά πολλοί στρατιώτες επιδόθηκαν στη λαφυραγωγία παρά στη καταδίωξη και έτσι ο Δράμαλης κατάφερε και έφτασε στη Κόρινθο με μόλις (sic) χίλιους νεκρούς.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Το κυριότερο αποτέλεσμα της μάχης των Δερβενακίων ήταν πως σώθηκε η Επανάσταση καθώς ήταν ακόμη στα σπάργανά της. Εδραιώθηκε η κυριαρχία των Ελλήνων και θα χρειαζόταν δύο εμφύλιο πόλεμοι, ο εγκλεισμός του Κολοκοτρώνη στη φυλακή και η παρέμβαση της Αιγύπτου για να μπορέσουν οι Τούρκοι να διεκδικήσουν ξανά τη περιοχή. Ο Κολοκοτρώνης έφραξε όλες τις οδούς ανεφοδιασμού προς τη Κόρινθο και έτσι η μεγάλη στρατιά έσβησε μαζί με τον ηγέτης της που πέθανε από την στεναχώρια του. Ο ψυχολογικός αντίκτυπος ήταν επίσης μεγάλος τόσο για τους Τούρκους όσο και για τους Έλληνες. Οι μεν Έλληνες αναγνώρισαν τον Γέρο του Μοριά ως αρχιστράτηγο και πίστεψαν στη νίκη περισσότερο από ποτέ και οι Τούρκοι και μονο στο άκουσμα του ονόματος του έτρεμαν από τον φόβο τους!! Η λευτεριά της Πατρίδος ήταν πλέον κοντά!

ο χορός των παλλικαριών του Κολοκοτρώνη

μετά τη μάχη στα Δερβενιάκια