Κυριακή 10 Μαρτίου 2013

ΥΨΩΜΑ 731-Ο ΜΑΡΑΘΩΝΑΣ ΤΟΥ Β 'ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ





Η ΜΑΧΗ  ΤΟΥ ΥΨΩΜΑΤΟΣ 731, 9-25 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
…που έμεινε γνωστή στην Παγκόσμια Πολεμική Ιστορία σαν μία από τις πιο αιματοβαμμένες μάχες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου…



Το Υψωμα 731 βρίσκεται περίπου 20 χιλιόμετρα βόρεια της Κλεισούρας. Ηταν μία από τις στρατηγικής σημασίας θέσεις που κατέλαβε ο Ελληνικός Στρατός  κατά την αντεπίθεσή του, που ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου 1940. Η κατοχή του καθιστούσε αδύνατη κάθε κίνηση των Ιταλικών Δυνάμεων προς Νότο. Σε αυτήν την αντεπίθεση είχαν καταληφθεί η Κορυτσά, η Χειμάρρα, οι Αγιοι Σαράντα, το Πόγραδετς, το Αργυρόκαστρο, η Πρεμετή, η Κλεισούρα,  ουσιαστικά ολόκληρη η Βόρεια Ηπειρος.

* * *

Η αποτυχία Ιταλών να διασπάσουν το Ελληνικό Μέτωπο και οι διαρκείς ήττες τους, ανάγκασαν το Χίτλερ να αλλάξει τον σχεδιασμό των πολεμικών του επιχειρήσεων και να αποφασίσει να επιτεθεί στην Ελλάδα. Συναντιέται με τον Μουσολίνι, που του υπόσχεται ότι θα «κατακλύσει» την Ελλάδα, και του ανακοινώνει την απόφασή του. Τώρα οι Ιταλοί χρειάζονται μία εντυπωσιακή στρατιωτική επιτυχία πριν επέμβη ο σύμμαχός τους, μία επιτυχία που δεν την είχαν κατορθώσει από την αρχή του πολέμου, τον Οκτώβριο του 1940.
Ο Ντούτσε αποφάσισε να προσθέσει και το βάρος της προσωπικής του παρουσίας στο μέτωπο, στην νέα του επίθεση, που έμεινε στην ιστορία γνωστή σαν «Eαρινή Eπίθεση». Στις αρχές Μαρτίου 1941 έφτασε στην Αλβανία και επιθεώρησε τις Δυνάμεις του. Θα παρακολουθούσε την επίθεση  και τον θρίαμβο του στρατού του – όπως πίστευε - από το παρατηρητήριό στο Κόμαριτ.

Οι Ιταλικές Δυνάμεις διέθεταν :
12 Μεραρχίες, Τάγματα Αλπινιστών και Μιλανοχιτώνων, 2 τάγματα πολυβολικού με 400 περίπου στόμια πυρός, και αεροπορία.
Οι Ελληνικές Δυνάμεις διέθεταν :
6 Μεραρχίες ταλαιπωρημένες και αποδεκατισμένες από τα κρυοπαγήματα, τις κακουχίες, τις αεροπορικές επιδρομές, που πολεμούσαν συνεχώς από την αρχή του πολέμου, και Αεροπορία ανύπαρκτη λόγω των απωλειών που είχε υποστεί.

* * *

Η «Εαρινή Επίθεση» των Ιταλών διήρκησε από τις 9 Μαρτίου έως τις 25 Μαρτίου 1941, και εκδηλώθηκε σε όλη την Γραμμή του Μετώπου. Το κύριο βάρος ρίχτηκε όμως στο ύψωμα 731 που η κατάληψή θα διασπούσε το Μέτωπο του Ελληνικού Στρατού  και θα οδηγούσε στην κατάρρευση της Αμυντικής του Γραμμής.

Εναντίον του «731» εξαπολύθηκαν :
18 επιθέσεις από 9 έως 19 Μαρτίου, 1 στις 24 Μαρτίου, και η τελευταία την 25η Μαρτίου ημέρα της Εθνικής Γιορτής.

Των επιθέσεων προηγείτο σφοδρός βομβαρδισμός του Ιταλικού πυροβολικού και της αεροπορίας, που κατέσκαπτε το ύψωμα. Ακολουθούσε η επίθεση των επίλεκτων Ιταλικών δυνάμεων πεζικού. Το τέλος πάντα το ίδιο, τραγικό για τις Ιταλικές δυνάμεις :
Οι Ελληνες υπερασπιστές, του II Τάγματος του 5ου Συντάγματος Πεζικού, που κατάγονταν κυρίως από τα Τρίκαλα και την Καρδίτσα, αν και ταλαιπωρημένοι και στερημένοι, με Διοικητή τους τον Ταγματάρχη Δημήτριο Κασλά, τον Νέο Μιλιτιάδη, έβγαιναν από τα χαρακώματά τους και με τις λόγχες και τις χειροβομβίδες τις καταδίωκαν, τις αποδεκάτιζαν.
Ο ηρωισμός και η αυταπάρνηση τους δεν επέτρεψε στους Ιταλούς να καταλάβουν ούτε μιά σπιθαμή Ελληνικής γής και ανάγκασαν τον Μουσολίνι  να αποχωρήσει απογοητευμένος.

Εκεί, στο θρυλικό «731», ο  Ελληνοϊταλικός πόλεμος είχε οριστικά πλέον κριθεί.

* * *




           ΑΓΓΕΛΟΥ ΤΕΡΖΑΚΗ

 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΟΠΟΙΙΑ (1940-1941)
                  ΕΚΔΟΣΗ Γ.Ε.Σ.

                  (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ) 
 

 Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΑΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ
Τολμηρά, επικίνδυνα τεντωμένη προς το βοριά είταν η φτερούγα του ελληνικού μετώπου στο πέταγμά του μέσα στην Αλβανία, όπως το είχε βρεί και το μούδιασε η βαρυχειμωνιά. Οι Ιταλοί είχανε δοκιμάσει να επωφεληθούν στην τοπική τους επίθεση της 26 έως 31 Ιανουαρίου. Το σημάδεψαν τότε στη μασχάλη. Είναι εκεί που αρχίζει η επικίνδυνη καμπή, ο θύλα­κας του Δρίνου. Αστόχησαν. Δέν είταν όμως αυτή η μεγάλη προσπάθεια που είχε τάξει ο Μουσολίνι στον Χίτλερ, στο Ζάλτσμπουργκ που ειδώθηκαν μια βδομάδα πριν. Του είχε υποσχεθεί «να κατακλύσει την Ελλάδα». Η μεγάλη επίθεση θα είναι αυτή που προετοιμάζει ο Καβαλλέρο από τα μέσα Ιανουαρίου. Το ελληνικό Γενικό Στρατηγείο δεν είχε αργήσει να το πληροφορηθεί: αιχμά­λωτοι το μαρτύρησαν, από το πρώτο κιόλας δεκαήμερο του Φεβρουαρίου, και οι μονάδες του μετώπου ειδοποιήθηκαν με σχετική διαταγή στις 18.
Ο Μουσολίνι χρειαζόταν, πραγματικά, μιά τουλάχιστον στρατιωτική επιτυχία, όσο γινόταν πιο εντυπωσιακή, πριν επέμβη ο σύμμαχός του. Το δηλώνει ο ίδιος απερίφραστα, σ' έκθεσή του προς το βασιλέα της Ιταλίας. Και θα το ξαναπεί όχι μιά μόνο φορά. Η έκθεση αυτή βρίσκεται οτο Μυστικό Αρχείο του Καβαλλέρο :
«Οφείλομεν να έχωμεν - γράψει ο Ντούτσε - τουλάχιστον μίαν στρατιωτικήν επιτυχίαν, πρίν oι Γερμανοί αρχίσουν, τας αρχάς Απρι­λίου, την επίθεσίν των».
Ωστόσο τα σχέδια του Καβαλλέρο είταν πολύ πιό προσγειωμένα, λιγό­τερο φιλόδοξα. Σαν απώτερο μόνον αντικειμενικό σκοπό έβλεπε ο τρίτος Ιταλός αρχιστράτηγος της Αλβανίας τα Γιάννινα. Αρχική του πρόθεση να επιτεθεί σε περιωρισμένο μέτωπο, να πετύχει έτσι ένα ρήγμα στο ελληνικό κέντρο, να διανοίξει την κοιλάδα της Ντέσνιτσας και να χωρίσει στα δύο τις εκεί Ελληνικές Δυνάμεις, της Τρεμπεσίνας από τη μιά, του Αψου από την άλλη. Τέλος να προελάσει προς την Πρεμετή, το Λεσκοβίκι, τη Μέρτζανη. Είναι χαρακτηριστικό ότι, για ιην επικείμενη αυτή σημαντικότατη επιχείρηση, δέν είχαν ειδοποιηθεί κάν oι Ιταλικές δυνάμεις του βόρειου μετώπου. Την ίδια μόνον ημέρα που θα εκδηλωθεί η εαρινή επίθεση, θα μάθει ο Ιταλός διοικητής της  Ενάτης Στρατιάς, κατά τύχη, πως άρχισε επιθετική ενέργεια στο κεντρικό μέτωπο. Και θα ζητήσει μ' επιστολή του, από τον Καβαλλέρο, οδηγίες τί να κάνει άν χρειαστεί...
Οι ελληνικές μονάδες είχαν, στο μεταξύ, προσέξει την έντονη δραστηριό­τητα που άρχιζε αντίκρυ. Παρατηρητήρια, περίπολοι, εναέριες κατοπτεύσεις ειδοποιούσαν για μετακινήσεις και συγκεντρώσεις του εχθρού στα νότια και στ’ ανατολικά της Γκλάβας. Είναι ένα χωριό στ' αριστερά του δρόμου προς το Βεράτι. Ο εχθρός άνοιγε νέους δρόμους προς το μέτωπο, συγκέντρωνε πυρομαχικά σε μεγάλες ποσότητες, εργαζόταν νύχτα - μέρα. Είταν φανερό πως στη ζώνη του Β' Σώματος κάτι πολύ πιο σοβαρό από όλα τα ίσαμε σή­μερα ετοιμαζόταν. Στη χαράδρα του Πρόϊ Μάθ πιάνεται αιχμάλωτος ένας Ιταλός αξιωματικός που έχει απάνω του έναν πολύ διαφωτιστικό χάρτη : Με χρώματα, είναι σημειωμένη η κίνηση των μεραρχιών που θα πάρουν μέρος στην επίθεση.
Αλλά ο Μουσολίνι ενίσχυε και από την Ιταλία, με ειδικές αποστολές, το μέτωπο. Εστηνε τάγματα μελανοχίτωνες να πλαισιώσουν τον τακτικό στρατό, μεγάλους τιτλούχους του φασισμού, υπουργούς του και άλλους, να τον εμψυχώσουν. Στις 23 Φεβρουαρίου βγάζει ο ίδιος ένα λόγο στη Ρώμη και λέει :
«Το τελευταίον έρεισμα της Μεγάλης Βρεταννίας εις την ευρωπαΐκήν ήπειρον ήτο και είναι η Ελλάς, το μόνον έθνος το οποίον δέν ηθέλησε να παραι­τηθεί της αγγλικής εγγυήσεως. Ητο απαραίτητον ν' αντιμετωπίσωμεν την Ελλάδα και εις το σημείον τούτο ευρέθησαν σύμφωνοι όλοι οι υπεύθυνοι στρατιωτικοί παράγοντες».
Εκανε ύστρα έναν εξωραϊσμένο και παραποιημένον απολογισμό της ως τώρα εκστρατείας και κατέληγε : «Εντός ολίγου θα έλθη η άνοιξις και επειδή η άνοιξις είναι ιδική μας εποχή, όλα θα μας έλθουν ρόδινα. Σας το επαναλαμβάνω ! Ολα θα μας έλθουν ρόδινα».
Ο υπαινιγμός είταν βέβαια στον φασιστικό Υμνο: «Giovinezza, giovinezza, primavera di bellezza».
Ο λυρικός ηγέτης του φασισμού δεν μπορούσε, ούτε και στην παραμονή ακόμα του τελειωτικού του εξευτελισμού, να λησμονήσει τον πατροπαράδοτο μελοδραματισμό του.
Δεν περιορίστηκε σ' αυτά. Αποφάσισε να προσθέσει και το βάρος της προσωπικής του παρουσίας στο μέτωπο, την ώρα της μεγάλης προσπάθειας. Τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου έφτασε στην Αλβανία, επιθεώρησε τις Δυνάμεις του μετώπου. Θα παρακολουθούσε την επίθεση από το παρατηρητήριο του Κόμαριτ.
Το δυνατό τους χτύπημα οι Ιταλοί είχαν λογαριάσει να το καταφέρουν σε μέτωπο στενό, μόλις έξη χιλιόμετρα πλάτος, για να είναι συγκεντρωτικό, θα­νάσιμο. Κύριος άξονας του η κατεύθυνση από Γκλάβα σε Μπούμπεσι, στη ζώνη της Γ ελληνικής Μεραρχίας. Η αποστολή αυτή ανατίθεται στο VIII ιταλικό Σώμα Στράτου, που το αποτελούν οι Μεραρχίες Κάλιαρι, Πούλιε, Πινερόλο, Μπάρι και δύο τάγματα Μελανοχίτωνες. Πλαισιώνονται στο δεξί τους από τη Μεραρχία Σφορτσέσκα, στ' αριστερό από τη Μεραρχία Κυνηγοί των Αλπεων. Σε δεύτερο κλιμάκιο έχουν τις Μεραρχίες Μπάρι και Σιέννα.
Αργότερα, θα ερχόταν να προστεθεί σε αυτές η Μεραρχία Λύκοι της Τοσκάνης. Εφεδρικές μεραρχίες είταν η Πιεμόντε και οι Κένταυροι. Στη ζώνη ανάμεσα Αώο και Αψο, βρίσκονταν συντάγματα Βερσαλλιέρων, τάγματα Αλπινιστών, Μιλανοχίτωνες, το όλο κάπου δεκαπέντε τάγματα πεζικό και δύο τάγματα πολυβόλα.
Το σύνολο, δώδεκα μεραρχίες, όπως το λέει ο ίδιος ο Μουσολίνι στην έκθεσή του που προαναφέραμε, είταν επιβλητικό. Από πυροβολικό, η στρατιά αυτή διέθετε γύρω στα 400 στόμια πυρός.
Αντίκρυ της τί παρέτασσε το έθνος των Ελλήνων; Οι μονάδες του στο μέτωπο είταν πολύ ταλαιπωρημένες, δεκατισμένες από τα κρυοπαγήματα, τις κακουχίες, τις αεροπορικές επιδρομές του εχθρού. Οι Μεραρχίες Ι, XV και XI είχανε πολεμήσει δίχως αναπαμό από την αρχή της εκστρατείας. Tο Γενικό Στρατηγείο, ύστερα από τη XVII Μεραρχία που είχε προωθηθεί και πολέμησε στην Τρεμπεσίνα και στο Σεντέλι, όπου βρισκότανε τώρα μαζί με την V, είχε διατάξει την IV Μεραρχία (συνταγματάρχης Κλ. Μπουλαλάς) να είναι έτοιμη να πορευτεί από την περιοχή του Αργυροκάστρου στη ζώνη του Β' Σώματος Στρατού. Από την περιοχή της Κορυτσάς εξ άλλου, η VI Μεραρχία (υποστράτηγος Ν. Μάρκου) θα ξεκινούσε με πορείες να πάει στην περιοχή της Πρεμετής, για εφεδρεία. Συνολικά, σ' όλη αυτή τη ζώνη, βρίσκον­ταν έξη ελληνικές μεραρχίες, μόνο που, από αυτές, η VI και η XI δεν είχαν πιά παρά έξη τάγματα η μιά, πέντε η άλλη.
Η επίθεση του Καβαλλέρο δεν βρήκε ωστόσο τις ελληνικές δυνάμεις ανέ­τοιμες. Είχανε λάβει διαταγή να κρατήσουν γερά και να οργανώσουν την κατε­χόμενη τοποθεσία. Η διαταγή αυτή θα εφαρμοστεί με πολύ ζήλο, έτσι που σ’ ένα μήνα διάστημα, από τις 9 Φεβρουαρίου ώς τις 9 Μαρτίου, θα ενισχυθούν oι προωθημένες ελληνικές θέσεις. Το ηθικό του στρατού είναι άριστο, ηθικό νικητών. Και ναι μέν ο πόλεμος θέσεων, το βάλτωμα, δεν ταιριάζουν στην ελληνική πολεμική ιδιοσυγκρασία, οι πρόσφατες όμως επιχειρήσεις και το όλο φρόνημα του πολέμου αυτού έχουν χαλυβδώσει τις ψυχές. Το αίσθημα της ευθύνης, η επίγνωση πως υψώνεται εδώ η μοναδική στον κόσμο παρουσία της ελευθερίας, εμπνέει αισιοδοξία κι' αποφασιστικότητα. Η ιταλική επίθεση, που την περιμένουν όλοι, πρέπει να πάρει την απάντηοη που αρμόζει.
Η ιταλική αεροπορία, όσο ζύγωνε η κρίσιμη ημέρα, ζωήρευε τη δράση της. Ουσιαστικά δίχως αντίπαλο στον αέρα, αλώνιζε ανενόχλητη, βομβάρδιζε εντατικά τη γραμμή του μετώπου, τις συγκοινωνίες.

* * *
8 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Στις 8 Μαρτίου, η δράση των Ιταλών στον αέρα κορυφώνεται. Χτυπήθηκαν οι εφεδρείες, το πυροβολικό που είχε πάρει θέσεις στο μάκρος της κοιλάδας της Ντέσνιτσας, ιδιαίτερα το βαρύ, η δημοσιά Κλεισούρας - Βερατιού, η κορυφογραμμή της Τρεμπεσίνας, τα παρατηρητήρια. Κάθε κίνηση, από τις πρώτες ελληνικές γραμμές ως την Πρεμετή, είχε σταματήσει.
Είτανε φανερό πως η μεγάλη στιγμή ζυγώνει. Ηξεραν πως θα ξεσπάσει, δεν ήξεραν όμως πότε ακριβώς.

Η ΕΠΙΘΕΣΗ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Χαράματα της Κυριακής 9 Μαρτίου, στο Ροντέν, στο στρατηγείο της Ι Μεραρχίας, οι αξιω­ματικοί πετάχτηκαν από τον ύπνο τους από κοντινές εκρήξεις. Μιά εχθρική πυροβολαρχία έρριχνε πάνω στο χωριό. Ωσπου να ντυθούν βιαστικά, να βγούν έξω, ο ορίζοντας εκεί πέρα, στις γραμμές του πεζικού, καιγόταν. Είταν χαρο­κόπι δαιμονικό, βομβαρδισμός απίθανος σ' ένταση και πυκνότητα, βροντοκόπημα από κεραυνούς απανωτούς, που τράνταζαν συθέμελα τη γή, με λύσσα, να της ξερριζώσουν τα σπλάχνα. Πέρα, σε πολλές δεκάδες χιλιόμετρα απόσταση, σε άλλους τομείς του μετώπου, oι φαντάροι που βρίσκονταν ακόμα με το κεφάλι πλαγιασμένο στο χώμα, άκουγαν σαστισμένοι τη γή να βογκάει και να τρέμει σα να γινόταν στα έγκατά της τυμπανοκρουσία συναγερμού. Ολοι κατάλαβαν πως κάτι μεγάλο αρχίζει.
Δεν ήξεραν όμως ακόμα για πού θα είναι : δεξιά τους. Αριστερά, εδώ, στη δική τους τη ζώνη; Η ημέρα ξημέρωνε συννεφιασμένη, εκεί - κάτω τα πυρά του εχθρού ξέσκιζαν με αστραπές ασταμάτητες τη θολούρα, ανάσκαβαν τα πάντα, τίναζαν στον αέρα ολόκληρα δέντρα ξερριζωμένα, το χώμα ανάβραζε σαν καζάνι που κοχλάζει. Τριακόσια ιταλικά κανονιά τίναζαν φλόγες και σίδερο καυτό κατά τις ελληνικές γραμμές, σε βάθος και σε πλάτος. Η Διοίκηση της Μεραρχίας γρήγορα βρέθηκε χωρίς επικοινωνία με πολλά της τμήματα : τα σύρματα των τηλεφώνων είχανε κοπεί, τα πυρομαχιχά τινάζονταν στον αέρα, ο οπλισμός του πεζικού γινότανε πολτός, ολάκερο το τοπίο, ένα καμίνι απέραντο, μούγκριζε, τύφλωνε, ξεκούφαινε. Δοκίμαζαν να επικοινωνήοουν με τον οπτικό τηλέγραφο. Δεν φαινόταν. Τα πάντα είχανε γίνει μιά θύελλα από καπνό, σκόνη και φλόγες που στρουφίζουν.
Δυόμιση ώρες κράτησε η προπαρασκευή του ιταλικού πυροβολικού και στις δυόμιση αυτές ώρες έπεσαν απάνω στις ελληνικές θέοεις κάπου εκατό χιλιάδες βλήματα. Αλλά η Μεραρχία είχε καταλάβει τώρα πως ο κλήρος είναι δικός της. Μπορεί ο βομβαρδισμός να γινόταν σ' όλο τό κεντρικό μέτωπο, η επι­μονή όμως του εχθρού, το μανιακό σφυροκόπημα, συγκεντρώνονταν στα υψώ­ματα 717 και 731. Στις 7 η ώρα, ενώ ο καταιγισμός του πυροβολικού συνε­χιζόταν, ξεκινούσε για την επίθεση το εχθρικό πεζικό.
Θα περίμενε κανένας πως έχει απάνω, στα υψώματα αυτά που τ' ανασκάλεψε με νύχια πυρωμένα το πνεύμα της οργής, δεν θ’ ανάσαινε πιά ψυχή ζωντανή.  Κι όμως νά! μέσ’ από τα χώματα, τις πέτρες, τα κομματιασμένα συρματοπλέγματα, τους ξεκυλιασμένους γεώσακκους, αναδεύτηκαν ανθρώπινα όντα, σα να βρυκαλάκιαζαν, ανασηκώθηκαν. Εσφιξαν στο μάγουλο τ' όπλο, σημάδεψαν, έρριξαν. Τα ιταλικά τάγματα που προχωρούσαν σε πυκνές μά­ζες, χτυπήθηκαν στο ψαχνό και ματώθηκαν, πολλοί γονάτισαν, κυλίστηκαν χάμω. Τά ελληνικά πολυβόλα είχαν αρχίσει τώρα το βαρύ τους κροτάλισμα, ένα γαύγιβμα βραχνό. Κλωστές ατσαλωτές γάζωναν τον αέρα. Το εχθρικό  πεζικό αναγκάστηκε να σταματήσει, να ζητήσει εδώ - εκεί καλύμματα πρόχειρα… πισωγύρισε.
Είταν η πρώτη απόπειρα, Ακολούθησαν άλλες. Σ' όλο το μέτωπο της μεραρχίας έκαναν κρούσεις, προχωρούσαν, δοκίμαζαν, έρριχναν χειροβομβίδες, λάκιζαν. Απο πάνω, ο αέρας έβραζε από την αεροπορία τους, που συνόδευε τις εξορμήσεις του πεζικού. Είτανε κάπου διακόσια αεροπλάνα, τα εβδομήντα βομβαρδιστικά, κι' έρριχναν βόμβες, πολυβολούσαν. Στο 709, στο 710, στο 1060, στο 1308, οι επιθέσεις σκοντάβουν σ' ένα τείχος αόρατο, τρώνε τα μούτρα τους. Στις 9.30', ύστερα από νέα μπόρα του πυροβολικού, ξεκινάνε πάλι για το 731. Είτανε τώρα ένα τάγμα.  Ο τόπος όλος είχε γίνει καπνός και φλόγα, η γη άμορφη, κάτι σα ρημαδιό από γκρεμισμένη οικοδομή… έλεγεν πως τώρα πια πάει, δεν θα βρούνε πάνω στο ύψωμα παρά μονάχα πτώματα, κι' αυτά λυωμένα. Τους υποδέχτηκε άγριο τουφεκίδι, πολυβόλα που θέριζαν, χειροβομβίδες. Υστερα από τρία τέταρτα προσπάθεια, αναγκάστηκαν να παραιτηθούν, αποτραβήχτηκαν καταπληγιααμένοι στη χαράδρα Πρόϊ Βέλες, κι' εκεί τους πέτυχε συναγμένους, άρχισε να τους λιανίζει το ελληνικό πυροβολικό.
Οι απώλειες τους γίνονταν τώρα πολύ βαρείες. Ομως η εαρινή επίθεση έπρεπε να πετύχει, παιζόταν η τιμή της Ιταλίας, ο Ντούτσε κοίταζε από το παρατηρητήριο, είταν η έσχατη γι' αυτούς ευκαιρία. Τώρα ή ποτέ. Νέο τάγμα, σε νέο κύμα, ακολουθεί το προηγούμενο, κι αυτό κατορθώνει με τα πολλά να βάλει πόδι στο 717. Είταν το προχωρημένο φυλάκιο της ελληνικής γραμμής, το κρατούσε ένας ούλαμος μονάχα. Ομως γίνεται αντεπίθεση από άλλον ελληνικό ουλαμό, με δυο ταγματάρχες επικεφαλής, και ξαναπαίρνει το 717, κυνηγάει τους Ιταλούς ως τις προφυλακές τους.
Το μεσημέρι νέα επίθεση τών Ιταλών παίρνει το 717. Στις δύο η ώρα δοκιμάζουν και για το 731. Αποκρούονται. Ξαναδοκιμάζουν στις τρεις από Κιάφε Λουζίτ. Σκοντάβουν. Στις τέσσερες, χτυπάνε στα δεξιά. Τίποτα. Στις εξήμιση πάλι. Αποτυχία. Είχανε βάλει τώρα δύο τάγματα σε δύο κλιμάκια, και σύγκαιρα βομβάρδιζαν όλη γύρω την περιοχή ως την Τρεμπεσίνα, να τη φάνε. Είταν η εβδόμη επίθεσή τους. Οταν αποτραβήχτηκαν τέλος - καί κατατσακισμέναι - μπροστά στις ελληνικές γραμμές είτανε στίβες τα πτώματα. Η πρώτη ημέρα έσβυνε με ειρωνικό κέρδος για τους Ιταλούς το 717, μιά παρονυχίδα. Στον Επιτελάρχη του Β' Σώματος, που ρωτούσε από το τηλέφωνο τον μέραρχο της Ι, στρατηγό Βραχνό αν θα επιδιώξει να ξαναπάρει το ύψωμα, εκείνος αποκρινόταν :
«Για ποιό λόγο; Το είχαμε καθώς έχει η πίνα την καραβίδα, να την ειδοποιεί για τον κίνδυνο. Μας ειδοποίησε. Εκανε τη δουλειά του».
Στο παρατηρητήριο του Κόμαριτ, ο Μουσολίνι παράτησε τη διόπτρα νευρικάς και χλωμός. Από το μεσημέρι κιόλας είχε καταλάβει, θα γράψει, ύστερα από ένα δεκαήμερο, στο βασιλέα της Ιταλίας :
«Την 12ην ώραν εγώ, ο οποίος παρακολουθούσα από το παρατηρητήριον την μάχην, είχον καθαράν την εντύπωσιν οτι η επίθεσις είχεν αποτύχει».
Στον τομέα της XV Μεραρχίας, δεξιά, οι Ιταλοί είχαν επιτεθεί στίς 8 το πρωί, καθηλώθηκαν από τα ελληνικά πυρά, στις τρεις η ώρα αποτραβήχτηκαν. Αλλη τους επίθεση, στο διάσελο του Μπούμπεσι, είχε γι' αποτέλεσαμα να πέσει ένα τους τάγμα μέσα στο φραγμό του ελληνικού πυροβολικού και να διαλυθεί.
Ακόμα δεξιότερα, στη ζώνη της XI Μεραρχίας, η επίθεσή τους καθηλώθηκε μπροστά στα ελληνικά χαρακώματα. Μιά τοπική αντεπίθεση, τους έρριξε πίσω. Εδώ στόχος τους είταν το Μάλι Σπαντάριτ, σημείο πολύ σημαντικά για μιά νέα τους προώθηση. Αλλα η XI Μεραρχία είχε κλέψει ένα ραδιογράφημα που έλεγε :
«Το Μπρέγκου Λιούλεϊ και το Μάλι Σπαντάριτ πρέπει να περιέλθωοιν εις την κατοχήν μας. Δεν είναι ανεκτόν να μη κατορθώση ο Ιταλικός Στρατός να απώθηση τον μειονεκτούντα ελληνικόν Στρατόν. Ζήτημα τιμής. Οφείλομεν να εκδικήσωμεν τους νεκρούς μας και να είμεθα άξιοι των ενδόξων παραδόσεών μας».
Η Μεραρχία, ειδοποιημένη έτσι, πρόλαβε τον εχθρό. Με το πυροβολικό της τον διέλυσε προτού εξορμήσει.
Αριστερά, στην V Μεραρχία, μιά απόπειρα των Ιταλών να κινηθούν προς την Πούντα Νόρντ, πνίγηκε στα σπάργανα. Αλλη τους επίθεση, από το Σαντέλι, τσακίστηκε μπροστά στο πυροβολικό και στα πολυβόλα, άφησε κι αι­χμαλώτους. Την ίδια τύχη είχε ένα τάγμα που χώθηκε από τη νύχτα στή χαράδρα του Μαρίτσαϊ. Ούτε στη ζώνη της XVII Μεραρχίας, γύρω στη Μετζγκοράνη, κατόρθωσαν τίποτα, παρά τις άγριες επιθέσεις τους. Αφησαν μονάχα 150 αιχμαλώτους και δύο αξιωματικούς.
Αυτόν τον απολογισμό, μαζί με τις βαρύτατες απώλειες, είχε στην πρώτη ημέρα της η φοβερή σε μέσα, προπαρασκευή πυροβολικού, μάζες πεζικού, εαρινή επίθεση του Καβαλλέρο. Είχε πελεκήσει το ελληνικό μέτωπο με τετρα­κόσια κανόνια που έρριξαν μέσα στις πρώτες δυόμιση ώρες πάνω από εκατό χιλιάδες βλήματα. Πεντέμιση χιλιάδες βλήματα του ορειβατικού και του πεδινού χρειάστηκε η Ι ελληνική Μεραρχία για να υπερασπίσει τα 731 και το Μπρέγκου Ραπίτ. Ομως έσωσε και το ένα και τ' άλλο. Εκείνοι που στέκονταν τώρα γαντζωμένοι εκεί - απάνω, μέσα στη νύχτα, δεν έμοιαζαν πιά με στρατό, δεν έμοιαζαν με πλάσματα ανθρώπινα. Είτανε κάτι σκέλεθρα ντυμένα με κουρέλια, επιδέσμους, φαντάσματα μαυριδερά κι' αγριεμένα, όλο χώμα και ιδρώτα που παγώνει, μάτι γυαλιστερό από την πείνα, την αγωνία, την πάλη με το Χάρο. Σάλευαν σαν μεθυσμένα, τ' αυτιά τους είχανε κουφαθεί απ6 τον πάταγο των κανονιών, τά δάχτυλά τους μούδιασαν στη σκανδάλη του όπλου, που άναψε από τη χρήση. Ενιωθαν όμως εκεί - κάτω, πίσω, στην Ελλάδα, κάποιες αγαπημένες ψυχές που στέκονταν και περίμεναν με το νού στον υπερασπιστή τους. Και γύρω, σ' απέραντο κύκλο, τον μεγάλο κόσμο να κοιτάζει με κρατη­μένη ανάσα ποιο τίμημα καταβάλλει στο πάθος της η ελευθερία και πως θέλει τους μάρτυρές της για να υπάρξει η ανθρωπιά.


10 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Ξημερώνει η 10 Μαρτίου, ημέρα Δευτέρα, και το πυροβολικό του Καβαλλέρο ξαναρχίζει. Ξαναρχίζει από την Τρεμπεσίνα, με πείσμα διπλό, γιατί η πρώτη μέρα χάθηκε κι' αυτό είναι άσχημο για μιάν επίθεση, που πρέπει ότι σοβαρό σκοπεύει να το πετύχει στις πρώτες ώρες της. Το κανονίδι τώρα απλώ­νεται ανατολικά, στο 731. Είναι τέτοιο που μόνο με τους θρυλικούς βομβαρδισμούς του Βερντέν, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, μπορεί να παραβληθεί. Τ' ακούει και ζαρώνει περίτρομη η ψυχή του ανθρώπου.
Ο καιρός είταν συννεφιασμένος, έφερνε βροχή, κάτω όμως μάνιαζε η θύελλα με τ’ αναμμένα σίδερα που κόβουν τον αέρα και δίνουν γύρω βουρβουλιές. Είναι ένας αέρας που πιά δεν ανασαίνεται, έδεσε από τον καπνό, τη σκόνη, τις φλόγες. Τα ελληνικά χαρακώματα δεν υπάρχουν πιά, μήτε τα συρματοπλέγματα, έγιναν ένα με το χώμα. Ωρα εννιά παρά δέκα, το ιταλικό πεζικό παρουσιάζεται, προχωρεί καταπάνω στο 731. Απίστευτο! Εκεί απάνω υπάρχουν ακόμα άνθρωποι, ξετρυπώνουν κάτω από τους σω­ρούς τα χαλάσματα, πολεμάνε. Η επίθεση απλώνεται σε λίγο και βορειονατολικά, προς το Μπρέγκου Ραπίτ… είναι ισχυρότατη, μάζες πυκνές που πέφτουν ολόσωμες πάνω στις ελληνικές θέσεις.
Δυο λόχοι από τους αμυνόμενους έχουν αποδεκατιστεί, τους στάλθηκαν δύο διμοιρίες νά συμπληρώσουν όσο γινότανε τα κενά τους. Οι αντίπαλοι είταν τώρα τόσο κοντά μεταξύ τους, που δούλευε η χειροβομβίδα. Στίς δέκα παρά δέκα, οι Ιταλοί έδειξαν πώς απόκαμαν. Ενας τους λοχαγός είχε πιαστεί αιχμάλωτος, μερικοί στρατιώτες το ίδιο. Οι απώλειες κι' από τα δύο μέρη είταν βαρείες. Η επίθεση έσπαζε, σκόρπιζε πίσω, στη χαράδρα Πρόΐ Βέμπες. Αλλά κοντά το μεσημέρι γινόταν νέα επίθεση στο Μπρέγκου Ραπίτ. Τα ελληνικά πυρά της έκοψαν τον ορμή, ως που το μεσημέρι, οι Ιταλοί ενισχυμένοι με νέες δυνάμεις, ξανάρχισαν. Το ελληνικά πυροβολικό έβλεπε να του τελειώνουν τα πυρομαχικά, όμως το πεζικό κατόρθωσε με μόνα τα δικά του να σπάσει το πρώτο κύμα του εχθρού. Νέο κύμα ακολούθησε, ξεπέρασε το πρώτο, έφτασε κοντά στις ελληνικές θέσεις, πιάστηκε με τους αμυνόμενους. Στις δωδεκάμιαη είχε κι' αυτό σκορπίσει, να κρυφτεί στις χαράδρες, πέρα.
Στις 6 τ' απόγεμα, οι Ιταλοί άνοιγαν μεγάλη φωτιά κατά του 731. Χύμηξαν ύστερα με ταυτόχρονη προσπάθεια να το υπερκεράσουν από τη δημοσιά ενώ έπιαναν και να βομβαρδίζουν την Τρεμπεσίνα. Eίταν η έβδομη επίθεση τους για το 731. Tο ύψωμα έμπαινε πιά, ζωσμένο με φλόγες, στο θρύλο. Η επίθεση σκόνταψε όπως οι προηγούμενες. Στις εφτάμιση το βράδι σταμάταγε η φωτιά σ' όλο το μέτωπο της Ι Μεραρχίας και τέλειωνε η δεύτερη ήμερα της «εαρινής». Ημέρα που θα δικαιολογήσει απόλυτα την Ημερησία Διαταγή του Σώματος Στρατού στην Ι Μεραρχία :

«Πολεμιστάς Ιης Μεραρχίας,
Προ του ακαμάτου ηρωισμού σας εθραύσθησαν από της χθές άπασαι αι απεγνωσμέναι εχθρικαί προσπάθειαι.
Προ των χαλυβδίνων γραμμών σας, συνετρίβησαν κατά το διήμερον διά­στημα τρεις νωπαί εχθρικαί Μεραρχίαι.
Είμαι υπερήφανος  διότι ηγούμαι τοιούτων ηρώων.
Η Πατρίς σεμνύνεται δι’ αυτούς.
Η παρούσα να φθάση μέχρι του τελευταίου οπλίτου της Μεραρχίας.
Γ. Μπάκας Υποστράτηγος».

Και στη ζώνη της XV Μιραρχίας, την ημέρα εκείνη είχανε σπάσει τέσσερες Ιταλικές επιθέσεις και οι αμυνόμενοι, με μιά τους αντεπίθεση, πήρανε κι ένα λόφο. Μονάχα δεξιά, στο Μάλι Σπαντάριτ, θα κατορθώσουν oι Ιταλοί να σημειώσουν μιαν επιτυχία, λιγόζωη κι’ αυτή : Μέσα στην καταχνιά και στη ραγδαία βροχή, θα πετύχοον ν' ανατρέψουν ένα ελληνικό τάγμα, να πάρουν επίκαιρα σημεία, πάνω στην κορυφογραμμή. Λίγη ώρα αργότερα, δύο ελληνικοί λόχοι θ' αντεπιτεθούν και θα πάρουν πίσω την τοποθεσία.
Η νύχτα πέρασε ανήσυχη πολύ. Από ψηλά, από τα βουνά, Γκόλικο, Τρεμπεσίνα, Σεντέλι, τα εκεί ελληνικά τμήματα έβλεπαν ένα θέαμα μοναδικό. Η κοιλάδα της Ντέσνιτσας καιγόταν. Αναβαν πέρα αντίκρυ oι λάμψεις από τις ιταλικές πυροβολαρχίες κι’ έσκαζαν δώθε τα πύρινα άνθη των εκρήξεων.

11 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Είτανε κοντά χαράματα, ώρα τεσσερεσήμιση - πέντε. Ακού­γονταν τώρα, από τη μεριά των Ελλήνων, πυρά πεζικού, γοργά, λαχανιαστά σα να βιάζονταν να προλάβουν. Το κακάρισμα των πολυβόλων, το χαλάζι αυτό της μάχης, είχε πυκνώσει, και τα οπλοπολυβόλα μαζί. Ξεκρίνονταν μυριάδες μικρές φλόγες που πεταλούδιζαν σπαρταριστά, έγλυφαν το χώμα. Αλλά στην αφηνιασμένη εκείνη ζούγκλα με τα ξυπνημένα θηρία, είτανε μουγκρητά όλων των ειδών : βαρειά, κυματερά, κοφτά, βραχνά, ξερά, κροταλίσματα, σφυρίγματα, σεισμοί και βρόντοι. Κάπου - κάπου έβλεπες ένα φυτό μακρόμισχο να τινάζεται ψηλά, ν’ αυλακώνει τη μαυρίλα τ’ ουρανού, ύστερα να γέρνει και ν’ ανοίγεται σα λουλούδι χρωματιστό, κόκκινο, πράσινο, να μετεωρίζεται σαλεύοντας πέρα - δώθε μιά στιγμή, με μαγική χάρη. Οι φωτοβολίβες αυτές έδιναν τα σήματα και το πυροβολικό συμμορφωνόταν. Είτανε μιά κολασμένη γιορτή εκεί - κάτω, τελετή μαύρης μαγείας. Μέσα στη νύχτα, η πλάση είχε κυριευτεί από το δαίμονα και δερνόταν αφηνιασμένη.
Εκαναν μιαν επίθεση στο 731, αποκρούστηκαν, τους κυνήγησε η αντεπίθεση, πιάστηκε αιχμάλωτος κι' ο Διοικητής τους. Για να ξεθυμάνουν, κάψανε στο κανονίδι το ύψωμα που τους είχε γίνει πιά καημός, μαζί και το Μπρέγκου Ραπίτ. Ο Καβαλλέρο είχε εμπλέξει τώρα νέα μεραρχία στον τομέα εκείνον : την Πούλιε. Στο μεταξύ, άλλα τμήματα είχανε χωθεί, βοηθούμενα από το σκοτάδι, στη χαράδρα Πρόΐ Μάθ, προχώρησαν από εκεί όσο πιο βαθειά μπορούσαν. Αν κατόρθωναν να βγούνε στο Χάνι Βινοκάζιτ, μαζί με το 72ο σύνταγμα της Πούλιε που πήγαινε από τη δημοσιά, θα πετύχαιναν από το Σπί Καμαράτε να υπερκεράσουν το 731.
Είτανε δύο τάγματα διαλεχτά, Μελανοχίτωνες… η κίνησή τους, καλά λογαριασμένη, είχε συνδυαστεί μ' επίθεση μετωπική, μόλις θα έφεγγε η αυγή. Χάραξε θολή, πένθιμη. Εβρεχε βαρειά και η καταχνιά είταν ασήκωτη, τους έκρυψε μέσα στους αχνούς της. Πρόβαλαν ξαφνικά αντίκρυ σ' έναν ελληνικό αντιαρματικό ουλαμό, που είταν τεταγμένος πίσω, κοντά στο Χάνι Βινοκάζιτ. Την ίδια ώρα, ξαμολυόταν πάνω στο 731 η κατά μέτωπο επίθεση.
Η μάχη είχε γενικευτεί. Στο 731 τα κύματα του εχθρού ανέβαιναν, προβάτιζαν στριμωχτά, όμως σκόνταβαν και πέφτανε μπρούμυτα μπροστά στα πυρά του ελληνικού πεζικού. Στη δημοσιά, τα τμήματα της Πούλιε άρχιζαν να κοντοστέκονται, να καθηλώνονται πελεκημένα. Ομως τα δύο τάγματα είχανε χωθεί βαθειά πίσω, προχωρούσαν. Βρέθηκαν κάπου τριακόσια μέτρα από το ελληνικό πυροβολικό. Ενας ανθυπολοχαγός του πετάχτηκε τότε αυτόκλητος, μπήκε μπροστά στο ελληνικό πεζικό, το συνεπήρε. Πέσανε πάνω στους Μελανοχίτωνες, ενώ σύγκαιρα, καθώς έναν καιρό στα Δερβενάκια, άρχιζαν από τις δύο πλαγιές της χαράδρας να ρίχνουν και να ροβολάνε τα εκεί ελληνικά τμήματα. Οι Ιταλοί είδανε πως πέσανε σε δόκανο, τα έχασαν. Εκαναν πίσω, σκόρπισαν στους βράχους. Ο αδιάκοπος βομβαρδισμός είχε κόψει τα τηλεφωνικά σύρματα και το ελληνικό σύστημα πυρός δεν μπόρεσε να λειτουργήσει αμέσως. Οι Μελανοχίτωνες λοιπόν πίστεψαν για μιά στιγμή πως θα γλυτώσουν με μιά λίγο - πολύ ταχτική υποχώρηση κατά τα βόρεια. Αλλά είχαν γελαστεί. Τώρα η χαράδρα άρχιζε να βροντάει από τις εκρήξεις, ν' αντιβουίζει, και oι βολές αυτές, μπρος, πίσω, δεξιά, ζερβά, έκοβαν με μπαλταδιές τους βράχους, γέμιζαν τα πάντα αστραπές, φλόγες και καπνό. Τα βλήματα έρχονταν από παντού, διασταυρώνονταν. Ο αντιαρματικός ουλαμός άρχισε να ρίχνει του μάκρους στη χαράδρα. Οι Ιταλοί είδανε πως είναι χαμένοι.
Tότε έβαλαν τη φωνή, παλάβωσαν. Ετρεχαν δώθε, κείθε, πέταγαν τα όπλα τους, σήκωναν ψηλά τα χέρια, σκούντριζαν μεταξύ τους, κουτρουβαλούσαν, ούρλιαζαν, το ηθικά τους είχε σπάσει, Μερικοί αντιστέκονταν, άλλοι όμως έγνεφαν με τα μαντήλια τους να παραδοθούν, να γλυτώσουν.
Και παραδόθηκαν. Περιμαζεύτηκαν λίγο - λίγο, ως τις 4 η ώρα τ' απόγεμα, σε μάζες και σκορπιστά, πεντακόσιοι-ένας αιχμάλωτοι, απ' αυτούς τρεις ταγματάρχες, ένας λοχαγός, δεκατρείς κατώτεροι αξιωματικοί. Η χαράδρα είταν γεμάτη πτώματα. Την είπανε, σε καταθέσεις τους, Χαράδρα του θανάτου.
Αλλά στο μεταξύ ο Καβαλλέρο δεν έπαυε τις προσπάθειές του για το 731. Στις έντεκα παρά τέταρτο εξαπέλυσε νέα επίθεση, γερή, που  φυσικά, τσακίστηκε. Υστερα άρχισε έναν τρομαχτικό βομβαρδιασμό, κάτι σαν τη συν­τέλεια του κόσμου. Ενα τέρας φονικό και φρενιασμένο από τη λύσσα που δεν κατόρθωνε τίποτα, κοπάναγε με τη γροθιά του τη ματωμένη γη, να τη λυώσει. Ακολούθησε επίθεση στο Μπρέγκου Ραπίτ, και στο 709, και στο 710. Μά­ταια όλα. Οπως μάταιες είτανε και οι επιθέσεις της τρίτης αυτής ημέρας στις ζώνες της XV Μεραρχίας, της XVII. Η Πούλιε, μπροστά στο 731, είχε πάθει αιμορραγία φοβερή : Ο Καβαλλέρο, την ίδια νύχτα, αναγκάστηκι ν' αντικαταστήσει τη μεραρχία αυτή με τη Μπάρι, που την είχε για εφεδρική.
Ο Μουσολίνι τον ρώτησε ποια είναι η γνώμη του για τον απολογισμό του πρώτου τριήμερου.

«Μέτριος», αποκρίθηκε ο Καβαλλέρο,
«Μηδέν», έκανε ο Ντούτσε κοφτά.

12 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Τέταρτη ημέρα. Ο καιρός είναι κρύος, συννεφιασμένος, πότε-πότε φέρνει και βροχή. Τη νύχτα, λίγο πριν από τη μία, ο εχθρός είχε κάνει επίθεοη σ’ όλο το μέτωπο της Ι Μεραρχίας και είχε αποκρουστεί. Είταν επίθεση δυνατότερη από της περασμένης νύχτας, άφησε στο πεδίο της μάχης πτώματα πολλά. Στις πεντέμιση το πρωί, νέα επίθεση τοξεύτηκε κατά του 731, αλλά κι' από την Τρεμπεσίνα ως το Μπρέγκου Ραπίτ, η εντέκατη στη σειρά, με τμήματα της Μπάρι. Απέτυχε. Σε μιά ώρα, πάλι. Αυτή εδώ είταν αιφνιδιαστική, δέν δείχτηχε τυχερότερη από τις άλλες. Τότε δοκίμασαν πάλι να τρυπώσουν στη χαράδρα Κιάφε Λούζιτ, αλλά σημαδεύτηκαν, χτυπήθηκαν, διαλύθηκαν. Το προβολικό τους, όλη την ημέρα, είχε οργιάσει.

Είταν ημέρα αξιομνημόνευτη και για τη XVII Μεραρχία. Εκεί στην περιοχή της σημειώθηκε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κατορθώματα του πολέμου. Στις 7 το πρωί, κοντά οτον Αώο, πάνω στο βραχοβούνι έξω από τη Μετζκοράνη, δύο ελληνικές ομάδες μάχης μ’ έναν έφεδρο υπολοχαγό Διοικητή τους, πέτυχαν μ’ εγχείρημα τολμηρότατο να αίχμαλωτίσουν δώδεκα Ιταλούς αξιωματωκούς και διακόσιους εικοσιτρείς στρατιώτες. Ο ένας από τους αιχμαλώτους είταν αντισυνταγματάρχης, ο άλλος ταγματάρχης. Εκτελούοαν αναγνώριση, για να προετοιμάσουν επίθεση, και πιάστηκαν προτού φτάσει το κύριο σώμα. Οταν κατάλαβαν σε τι ισχνό ελληνικό τμήμα είχαν παραδοθεί, δεν μπόρεσαν να κρύψουν την κατάπληξή τους.
Η τέταρτη λοιπόν ημέρα τέλειωνε απελπιστική για την ιταλική ηγεσία. Τ’ απόγεμα, ο Μουσολίνι κάλεσε σε σύσκεψη τους επικεφαλής. Εχουν διασωθεί στενογραφημένα πρακτικά της και δίνουν μιαν εικόνα αρκετά παραστατική της σκηνής.
Ο Τζελόζο είχε θελήσει να καθησυχάσει τον Ντούτσε με τη διαβεβαίωση πως το Τεπελένι δεν κινδυνεύει. Είχανε ξεκινήσει για επίθεση χωρίς προηγού­μενο και παρηγοριόνταν τώρα με διαπιστώσεις πως δεν κινδυνεύουν. Ο Μου­σολίνι όμως είχε μιλήσει ωμά :

«Πρώτα-πρώτα - είπε - το πεζικό των τριών επιτιθεμένων μεραρχιών προχώρησε πολύ λίγο. Η Πινερόλο, η πιο δυναμική, πέτυχε ελάχιστα πράγματα, η Πούλιε λιγότερα και η Κάλιαρι δεν κουνήθηκε καθόλου. Είμαι σχεδόν βέβαιος πως η επίθεση δεν εξελίσσεται καλά. Χτές έφτασε στην πρώτη γραμμή η Μπάρι, αλλά ως τη στιγμή τούτη δεν έκανε τίποτα. Συμπέρασμα : Εχουμε τέσσερεις μεραρχίες που μένουν ακίνητες. Πρέπει να βγούμε από αυτή την αδράνεια, αφού μάλιστα έχουμε διαθέσιμες άλλες δύο μεραρχίες. Δύο ακόμα φτάνουν από την Ιταλία και, αν χρειαστεί, θα διατάξω να έρθουν κι’ άλλες δύο.
»Δεύτερο : Πρέπει να συνεχίσουμε αυτή την επίθεση γιατί, αν την εγκαταλείψουμε, είναι ολοφάνερο πως χάθηκε η υπόθεσή μας. Οι Ελληνες μπορούν να μας δημιουργήσουν τίποτα δυσάρεστες πάλι καταστάσεις, όπως έγινε ύστερα από την επίθεσή μας στην Κλεισούρα από την Τρεμπεσίνα. Γι' άλλες επιχειρήσεις δεν μπορούμε να σκεφτούμε, γιατί δεν έχουμε καιρό. Η Γερμανία. θα επιτεθεί στις αρχές Απριλίου και θα μας ειδοποιήσει έξη ημέρες πρίν. Και τόνιοε πάλι : «Προτού επέμβη η Γερμανία, είναι απαραίτητο να έχουμε μίαν επιτυχία στρατιωτική, γιατί αλλιώς οι Γερμανοί θα λένε, με το δίκιο τους, πως οι Ελληνες υπεχώρησαν χάρη σ' αυτούς... Εχουμε μπροστά μας δεκαεννιά ημέρες».
Η σύσκεψη έκλεισε με τ' ακολούθα λόγια του Μουσολίνι :
«Είναι απολύτως απαραίτητη, για το γόητρο του Ιταλικού στρατού, μιά στρατιωτική νίκη ως τέλος του μηνός. Εκανα πάντοτε τα πάντα για να κρατήσω ψηλά τ' όνομα και το γόητρο του Ιταλικού Στρατού, αλλά τώρα πρέπει η κατάσταση ν’ αλλάξει εντελώς. Είπα στον εξαχώτατο Γκουτζόνι να στείλει εδώ όλα τα εφόδια που υπάρχουν στην Ιταλία, γιατί εδώ είναι ο Ιταλικός Στρατός, εδώ γί­νεται ο πόλεμος κι’ εδώ πρέπει να νικήσουμε».

Είταν τόση η απασχόληση του Μουσολίνι με το μέτωπο της Αλβανίας, που ξεχνούσε - καθώς παρατηρεί ο Καβαλλέρο στο Ημερολόγιό του - την πρόσφατη ήττα της Αφρικής.

13 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Οι  εναγώνιες παραινέσεις του  θα προκαλέσουν τη  σκληρή  προσπάθεια της 13 Μαρτίου και πέμπτης ημέρας από τότε που άρχισε η μεγάλη επίθεση.
Η νέα αυτή προσπάθεια εκδηλώθηκε αργά, μετά το μεσημέρι. Στις μιά­μιση η ώρα είχε αρχίσει δυνατός βομβαρδισμός σ' όλη την τοποθεσία της Ι Μεραρχίας, ίσαμε πίσω, στα μετόπισθεν, και στις τρεισήμιση ακούστηκαν τα πολυβόλα, ξεκίνησε το πεζικό. Ερχότανε σε πυκνές μάζες, απανωτά κύματα. Καμμιά πενηνταριά αεροπλάνα συμπορεύονταν, έρριχναν και πολυβολούσαν. Ο βομβαρδισμός του πυροβολικού είχε τώρα απλωθεί και στ' αριστερά, στο Κιάφε Λουζίτ, στην άκρη της Τρεμπεσίνας. Τα πυρά του ελληνικού πεζικού βρίσκανε ψαχνό, θέριζαν… όμως νέα κύματα πρόβαιναν από εκεί-κάτω, ζύγωναν στις ελληνικές θέσεις, και τότε γίνονταν ορμητικές αντεπιθέσεις, από τμήμιτα που πηδούσαν έξω από τα χαρακώματα κι' έφταναν, εδώ-εκεί , στα χέρια με τους Ιταλούς. Η χειροβομβίδα και η ξιφολόγχη δούλευαν σ' όλη την περιοχή. Οταν ένα ιταλικό τμήμα ζύγωνε πολύ σ' ελληνικό χαράκωμα, ακουγόταν από εκεί-μέσα το στριγγό παράγγελμα των αξιωματικών :

«Εφ' Οπλου λόγχη!»

κι’ α­μέσως τ' ομαδικό, κρύο σούρσιμο των ατσαλιών, το ξεθηκάρωμα της λεπίδας. Tο αίμα των Ιταλών πάγωνε, λυνόταν η καρδιά τους. Μονάχα oι πολύ ψυχω­μένοι κατόρθωναν να κρατηθούν στη θέση τους και να περιμένουν με τη χειροβομβίδα στη χούφτα. Από τα χαράκωμα χυμούσαν σκυφτοί, μαυρισμένοι διαβόλοι με κουρελιασμένες στολές και βαρειά κράνη που τραμπάλιζαν.
Η φάοη αυτή στάθηκε φονική και γοργή. Σε τριανταπέντε λεπτά, oι Ιταλοί είχανε σπάσει. Κυνηγήθηκαν ως τις βάσεις τους, πίσω… εκεί τους χτύ­πησε το ελληνικό πυροβολικό. Αλλά δεν είχαν παραιτηθεί ακόμα. Σώπασαν ώς το βράδι. Στις εφτάμιση η ώρα, ξαμόλησαν τη δέκατη τρίτη επίθεσή τους κατά του 731. Από δεξιά, μιά φωτοβολίδα είχε οημάνει ότι στο 717 η επίθεση αποκρούστηκε… στο 731 όμως ο αγώνας συνεχιζόταν. Συνεχίστηκε ίσαμε τις 9 το βράδι σχεδόν, και τότε λούφαξε. Η πέμπτη ήμερα έκλεισε με παραίτηση γι’ άλλη μιά φορά των Ιταλών.
Αγώνες βαρειοί, αιματοκυλισμένοι, ανέλπιδοι.

14 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Την έκτη ημέρα, από τα ελληνικά παρατηρητήρια θα φανεί ξεκάθαρα να εξαναγκάζονται οι στρατώτες του εχθρού με τα πιο βίαια μέσα να βαδίσουν στην επίθεση. Οι αξιωματικοί τους μεταχειρίζονταν τα πάντα, ξύλο, περίστροφα, έστηναν πολυβόλα καταπάνω στα τμήματά τους κι’ έρριχναν. Οι δυστυχισμένοι εκείνοι, οι αποθαρρυμένοι από τις μάταιες εξορμήσεις και το μακελειό, βρίσκονταν έτσι ανάμεσα σε δύο πυρά. Τραβούσαν μπρός παραζαλισμένοι, σα ζώα στο μακελάρη.
Τώρα είχαν αρχίσει από τα χαράματα. Χτύπησαν άγρια, μαζί με καταιγιστικά πυρά του πυροβολικού τους και των όλμων, το 717, το Μπέγκου Ραπίτ, το 709, το 710, το μαρτυρικό 731, το Κιάφε Λουζίτ. Στις 6 το πρωί ξαμόλυσαν νέα θύελλα, που κατόρθωσε να ζυγώσει επικίνδυνα το 709. Εκεί απάνω αγωνιζόταν ένας ελληνικός λόχος. Οι αξιωματικοί του είχανε χτυπηθεί όλοι από τους βομβαρδισμούς, μιά διμοιρία όμως στάλθηκε από τα δεξιά για ενίσχυση κι’ έκανε μαζί με το λόχο αντεπίθεση, που κυνήγησε τον εχθρό πίσω στη χαράδρα Πρόϊ Βέλες.
Νέα προσπάθεια, μαζί με φοβερό βομβαρδισμό, κατά τις δύο τ’ απομεσήμερο, στο Μπέγκου Ραπίτ – 712. Ο εχθρός κατορθώνει ν’ ανέβει στο 717, αλλά μιά αντεπίθεση τον ανατρέπει αμέσως, τον κυνηγάει πίσω. Είταν η δέκατη πέμπτη ιταλική απόπειρα, στις έξη τ’ απόγευμα θα επιχειρήσουν τη δέκατη  έκτη. Αλλά τώρα πιά το 731 έχει γίνει φαλακρό, το δάσος που το σκέπαζε τις πρώτες ημέρες πετσοκόπηκε, ξερριζώθηκε από τις εκρήξεις. Δεξιά το 717, που είταν πριν χωματοβούνι, δεν υπάρχει πιά, ισοπεδώθηκε. Η μανία των ανθρώπων παραμόρφωνε το τοπίο του Θεού.
Τριακόσιες – τόσες εξόδους είχε κάνει την ημέρα εκείνη η ιταλική Αεροπορία και γύρω στους πενήντα βομβαρδισμούς.

15 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Την έβδομη ημέρα, το πείσμα των Ιταλών φάνηκε να καταπέφτει αποκαμωμένο. Το πρωί πέρασε ήσυχο. Τ’ απομεσήμερο άρχισαν να ρίχνουν με το πυροβολικό τους, πάντα πάνω στο 731, και μόνο στις οκτώ το βράδι, ύστερα από παύση της βολής, έκαναν μια αιφνιδιαστική επίθεση. Κατόρθωσαν έτσι να προσεγγίσουν τις ελληνικές γραμμές, αλλά μια αντεπίθεση με τη λόγχη και τις χειροβοβίδες τους ανέτρεψε πάλι, τους κυνήγησε πίσω με ζητωκραυγές.
Εκλεινε μία εβδομάδα από την ημέρα που η μεγάλη επίθεση είχε αρχίσει.
Ο Μουσολίνι μπορούσε τώρα να κάνει τον απολογισμό της :

«Παρά την βέβαιη ορμή και το πνεύμα αυτοθυσίας του στρατεύματος, ιδιαίτερα της μεραρχίας Μπάρι – έλεγε στον Καβαλλέρο -  το αποτέλεσμα είναι μηδαμινό».
Ο αρχιστράτηγος του είχε απαντήσει με ειλικρίνεια :
«Του είπα – γράφει στ’ απομνημονεύματά του – ότι θεωρώ ειλικρινώς τις μονάδες μας ανίκανες να πετύχουν διάρρηξη του μετώπου του εχθρού».
Και συμπέρανε :
«Αν σήμερα ίσαμε αύριο ιδούμε ότι ο εχθρός κάμπτεται, τότε μπορούμε να συνεχίσουμε την επίθεση με δύναμη μεγάλη. Διαφορετικά πρέπει να σκεφτούμε καλύτερα».
O Ντούτσε με ρώτησε :
«Δηλαδή;»
«Του απάντησα ότι αν δεν διαφαίνεται επιτυχία, δεν πρέπει να συνεχίσουμε τον αγώνα, αλλά να τον αναστείλουμε και να εξοικονομήσουμε δυνάμεις για μιά μεταγενέστερη προσπάθεια».

Η ιταλική επίθεση δεν είχε τελειώσει…  η πρώτη όμως, η ουσιαστική ορμή της, είχε κοπεί.

16-18 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Τρείς ημέρες, από 16 έως 18 Μαρτίου, το μέτωπο ησυχάζει, ξαναγυρίζει στην παλιά του όψη την πρίν από την επίθεση :
αραιός διάλογος πυροβολικού, περίπολοι, κάπου-κάπου κανένα αεροπλάνο.

19 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Ξαφνικά, χαρά­ματα της 19 Μαρτίου, το ιταλικό πυροβολικό ξεσπάζει βουρλισμένο. Αμέσως εκδηλώνεται επίθεση κατά του 731, η δέκατη όγδοη.
Αυτή τη φορά οι επιτιθέμενες δυνάμεις είταν μικτές : Μπροστά πήγαιναν τέσσερα άρματα μάχης, πίσω το πεζικό. Τα άρματα κατέβηκαν από το Μοναστέρο, πήρανε τον καρρόδρομο, κι' από το 717 και πέρα ακολούθησαν την κορυ­φογραμμή. Ξοπίσω τους πήγαινε ένας λόχος πεζικού, από άντρες διαλεχτούς της Μεραρχίας Σιέννα. Οπως αργότερα θα καταθέσουν αιχμάλωτοι, το επίλεκτο αυτό σώμα είχε ασκηθεί στην περιοχή του Βερατιού, να πολεμάει σε συνδυασμό με άρματα μάχης και να παραβιάζει ισχυρές αμυντικές τοποθεσίες.
Ο βομβαρδισμός είταν έντονος, ο ιταλικός λόχος μπόρεσε να φτάσει στις νότιες αντερεΐδες του 731. Αλλά ως εκεί. Αντεπίθεση ελληνική, τον κύκλωσε. Κοντά στις οχτώ η ώρα, το ιταλικό τμήμα είχε αποδεκατιστεί, οι αξιωματικοί του σκοτώθηκαν όλοι, εκτός από έναν που πιάστηκε αιχμάλωτος με λίγους στρατιώτες. Στο πεδίο της μάχης είχανε μείνει εκατόν-τόσοι νεκροί. Τα άρ­ματα, χτυπημένα από το πυροβολικό των Ελλήνων, που δεν είτανε καν αντι­αρματική, τέλειωσαν άσχημα : Δύο τους γκρεμίστηκαν στη χαράδρα Πρόΐ ΜάΘ, άλλο κοκκάλωσε πάνω στο 717, με σκοτωμένο μέσα όλο το πλήρωμά του και μόνον ένα είχε γλυτώσει φεύγοντας γοργά.

20 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Την άλλη νύχτα οι Ιταλοί δοκίμασαν μιά κρούση ισχυρή, στον τομέα της XVIII Μεραρχίας, αλλά απέτυχαν κι’ εκεί. Η ορμή τους όλο και ξέ­πεφτε, η μεγάλη προσπάθεια τους είχε εξαντλήσει.

22 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
To πρωί της 22 Μαρτίου, στις δεκάμιση η ώρα, παρουσιάστηκαν στις πρώτες ελληνικές γραμμές, μπροστά στο 731, κήρυκες του εχθρού με λευκή σημαία. Είταν τρείς στρατιω­τικοί παπάδες μ’ έναν υγειονομικό αξιωματικό και τραυματιοφορείς. Αλλά ο επικεφαλής παπάς βρισκόταν σε κακή κατάσταση. Μ' όλο που του είχανε δέσει στις προφυλακές τα μάτια, είχε προλάβει να ιδεί κάτι από το τρομερό θέαμα που απλωνόταν μπροστά στο 731. Οι πρώτες καλοκαιρίες είχανε κάνει τα πτώματα να τουμπανιάσουν, άρχιζε με την αποσύνθεοή τους και η αποφορά. Αλλά δεν είταν βέβαια αυτό το χειρότερο, γιατί η σφαγή είχε φτάσει στο απο­κορύφωμά της κοντά στις ελληνικές γραμμές. Κι’ έτσι όμως, με ότι πρόλαβε να ιδεί ο άμοιρος Ιταλός παπάς, είχε κυριευτεί από τρεμούλα, το πρόσωπό του είταν λεμόνι. Οταν στο σταθμό διοικήσεως του τάγματος 111/19 του έβγαλαν τον επίδεσμο από τα μάτια, τα σκέπασε με τις δυό του παλάμες και ψιθύ­ρισε:

«TERRIBILE»! – Τρομερό!

Πήγε να λιγοθυμίσει και τον συνέφεραν με δυνατές  δόσεις κονιάκ.

Πραγματικά: το θέαμα μπροστά στο 731 ξεπερνούαε την αντοχή του αν­θρώπου. Θα το διαπιστώσει το ίδιο απόγεμα ο ταγματάρχης του ελληνικού στρατού που θα διατρέξει το χώρο ανάμεσα στα δύο υψώματα, 731 και 717, για να πάει στους Ιταλούς μ' εντολή να υπογράψει το πρωτόκολλο. Σ' όλο το πλάτος της λουρίδας, κάπου εκατόν πενήντα μέτρα, τα πτώματα στιβάζονταν σε σωρούς, εδώ διαμελισμένα, αλλού παραμορφωμένα, με πληγές φο­βερές, που έχασκαν. Είταν αγκαλιασμένα σε συμπλέγματα, Ιταλοί μεταξύ τους ή και μ’ Ελληνες από τις αντιπεθέσεις, σκόρπια μέλη κομμένα, θερι­σμένα από το πυροβολικό. Ο ταγματάρχης δεν είχε ιδεί τις πλαγιές του Πρόΐ ΜάΘ και του Πρόΐ Βέλες, που θα είταν κι' αυτές σε κατάσταση ανάλογη. Τά όρνια χαμοπετούσαν, κάθονταν βαρειά πάνω στα λείψανα, λαχτάριζαν με τα πένθιμα φτερά τους καθώς ράμφιζαν τη σπαραγμένη σάρκα.
Θα γράψει μια μέρα, δύο μήνες αργότερα, το πρακτορείο Στεφάνι, πως εκεί, ανάμεσα 9 και 14 Μαρτίου του 1941, δόθηκαν μάχες που σπάνια ανα­φέρονται στην Ιστορία. Κι' αλήθεια: μετά το θρύλο του Βερντέν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν είχε σημειωθεί τέτοια εκατόμβη καθώς του 731. Εκεί θα έστηνε μια μέρα ο Μουσολίνι το μνημείο των πεσόντων στο ελληνικό μέτωπο Ιταλών.

Αλλά οι όροι του Β' Σώματος Στρατού δεν έγιναν αποδεκτοί από το μέραρ­χο της Μπάρι στις 22 Μαρτίου. Το ελληνικό Γενικό Στρατηγείο είχε αξιώσει ανακωχή σ’ όλο το μέτωπο. Οι Ιταλοί τη χρειάζονταν μόνον εκεί, στο 731, για να εξαφανίσουν το θέαμα που τσάκιζε το ηθικό του στρατού τους. Με τέ­τοια εικόνα ολέθρου και φρίκης πώς να οδηγήσουν νέα τμήματα στην επίθεση; Ο υπολοχαγός του ελληνικού στρατού που είχε σταλεί στις Ιταλικές γραμ­μές με τους κήρυκες, ανέφερε τη διαφωνία.
Από τις εντεκάμιση τη νύχτα οι εχθροπραξίες ξανάρχισαν και το ιταλικό πυροβολικό, σαν για να εκδικηθεί τώρα, βρόντησε όλη τη νύχτα, ώς το πρωί.

24 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Η επίθεση θα ξανάρχιζε αργά, μετά τα μεσάνυχτα της 24ης. Είταν αι­φνιδιαστική, χωρίς πυροβολικό, και πάντα για το 731. Την υποστήριζαν πυκνά πυρά από τα πολυβόλα και τους όλμους. Κατόρθωσε να φτάσει ίσαμε τις ελλη­νικές θέσεις, εκεί όμως, μέσα από τα χαρακώματα, ακούστηκε το παγερό ξεθηράκωμα και η κλαγγή από τις ξιφολόγχες. Οι Ελληνες ετοιμάζονταν για αντεπίθεση, άρχιζαν κιόλας να προβαίνουν. Τότε τα Ιταλικά τμήματα λύγισαν, έκριναν φρονιμώτερο ν' αποσυρθούν. Μιά φωτοβολίδα τινάχτηκε στον ουρανό ψηλά, έδειξε πως η επίθεση είχε αποκρουστεί.

25 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Στις τρεισήμιση τα νύχτα νέα απόπειρα για ιταλική επίθεση καταπνί­γηκε στο ξεκίνημα της. Την τελευταία του κρούση ο Καβαλλέρο θα την κάνει την ημέρα της Εθνικής Γιορτής των Ελλήνων, 25 Μαρτίου, στην Πέστανη και στο Σεντέλι, με ταυτόχρονο βομβαρδισμό όλου του μετώπου από πυροβολικό με αεροπορία. Αλλά θα σκοντάψει οριστικά κι’ εκεί, θα πέσει να πνιγεί μέσα στο αίμα.

Η μεγάλη εαρινή επίθεση είχε καταλήξει σε ήττα μεγάλη κι’ ανεπα­νόρθωτη των Ιταλών. Μπροστά στα μάτια του Ντούτσε. Δώδεκα ιταλικές μεραρχίες, με αεροπορία ιοχυρή με εφόδια άφθονα, είχαν ριχτεί σ' έξη ελληνικές μεραρχίες δίχως αεροπλάνα, πεινασμένες, ξεθεωμένες, και δεν τους πήρε ούτε σπιθαμή γής. Το φαινόμενο ξεφεύγει από τη σφαίρα της λογι­κής, περνάει στην περιοχή του θαύματος.

* * *


ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

 ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΣΛΑ
                  
ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΟΥ II ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 5ου ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ


ΚΥΡΙΑΚΗ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941, ΗΜΕΡΑ ΠΡΩΤΗ
(Πρωινές ώρες) :
Την 06:30 ώραν ήρξατο τρομακτικόν και καταιγιστικόν πυρ του εχθρικού Πυροβολικού και όλμων. Η πρώτη ομοβροντία μιας βαρέως Πυροβολαρχίας ερρίφθη ακριβώς την 06:30 ώραν επί του υψώματος 731, όπου ο Σταθμός Διοικήσεώς μου ήτο το σύνθημα της ενάρξεως της βολής.
Ο βομβαρδισμός συνεχίζεται με αυξάνουσαν έντασιν. Σμήνη αεροπλάνων ρίπτουν συνεχώς τα φορτία των επί των υψωμάτων 731 και 717. Το ύψωμα 731, όπου το Τάγμα μου, σείεται συνεχώς, σκόνη, φωτιά και καπνός, η ατμόσφαιρα είναι βαρειά, δύσκολα αναπνέει κανείς από τα αέρια των εκρήξεων, κόλασις πυρός, μας περιβάλλαν καπνοί και αι φλόγες, δεν ημπορούμε να διακρίνουμε τι γίνεται εις απόστασιν 10 μέτρων. Το ύψωμα 731 ήτο δασωμένον με δέντρα ύψους 4-5 μέτρων, εντός διώρου έμεινε γυμνόν. Τα συρματοπλέγματά μας κατεστράφησαν, τα χαρακώματα ισοπεδώθηκαν, οι στρατιώται καλύπτονται εις τας οπάς των οβίδων και αγωνίζονται απεγνωσμένα να επανορθώσουν τας ζημίας, ιδίως να προστατεύσουν τα πολυβόλα και οπλοπολυβόλα από την καταστροφήν, από τις πέτρες και χώματα που εγείροντο από τας εκρήξεις. Τα υπάρχοντα επί του υψώματος 731 δύο πυροβόλα των 6,5 και αντιαρματικός ουλαμός των 37 κατεστράφησαν ολοτελώς.
Περί την 07:30 ώραν κατόρθωσα να επικοινωνήσω τηλεγραφικώς δια λίγα λεπτά με τον Συνταγματάρχην Κετσέαν, επίσης μετά του Διοικητού του Συγκροτήματος Συνταγματάρχου Γεωργούλα Ν., οι οποίοι αγωνιούσαν να πληροφορηθούν την κατάστασίν μας. Με ερώτησαν εάν οι άνδρες του Τάγματος κρατούν τας θέσεις των, τους απάντησα ότι οι Λόχοι ευρίσκονται εις τας θέσεις των. Μου διεβίβασεν την εξής Διαταγήν γραπτήν :
«Επί των θέσεών σας θ' αμυνθήτε μέχρις εσχάτων, Η Πατρίς, η Ανωτάτη Διοίκησις απαιτεί να κρατήσητε ψηλά την τιμήν των όπλων.»

...Του απήντησα :
«Οτιδήποτε και αν συμβή δεν θα εγκαταλείψωμεν το 731 και έχω πεποίθησιν ότι δεν θα περάσουν οι Ιταλοί.»
Περί την 8ην ώραν το Πυροβολικόν του εχθρού ήρχισε να επιμηκύνη την βολήν του εις τα μετόπισθεν του Τάγματος και την 08:30 έπαυσεν την βολήν του επί των υψωμάτων 731 και 717.  Ητο φανερόν πλέον ότι θα ήρχιζεν η επίθεσις των Ιταλών. Διέταξα τους Λόχους να ετοιμάσουν τα αυτόματα και να μη βάλουν από μεγάλας αποστάσεις, παρά μόνον όταν οι Ιταλοί θα έφθαναν εις ωρισμένα σημεία του εδάφους που υπεδείχθησαν επί τόπου εις απόστασιν περίπου 200 μέτρων.
Περί την 09:30 ώραν οι Ιταλοί χρησιμοποιούντες τας δεξιά του 5ου Λόχου βαθείας γραμμάς πλησιάζουν επικινδύνως και προσεγγίζουν τα κατεστραμμένα συρματοπλέγματα. Αρχίζει πλέον ο αγών διά της χειροβομβίδος. Οι Ιταλοί δοκιμάζουν με τρόμον και φωνάς τα καταστρεπτικά αποτελέσματα των αμυντικών μας χειροβομβίδων.
(Μεσημέρι) :
Την μεσημβρίαν προσπαθούν οι Ιταλοί να επαναλάβουν την επίθεσίν των, αλλά ευθύς ως αναπτύσσονται καθηλούνται και διασκορπίζονται από το Πυροβολικό και τα Πολυβόλα μας.
(Απόγευμα) :
Το απόγευμα και ενώ μέχρι της στιγμής εκείνης τα εχθρικά πυρά είχον αραιωθή, εκσπά και νέα επίθεσις μετά σφοδρού βομβαρδισμού, εφ' ολοκλήρου του τομέως της Ι Μεραρχίας και ανασκάπτεται πάλιν το έδαφος από το πυροβολικόν και τας βόμβας αεροπλάνων. Οι στρατιώται περιμένουν να πλησιάσουν τα εχθρικά τμήματα πεζικού, τα παραλαμβάνουν με τα αυτόματα και τα αποδεκατίζουν με επιτυχείς ριπές και όταν ο εχθρός χρησιμοποιή τας βαθείας γραμμάς και προσεγγίζει τα χαρακώματα, επιτίθενται διά της χειροβομβίδος και της λόγχης.
Οι Ιταλοί όμως δεν παραιτούνται. Δοκιμάζουν διά μία ακόμα φοράν, προτού νυκτώση, να διασπάσουν τας γραμμάς μας επί του υψώματος 731.Και η προσπάθεια αυτή αποκρούεται σε σοβαροτάτας απωλείας.
(Βράδυ) :
Η νύκτα μας βρίσκει όλους εξηντλημένους σωματικώς. Είμεθα όλη την ημέραν νηστικοί. Εν τούτοις κανείς δεν θέλει να φάγη. Έχουμε άφθονο κονιάκ. Οι Λόχοι δεν ζητούν ψωμί αλλά χειροβομβίδας αμυντικάς και σκαπανικά εργαλεία. Καθ' όλην την νύκτα οι ημιονηγοί του Τάγματος, οι αφανείς αυτοί ήρωες επηγαινοερχόνταν εις τον σταθμόν εφοδιασμού διά να μας φέρουν εκατοντάδας φορτίων χειροβομβίδων, πυρομαχικών και λοιπών εφοδίων.

ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941, ΗΜΕΡΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
(Πρωινές ώρες) :
Την 7ην πρωινήν ήρχισε πάλιν το ιταλικόν πυροβολικόν.
Εις τας 9 ώρα αρχίζει η Ιταλική επίθεσις. Αυτήν την ημέραν κατευθύνεται προς το αριστερόν μας διά να υπερφαλαγγίσουν το 731 εκ του αριστερού. Οι Ιταλοί κινούνται με μυρίας προφυλάξεις, τους καταλαμβάνει πρώτον το Πυροβολικόν μας και τους αποδεκατίζει. Το Πυροβολικόν των Ιταλών προσπαθεί να υποστηρίζει την κινουμένην φάλαγγα. Οι Ιταλοί προχωρούν κατά διαδοχικά κύματα με προφανή σκοπόν να καταλάβουν οπωσδήποτε το 731, χωρίς να λαμβάνουν υπ' όψιν τας απωλείας των. Οι Ιταλοί φθάνουν εις απόστασιν από 50-100 μ. από την γραμμήν αντιστάσεως. Διά να εξαπατήσουν τους στρατιώτας μας υψώνουν λευκά μανδίλια, προς στιγμήν υπέθεσαν ότι επρόκειτο να παραδοθούν. Αντελήφθην εκ πρώτης στιγμής ότι επρόκειτο περί απάτης. Επενέβην αμέσως, διέταξα έντασιν των πυρών διά χεροβομβίδων και τοπικήν αντεπίθεσιν. Οι Στρατιώται κραυγάζοντες την περίφημον πολεμικήν ιαχήν «αέρα» διά της λόγχης και των χειροβομβίδων αιφνιδιάζουν τους Ιταλούς, οι οποίοι αρχίζουν να τρέχουν προς τα οπίσω, μεταβαλόντες την υποχώρησίν των εις πανικόβλητον φυγήν. Η επίθεσις των συνετρίβη.
(Μεσημέρι) :
Ολίγον προ της μεσημβρίας διεξάγεται νέα προσπάθεια εις το ίδιο σημείον παρά Ιταλών κατόπιν πάλιν προπαρασκευής διά σφοδρού βομβαρδισμού και η επίθεσις αύτη συνετρίβη προ του ακαμάτου ηρωισμού των Λόχων, διά της λόγχης, μέχρι την 12:30 ώραν τρέπομεν εις νέαν άτακτον φυγήν τους Ιταλούς.
(Απόγευμα) :
... Εις τας 06:30 αρχίζει βομβαρδισμός επί των υψωμάτων 731 και 717 και μετ' ολίγον νέα επίθεσις των Ιταλών και κατά των δύο πλευρών του υψώματος 731, δηλαδή εναντίον και των δύο Λόχων μου. Και η επίθεσις αυτή απεκρούσθη με βαρυτάτας απωλείας διά τον εχθρόν.
(Βράδυ) :
Προς το εσπέρας νομίζουν ότι θα κλονίσουν το ηθικόν των στρατιωτών μας, ρίπτουν δι' αεροπλάνων χιλιάδας προκηρύξεις, καλούν τους στρατιώτας μας να ρίψουν τα όπλα και να σπεύσουν να παραδοθούν. Αι προκηρύξεις αυταί μόνον γέλωτας προσέφερον εις τους ηρωικούς οπλίτας.
Και η δευτέρα ημέρα της επιθέσεως έκλεισε με την απόλυτον διατήρησιν των θέσεών μας επί του υψώματος 731, καθώς επίσης και το δεξιά μου ΙΙΙ Τάγμα επί του υψώματος 717.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΣΛΑΣ, Ο ΝΕΟΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ


Γεννήθηκε στο χωριό Πουρί Πηλίου το 1901 και απεβίωσε το 1966.
Ελαβε μέρος στην Μικρασιατική Εκστρατεία σαν Εφεδρος Αξιωματικός. Μετά την κατάρρευση του Μικρασιατικού μετώπου  συνελήφθη και κρατήθηκε αιχμάλωτος από τους  Τούρκους, από τον Αύγουστο του 1922 μέχρι τον Απρίλιο του 1923. Μετά την αιχμαλωσία του έγινε Εφεδρος Ανθυπολοχαγός σε ηλικία 22 ετών.
Το 1940 με την κήρυξη του πολέμου υπηρετούσε στο 5ο Σύνταγμα Πεζικού Τρικάλων ως Λοχαγός. Ανέλαβε τη Διοίκηση του ΙΙ Τάγματος του 5ου Συντάγματος και προήχθη σε Ταγματάρχη για τον ηρωισμό του και την αυταπάρνησή του στο πεδίο της μάχης.
Κατά την διάρκεια της «Εαρινής Επίθεσης» των Ιταλών υπεράσπισε το Υψωμα 731.
Στην κατοχή εντάχθηκε στις Δυνάμεις της Αντίστασης με τον Ε.Λ.Α.Σ.
Μετά την απελευθέρωση, εξορίστηκε σε Σέριφο, Ικαρία και Σαντορίνη από το 1945 έως το 1948, ενώ Στρατός τον κατέταξε στον Β' Πίνακα Αξιωματικών και τον ανάγκασε σε αυτεπάγγελτη αποστράτευση με τον βαθμό του Αντισυνταγματάρχη.
Του έχουν απονεμηθεί : το Χρυσούν Αριστείο Ανδρείας, ο Πολεμικός Σταυρός Γ΄ Τάξεως,  ο Αργυρούς Σταυρός του Β΄ Τάγματος, το Μετάλλιον Στρατιωτικής Αξίας Δ΄ Τάξεως.
Το 1985, μετά την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης προήχθη (μετά θάνατον)  σε Ταξίαρχο.


ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
Πρώτες πρωινές ώρες.  Ο Ιταλός Πρέσβης στην Αθήνα  επιδίδει στον Ελληνα Πρωθυπουργό Ιωάννη  Μεταξά  τελεσίγραφο, με το οποίο απαιτείται η ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο.
Ο Πρωθυπουργός αρνείται λέγοντας : «Λοιπόν, έχουμε πόλεμο».
Οι Ιταλοί εισβάλουν στην Ελλάδα από τα Ελληνοαλβανικά σύνορα.

28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 - 13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1940
Ιταλική επίθεση. Οι προσπάθειες των Ιταλικών δυνάμεων να διασπαστεί η αμυντική γραμμή των Ελλήνων συντρίβονται, οι επιθέσεις τους διακόπτονται και  υποχωρούν λαμβάνοντας θέσεις άμυνας.

14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1940 – 8 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Ελληνική αντεπίθεση.
Καταλαμβάνονται Κορυτσά, Χειμάρρα, Αγιοι Σαράντα, Πόγραδετς, Αργυρόκαστρο, Κλεισούρα.  Καταλαμβάνεται  ουσιαστικά ολόκληρη η Βόρεια Ηπειρος.

9-25 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941
Εαρινή ιταλική επίθεση.
Η Μάχη στο Υψωμα 731, ο Νέος Μαραθώνας, Διοικητής ο Ηρωας Ταγματάρχης Δημήτριος Κασλάς.
Οι Ιταλοί αποτυγχάνουν να απωθήσουν τους Ελληνες από τις περιοχές που κατέχουν.



ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

- Γ.Ε.Σ.-Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού : Σχεδιάγραμμα Εαρινής Ιταλικής Επίθεσης και Διάταξης Αντιπάλων.
- “Ελληνική Εποποιΐα 1940-41”, του Αγγελου Τερζάκη , Εκδοση Γ.Ε.Σ.
Αφιερωμένο στον Δημήτριο Κασλά και στην Μάχη του Υψώματος 731. Ταινίες,   Φωτογραφικό Υλικό,
Αφιερώματα, Εκδηλώσεις, Μαρτυρίες πολεμιστών του 1940-41.

Σημείωμα διαχειριστή ιστολογίου: Ευχαριστώ τον καλό μου φίλο Γιώργο Μαυράκη που μου έστειλε το κείμενο.

15 σχόλια:

  1. συγκλονιστικη ειναι η περιγραφη του επους στο βιβλιο '' η οδοιπορια του ιουλιου καισαρα΄΄ του κ. καλατζη, εκδ. ηλεκτρα. και ειναι συγκλονιστικη, γιατι ο συγγραφεας -ως αλλος αισχυλος- βαζει εναν ιταλο στρατιωτη να μετεχει στη μαχη και να την περιγραφει απο την πλευρα του εχθρου. αλλα και ολο το βιβλιο ειναι υπεροχο. απο τα ωραιοτερα για τον ελληνοιταλικο πολεμο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή