Τρίτη 15 Φεβρουαρίου 2011

ΟΛΕΘΡΙΑ ΡΕΒΑΝΣ


Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΠΟΥΡ


(ΝΟΤΙΟ ΜΕΤΩΠΟ)

6-25 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1973



ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Ο πόλεμος των Έξι Ημερών τον Ιούνιο του 1967 προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά και σε ολόκληρο τον διπολικό τότε κόσμο. Η συντριβή των υπέρτερων αριθμητικά δυνάμεων των συνασπισμένων Αραβικών κρατών από το Ισραήλ, όχι μόνο άλλαξε τις ισορροπίες στη περιοχή αλλά ξεκίνησε έναν αγώνα μεταξύ των ΗΠΑ και ΕΣΣΔ για την ενίσχυση των εκατέρωθεν συμμάχων. Οι δύο υπερδυνάμεις τέντωσαν επικίνδυνα το σχοινί σε αυτό το γεωστρατηγικό "μπρα-ντε-φερ" τόσο για τον έλεγχο της ανατολικής Μεσογείου αλλά και για τη καλύτερη δυνατή διαφήμιση των νέων οπλικών τους συστημάτων. Τα γαλλικά Mirage που ουσιαστικά έκριναν το αεροπορικό σκέλος του πολέμου, έγιναν τα πλέον περιζήτητα αεροσκάφη στον κόσμο, με πολλές πωλήσεις καθιστώντας την Γαλλία έναν από τους πλέον σημαντικούς εξαγωγείς οπλικών συστημάτων!
Οι ταπεινωμένοι Άραβες, κυρίως η Αίγυπτος και η Συρία επιθυμούσαν διακαώς να μεταβάλλουν το δυσμενές για τα συμφέροντα τους status στη περιοχή. Ο αιφνίδιος θάνατος από καρδιακό επεισόδιο του προέδρου της Αιγύπτου Gamal Adbel Nasser στις 28 Σεπτεμβρίου 1970 και η διαδοχή του από τον επίσης φιλόδοξο στρατιωτικό και αντιπρόεδρο Anwar El-Saddat επιτάχυνε τις εξελίξεις. Ο νέος πρόεδρος της πολυπληθέστερης αραβικής χώρας ήθελε να αποδείξει στους Αιγυπτίους αλλά και στον υπόλοιπο Αραβικό κόσμο πως έχει τις ικανότητες αλλά και το σθένος να ηγηθεί της μεγάλης προσπάθειας να εκδιωχθεί το Εβραϊκό κράτος από τη χερσόνησο του Σινά.
Στο βόρειο μέτωπο, η Συρία βρισκόταν σε χειρότερη μοίρα γεωστρατηγικά από
την Αίγυπτο στο νότιο. Ενώ η Αίγυπτος είχε τη διώρυγα του Σουέζ να τη προστατεύει από τυχόν επιθετικές κινήσεις του Ισραήλ, η Δαμασκός με την απώλεια των υψιπέδων του Γκολάν ήταν ουσιαστικά εκτεθειμένη καθώς μετά τα υψώματα δεν υπάρχει άλλο γεωγραφικό "εμπόδιο" μεταξύ των δύο κρατών. Ο ηγέτης της Συρίας Hafez Al-Assad επιθυμούσε όσο τίποτε άλλο την επανάκτηση του Γκολάν για τη στρατηγική ασφάλεια της χώρας του αλλά και για να έχει το πάνω χέρι στις διαπραγματεύσεις που θα ακολουθούσαν.
Τόσο ο Σαντάτ όσο και ο Ασάντ ήταν ρεαλιστές πολιτικοί και ήξεραν πως οι ΗΠΑ δεν θα επέτρεπαν την ολοκληρωτική τους νίκη και αφανισμό του Ισραήλ. Ήθελαν απλώς μια τακτική νίκη για γεωπολιτικά, γεωστρατηγικά και οικονομικά ωφέλη μετά την επιβολή της εκεχειρίας από τα Η.Ε. Σε αυτό το άρθρο θα μελετήσουμε το Νότιο Μέτωπο (Αίγυπτος εναντίον Ισραήλ) καθώς εκεί υπήρχαν οι μεγάλες διακυμάνσεις του πολέμου. Μέσα σε λίγες μέρες, ο επερχόμενος θρίαμβος των Αράβων μετατράπηκε σε ακόμη μία ντροπιαστική ήττα!


Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ



Η ΔΙΑΒΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΩΡΥΓΑΣ

Το στρατηγικό δόγμα του Ισραήλ βασιζόταν επάνω στη τακτική επιλογή του προληπτικού χτυπήματος (pre-emptive strike). Αυτή ήταν η πετυχημένη συνταγή του πολέμου των Έξι Ημερών και βασιζόταν επάνω στη πεποίθηση πως
οι μυστικές Υπηρεσίες του Εβραϊκού κράτους θα μπορούσαν να γνωρίζουν για ενδεχόμενη επίθεση των Αράβων 48 ώρες πριν αυτή πραγματοποιηθεί. Το πρωί του Γιομ Κιππούρ (έναρξη του ιερού μήνα της Ιουδαϊκής πίστης) η πρωθυπουργός του Ισραήλ Γκόλντα Μέιερ κάλεσε τον Υπουργό Άμυνας, και ήρωα των προηγούμενων πολέμων, Μοσέ Νταγιάν και τον στρατηγό Δαβίδ Ελαζάρ στο γραφείο της για επείγουσα σύσκεψη καθώς η Αίγυπτος και η Συρία τις προηγούμενες βδομάδες ετοιμαζόταν πυρετωδώς για πόλεμο μαζεύοντας εκατοντάδες άρματα και χιλιάδες στρατιώτες στα σύνορα. Ο Νταγιάν υποστήριξε πως δεν υπάρχει περίπτωση επιθετικής ενέργειας από πλευράς των Αράβων ενώ ο Ελαζάρ προσπαθούσε να πείσει τη πρωθυπουργό
για άμεσο χτύπημα κατά της Συρίας.
Οι Ισραηλίτες με ρεαλισμό ήθελαν να αποφύγουν πάση θυσία των διμέτωπο αγώνα κατά των δύο θανάσιμων αντιπάλων τους. Το ενδεχόμενο να δοθεί ένα καίριο πλήγμα στη Συρία ήταν δελεαστικό. Η Αίγυπτος δεν θα ξεκινούσε καμία εισβολή στο Σινά χωρίς τον αντιπερισπασμό στον Βορρά καθώς τα αστικά κέντρα του Ισραήλ είναι εγγύτερα στη Συρία και οι Ε.Δ του θα έδιναν το βάρος των επιχειρήσεων στα υψίπεδα του Γκολάν. Η πρωθυπουργός αποφάσισε τελικά να μη πραγματοποιήσει την επίθεση περισσότερο για διπλωματικούς παρά για στρατιωτικούς λόγους. Φοβόταν την διεθνή απομόνωση του Ισραήλ σε περίπτωση προληπτικού χτυπήματος που θα οδηγούσε σε μεγάλες ελλείψεις τόσο πυρομαχικών και χρημάτων, όσο και συμμαχιών που θα ήταν απαραίτητες στο μέλλον για την επιβίωση της χώρας της. Ενημέρωσε τον πρέσβη των ΗΠΑ στο Ισραήλ μετά από δύο ώρες για την απόφαση της και αυτός με τη σειρά του τον προϊστάμενο του ΥΠΕΞ Χένρι Κίσιντζερ. Ο ΥΠΕΞ των ΗΠΑ ζήτησε από τους Σοβιετικούς να αποτρέψουν ενδεχόμενη αραβική επίθεση για να αποκλιμακωθεί η ένταση. Η Μέιερ πάντως δέχθηκε τη πρόταση του στρατηγού Ελαζάρ για κινητοποίηση της αεροπορίας καθώς και τεσσάρων τεθωρακισμένων μεραρχιών συνολικής δύναμης 120 χιλιάδων αντρών.
Τελικά οι περίφημες μυστικές Υπηρεσίες του Ισραήλ απέτυχαν παταγωδώς καθώς μόλις τέσσερις ώρες μετά τη λήξη της συνάντησης στα γραφεία της πρωθυπουργούς ξεκίνησε η επίθεση της Αιγύπτου στηχερσόνησο του Σινά. Το πρώτο μεγάλο εμπόδιο αποτελούσε η διώρυγα του Σουέζ η οποία είχε καταληφθεί από τους Ισραηλινούς το '67. Μετά τη κατάληψη στήθηκε ένα δίκτυο 16 οχυρών κατά μήκος της Διώρυγας. Μόλις 450 άντρες στελέχωναν τα οχυρά υποστηριζόμενοι από 290 άρματα μάχης που ήταν χωρισμένα σε τρεις τεθωρακισμένες ταξιαρχίες. Μόνο η μία από αυτές βρισκότανε κοντά στο θέατρο των επιχειρήσεων κατά τις πρώτες ώρες της επίθεσης. Η γραμμή άμυνας (Bar-Lev) ήταν εντός της εμβέλειας των προσφάτως αποκτηθέντων αντιαεροπορικών πυραύλων της Αιγύπτου, που έχοντας την οδυνηρή εμπειρία του προηγουμένου πολέμου και τη συντριβή λόγω της αεροπορικής υπεροχής των Ισραηλινών, προμηθεύτηκε Σοβιετικούς SAM (Surface to Air Missiles) για τους οποίους δεν υπήρχε αντίμετρο εκείνη την εποχή. Έτσι το Ισραήλ αποφάσισε να αφήσει τους αντιπάλους του να κάνουν τη πρώτη κίνηση περιμένοντας να κάνουν το τακτικό λάθος και να προελάσουν εκτός της αντιαεροπορικής τους ομπρέλας.
Οι Αιγύπτιοι είχαν αναπτύξει εκατό χιλιάδες άντρες, 1350 άρματα μάχης και δύο χιλιάδες πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων. Η επικράτηση τους έναντι των οχυρών ήταν δεδομένη. Το ζητούμενο ήταν η γρήγορη διαπεραίωση μεγάλου αριθμού αρμάτων μάχης καθώς και αρκετών στρατιωτών των μονάδων αντι-τανκ για να αναχαιτίσουν την αναμενόμενη ισραηλινή αντεπίθεση. Οι Ισραηλίτες είχαν καταφύγει σε ένα έξυπνο τέχνασμα για να εμποδίσουν αυτό το ενδεχόμενο. Τοποθέτησαν μια τσιμεντένια βάση
σε όλο το μήκος της ανατολικής όχθης της διώρυγας στο ύψος του νερού και με βάση αυτή τη βάση ύψωσαν αμμόλοφο ύψους 18 μέτρων, με εξήντα μοίρες κλίση σε όλο το μήκος του Σουέζ! Το μηχανικό του Αιγυπτιακού στρατού κλήθηκε να λύσει αυτό τον γρίφο. Μετά από πειραματισμούς με εκρηκτικά και μπουλντόζες, επιλέχθηκε η πρόταση ενός υπαξιωματικού που συνέστησε τη χρήση εκτοξευτήρων νερού για τη διάβρωση των αμμόλοφων.
Η Αιγυπτιακή αεροπορία πραγματοποίησε τολμηρές επιδρομές κατά τριών αεροδρομίων του Ισραήλ με μερική επιτυχία, καθώς και συστοιχιών αντιαεροπορικών πυραύλων HAWK και διοικητικών κέντρων. Ταυτόχρονα ξεκίνησε και η επίθεση στη διώρυγα με μπαράζ βολών του πυροβολικού διάρκειας 53 λεπτών εναντίον της γραμμής Bar-Lev και θέσεων

του Ισραηλινού στρατού όπισθεν αυτής. Ύστερα ξεκίνησε η προσπάθεια διάβασης του Σουέζ από πέντε διαφορετικά σημεία σε δώδεκα κύματα. Παρά τη σθεναρή αντίσταση και τις προσπάθειες της Ισραηλινής αεροπορίας, μέσα σε έξι ώρες οι Αιγύπτιοι είχαν καταλάβει τα 15 από τα 16 οχυρά της συνοριογραμμής. Το μόνο που αντιστάθηκε και παρέμεινε στον έλεγχο του Ισραήλ ήταν το οχυρό "Βουδαπέστη" που ήταν το πιο κοντινό στη Μεσόγειο Θάλασσα. Μέσα σε έξι ώρες από την αρχική επίθεση του πεζικού, στις 20.30 ξεκίνησε η διαπεραίωση των αρμάτων μάχης της Αιγύπτου ένας μικρός
άθλος τόσο της διοικητικής μέριμνας όσο και της μηχανικής υποστήριξης του στρατού. Οι Άραβες είχαν διδαχθεί πολλά σε μικρό χρονικό διάστημα!
Το μόνο μελανό σημείο ήταν η αποστολή ομάδων των ειδικών δυνάμεων βαθιά μέσα στη χερσόνησο του Σινά μέσω μεταφορικών ελικοπτέρων. Ο σκοπός της αποστολής ήταν να τοποθετηθούν κομάντος σε στενωπούς και περάσματα εμποδίζοντας και καθυστερώντας τις Ισραηλινές ενισχύσεις στο μέτωπο. Η ιδέα δεν ήταν άσχημη καθώς η έρημος του Σινά είναι ιδανικός τόπος για τέτοιου είδους επιχειρήσεις. Έτσι εξάλλου είχε επιτευχθεί και η πρώτη μεγάλη νίκη του Ισραήλ έναντι της Αιγύπτου στον πόλεμο του 1956 με τη ρίψη της ειδικής μονάδα αλεξιπτωτιστών του στρατηγού Dayan στο πέρασμα MITLA. Το αποτέλεσμα όμως ήταν καταστροφικό. Περίπου είκοσι Αιγυπτιακά ελικόπτερα καταρρίφθηκαν στερώντας από τον στρατό από τις πιο επίλεκτες μονάδες του. Όσοι καταδρομείς γλίτωσαν πολέμησαν υποδειγματικά προκαλώντας τον θαυμασμό αλλά και τον φόβο στους Ισραηλινούς αλλά δεν ήταν αρκετοί...



ΑΡΜΑΤΟΜΑΧΙΕΣ


Το Αιγυπτιακό Γενικό Επιτελείο είχε εξοπλίσει ειδικές αντί-τανκ μονάδες με τα πιο σύγχρονα όπλα (RPG). Ο σχεδιασμός ήταν αυτές οι μονάδες να αναπτυχθούν μπροστά από όλη τη παράταξη μέχρι αυτή να λάβει θέση μάχης και να αναχαιτίσουν πάση θυσία την Ισραηλινή αντεπίθεση από τις μονάδες που βρισκόταν ήδη στο Σινά. Η αεροπορία του Ισραήλ δε μπορούσε να βοηθήσει στην αντεπίθεση καθώς ήταν απασχολημένη στο πιο επικίνδυνο μέτωπο του Βορρά, όπου η Συρία είχε επιτεθεί με όλες τις δυνάμεις της εναντίoν των οχυρωματικών θέσεων στο Γκολάν.
Η πρώτη βιαστική αντεπίθεση των Ισραηλινών (8 Οκτωβρίου) με 183 άρματα μάχης έγινε κατά της πόλης Ισμαΐλγια όπου το Αιγυπτιακό πεζικό μέσα σε ορύγματα χρησιμοποίησε αποτελεσματικά τα νέα αντί-τανκ όπλα του. Αμέσως μετά την αναχαίτιση της αντεπίθεσης, οι Αιγύπτιοι προωθήθηκαν εκ νέου καταλαμβάνοντας νέα στρατηγικά σημεία όλο βαθύτερα μέσα στο Σινά. Η προέλαση όμως των Αράβων σταμάτησε από την 143η τεθωρακισμένη μεραρχία του στρατηγού Αριέλ Σαρόν. Η κατάσταση περιήλθε σε αδιέξοδο καθώς οι μεν Αιγύπτιοι δεν ήθελαν να αφήσουν την κάλυψη που παρείχε η αντιαεροπορική τους άμυνα (με εξαίρεση μια μικρής κλίμακας επιθετικής ενέργειας της 1ης Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας της Αιγύπτου που δέχθηκε σφοδρή επίθεση από την αντίπαλη αεροπορία, οι δε Ισραηλινοί ήταν πιο απασχολημένοι με τη Συρία και το βόρειο μέτωπο. Εδώ είναι το σημείο που ίσως κρίθηκε ο πόλεμος αλλά με αυτό θα ασχοληθούμε αργότερα...
Οι Αιγύπτιοι αποφάσισαν να κρατήσουν στάση "στρατηγικής άμυνας" κάτι που βόλευε ιδιαίτερα το Ισραήλ. Το Γενικό Επιτελείο διέταξε την ουδετεροποίηση της Συρίας πρώτα και μετά την ενασχόληση με την Αίγυπτο μόλις δινόταν η ευκαιρία. Περίμεναν το πρώτο μεγάλο λάθος των Αιγυπτίων σε αυτό τον πόλεμο. Η ευκαιρία που περίμεναν οι Ισραηλινοί δεν άργησε να έρθει. Στις 14 του μηνός η 2η και η 3η Αιγυπτιακές στρατιές διετάχθησαν να επιτεθούν με χίλια άρματα μάχης εναντίον των Ισραηλινών εκτός εμβέλειας της αντιαεροπορικής τους άμυνας. Πέντε μεραρχίες πεζικού έμειναν στα μετόπισθεν να φυλάνε τα πολύτιμα προγεφυρώματα. Αυτό δεν ήταν και το μόνο μειονέκτημα για τους Αιγυπτίους πλέον. Η Συρία είχε περάσει στην άμυνα και το Ισραήλ πρόλαβε και έκανε μεταφορά σημαντικών δυνάμεων στο Σινά καθώς αριθμούσε πλέον 750 άρματα και με την αεροπορία να μπορεί να κάνει τη διαφορά στην αναμέτρηση.
Ο Αιγύπτιος στρατηγός Shazly ήταν απρόθυμος να πραγματοποιήσει την επίθεση καθώς γνώριζε καλά τη δύσκολη πλέον κατάσταση με τη διαφαινόμενη συντριβή της Συρίας αλλά η γνώμη του δεν εισακούστηκε από τον ΓΕΕΘΑ Ismail και τον πρόεδρο Σαντάτ. Οι Ισραηλινοί κομάντος επιτέθηκαν με επιτυχία σε κέντρα επικοινωνιών του Αιγυπτιακού στρατού διαταράσσοντας έτσι τη τάξη της προέλασης καθώς και της μάχης. Η επίθεση ξεκίνησε με εκτεταμένη προπαρασκευή πυροβολικού και επίθεση μηχανοκίνητες και τεθωρακισμένες μονάδες. Η αεροπορίες συγκρούστηκαν σφοδρά καθώς τα Αιγυπτιακά αεροσκάφη ήταν επιφορτισμένα με την κάλυψη από αέρος της επίθεσης. Η επιχείρηση όμως κατέληξε σε φιάσκο. Περισσότερα από 250 Αιγυπτιακά τανκς καταστράφηκαν με μόλις σαράντα απώλειες των Ισραηλινών, εκ των οποίων τα περισσότερα επισκευάστηκαν και συνέχισαν να πολεμούν! Ήταν η σειρά του Ισραήλ να επιτεθεί.




ΙΣΡΑΗΛΙΝΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ


Οι Ισραηλινοί ανίχνευσαν (προφανώς μέσω δορυφορικών και κατασκοπευτικών φωτογραφιών από τις ΗΠΑ), ένα κενό ανάμεσα στη 2η και 3η Στρατιές των Αιγυπτίων ακριβώς βόρεια της Μεγάλης Πικρής Λίμνης. Η σημασία αυτής τη πληροφορίας αποδείχθηκε υπερπολύτιμη! Η μεραρχία του Σαρόν (143η) με την ενίσχυσή της από ειδικές μονάδες αλεξιπτωτιστών επιτέθηκε με σφοδρότητα μεγαλώνοντας το κενό, επιτρέποντας τους καταδρομείς να διασχίσουν με πλαστικές βάρκες τη Διώρυγα. Ακολούθησαν οι μεραρχίες 162η (στρατηγός Αντάν) και 252η (στρατηγός Μάγκεν) με κύριο σκοπό τη διασφάλιση του προγεφυρώματος και τη προσβολή στόχων υψηλής αξίας, κυρίως μονάδων SAM. Έτσι δημιουργήθηκε ένα μεγάλο κενό και στην αεράμυνα της Αιγύπτου που σε συνδυασμό με την απεμπλοκή της Ισραηλινής αεροπορίας από το μέτωπο της Συρίας ήταν η αρχή του τέλους του πολέμου. Η Αιγύπτιοι πιλότοι προσπάθησαν με αυτοθυσία να προστατεύσουν τις δυνάμεις στο έδαφος χωρίς όμως επιτυχία. Οι ανώτερες τακτικές και εκπαίδευση των Ισραηλινών τους έδιναν σαφές πλεονέκτημα και οι αερομαχίες κατέληγαν συνήθως σε κατάρριψη των Αραβικών πολεμικών αεροπλάνων.
Ο Σαρόν ζήτησε να συνεχίσει τη προέλαση δυτικά αλλά το αίτημα του απορρίφθηκε। Οι επιτελάρχες Bar-Lev και Elazar ήθελαν πρώτα να "καθαρίσουν" την ανατολική όχθη της διώρυγας και μετά να ασχοληθούν με τη δυτική। Για τρεις μέρες διεξήχθησαν σκληρές μάχες χωρίς να επιτευχθεί καμία ουσιαστική νίκη για καμία από τις δύο πλευρές. Οι Αιγύπτιοι όμως δε μπόρεσαν να αντιληφθούν το
μέγεθος του ρήγματος ανάμεσα στις δύο στρατιές τους. Ο στρατηγός Shazly έστειλε δύο τεθωρακισμένες μεραρχίες (η μία μάλιστα εξοπλισμένη με τα νέα Σοβιετικά άρματα μάχης Τ-62)να επιτεθούν στο προγεφύρωμα των Ισραηλινών αλλά οι επικεφαλής τους απέτυχαν να δώσουν ένα συνδυασμένο χτύπημα και έτσι οι αντεπίθεση απέτυχε παταγωδώς.
Στις 18 του μηνός οι Σοβιετικοί προμήθευσαν τον Σαντάτ με δορυφορικές φωτογραφίες δίνοντας του λεπτομερείς πληροφορίες της δύσκολης κατάστασης στην οποία είχε περιέλθει। Οι εικόνες του δορυφόρου σκόρπισαν τον τρόμο στο Αιγυπτιακό Γενικό Επιτελείο και ο στρατηγός Ghazly συνέστησε στον πρόεδρο του την απόσυρση όλων των μονάδων ανατολικά της Διώρυγας για να αποφύγει τη περικύκλωση ολόκληρης της 3ης Στρατιάς. Ο Σαντάτ οργίστηκε με τη πρόταση του στρατηγού του και τον απείλησε με στρατοδικείο.
Οι τρεις Ισραηλινές μεραρχίες συνέχισαν τη προέλαση τους βαθιά μέσα στην Αφρικανική πλέον ήπειρο με αρκετή επιτυχία. Οι στρατιώτες του Σαρόν έφτασαν περίπου 10 χιλιόμετρα από τη πόλη της Ισμαΐλγια όπου συνάντησαν σθεναρή αντίσταση και αναγκάστηκαν να σταματήσουν για να αναδιοργανωθούν. Η μεραρχία του Αντάν προωθήθηκε νότια και έφτασε κοντά στη πόλη του Σουέζ απειλώντας την ίδια την ύπαρξη της 3ης Αιγυπτιακής Στρατιάς, ενώ ο σχηματισμός του Μάγκεν προέλασε δυτικά και έφτασε έξω από τη πόλη Adabiya κοντά στο Κάιρο.
Οι καταιγιστικές αυτές εξελίξεις έφεραν διπλωματική πρωτοβουλία εκ μέρους των Ηνωμένων Εθνών αλλά ήταν κυρίως αποτέλεσμα έντονων διαβουλεύσεων μεταξύ των Αμερικανών και των Σοβιετικών. Στις 22 του μηνός αποφασίστηκε εκεχειρία αλλά αυτή αποδείχθηκε προβληματική καθώς είχε πέσει ήδη το σκοτάδι και οι γραμμές μεταξύ των δύο στρατών δεν ήταν ξεκάθαρες. Το Ισραήλ είχε τρεις μεραρχίες διασκορπισμένες μέσα στην Αίγυπτο καταλαμβάνοντας 1.200 τ.χμ εδάφους και η Αίγυπτος είχε ολόκληρη τη 3η Στρατιά στο Σινά έχοντας υπό τον έλεγχο της 1.600 τ.χμ μέσα στη χερσόνησο του Σινά με εβδομήντα περίπου χιλιάδες άντρες και 720 άρματα μάχης.
Στη προσπάθεια να αναδιοργανωθούν και να απεμπλακούν οι στρατοί μεταξύ τους ξέσπασαν μεμονωμένα επεισόδια. Ο στρατηγός Σαρόν δεν έχασε ευκαιρία και ζήτησε την άδεια του Νταγιάν να συνεχίσει τη προέλαση καθώς, μετά την απώλεια εννιά Ισραηλινών αρμάτων, ήταν φανερό πως δεν υπήρχε καμιά εκεχειρία! Οι Ισραηλινοί κατάφεραν με μια δυναμική προώθηση να φτάσουν στον δρόμο που ενώνει τη πόλη του Σουέζ με τη πρωτεύουσα Κάιρο, πετυχαίνοντας τον ουσιαστικό τους στόχο της κύκλωσης των πέραν της Διώρυγας δυνάμεων της Αιγύπτου. Η τελευταία σύγκρουση του πολέμου αφορούσε τον έλεγχο της πόλης του Σουέζ την οποία οι Ισραηλίτες προσπάθησαν να καταλάβουν. Οι Αιγύπτιοι στρατιώτες αλλά και οι πολίτες του Σουέζ υπερασπίστηκαν την πόλη με γενναιότητα και κατάφεραν να απωθήσουν τους επιτιθέμενους προκαλώντας τους μάλιστα μεγάλες απώλειες.
Νέα διπλωματική προσπάθεια ξεκίνησε κυρίως από τις ΗΠΑ, ο ΥΠΕΞ των οποίων Κίσιντζερ είδε μια λαμπρή ευκαιρία να προσαρτήσει την Αίγυπτο στο άρμα της Δύσης, μακριά από την αγκαλιά της ΕΣΣΔ. Έπεισε το Ισραήλ να μην επιτεθεί στη περικυκλωμένη Αιγυπτιακή Στρατιά εντός του Σινά, καταδεικνύοντας σε όλο τον Αραβικό κόσμο πως είχε ανάγκη τη ¨καλή θέληση" της Αμερικής!

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Αρκετοί στρατιωτικοί υποστήριξαν στο παρελθόν πως το Ισραήλ δεν θα μπορούσε να κρατήσει τα προγεφυρώματα του δυτικά της Διώρυγας του Σουέζ αν η Αίγυπτος εξαπέλυε μια συντονισμένη και αποφασιστική αντεπίθεση κατά των προωθημένων μονάδων του. Η Ιστορία όμως δε γράφεται με υποθέσεις αλλά με γεγονότα που μένουν ανεξίτηλα γραμμένα στη μνήμη όσων τα έζησαν! Τα γεγονότα αυτά έχουν καταγράψει μια τακτική νίκη των Ισραηλινών αλλά όχι και στρατηγική καθώς δε μπόρεσαν μέχρι την εκεχειρία να απωθήσουν τους Αιγυπτίους από τις κτήσεις τους στο Σινά.
Στο στρατιωτικό σκέλος μπορούμε να εξάγουμε δύο συμπεράσματα. Το πρώτο είναι η αποτελεσματική αντιμετώπιση μεγάλων τεθωρακισμένων σχηματισμών από καλά εξοπλισμένες αντί-τανκ μονάδες πεζικού. Οι πρώτες νίκες των Αιγυπτίων προήλθαν από τέτοιους είδους μονάδες και προκάλεσαν τον πανικό στα Ισραηλινά πληρώματα των αρμάτων μάχης καθώς ήταν ουσιαστικά αόρατες, θαμμένες μέσα στην άμμο και είχαν τη δυνατότητα να χτυπήσουν πρώτες τα Εβραϊκά τεθωρακισμένα. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι η σχετική ουδετεροποίηση της αεροπορικής υπεροχής μέσω της χρησιμοποίησης αντιαεροπορικού πυροβολικού (SAM). Οι Σοβιετικοί πύραυλοι αποτέλεσαν έναν ανεπίλυτο γρίφο για τους Ισραηλίτες πιλότους και μόνο η καταστροφή τους από τη μεραρχία του Αριέλ Σαρόν έδωσε τη δυνατότητα καίριου πλήγματος στη φημισμένη αεροπορία του Ισραήλ.
Σε τακτικό επίπεδο πρέπει να σημειώσουμε τον πλήρη αποσυντονισμό των Αραβικών στρατιών καθώς η Συρία και η Αίγυπτο απέτυχαν να επιτεθούν ταυτόχρονα εναντίον του ορκισμένου εχθρού τους παρά τους χρόνιους σχεδιασμούς τους. Το δόγμα αποφυγής διμέτωπου πολέμου εκ μέρους του Ισραήλ επετεύχθη χάρη στην έλλειψη κεντρικής διοίκησης των Αράβων και στην ανικανότητα των δύο επιτελείων να λειτουργήσουν ως ένα. Έτσι το Ισραήλ πρώτα ουδετεροποίησε τη Συρία και μετά ασχολήθηκε με τους προελαύνοντες Αιγυπτίους.
Στο διπλωματικό πεδίο μεγάλος νικητής ήταν οι ΗΠΑ! Ο Σαντάτ (αλλά και ο διάδοχος του Χόσνι Μουμπάρακ) είδαν ξεκάθαρα την υπεροχή του υπερατλαντικού συμμάχου του Ισραήλ σε θέματα επιμελητείας αλλά και λογιστικής υποστήριξης του Εβραϊκού κράτους, σε αντίθεση με την αδυναμία (ή απροθυμία) των Σοβιετικών να παρέχουν ανάλογη υποστήριξη στους δικούς τους συμμάχους. Το νότιο μέτωπο σταθεροποιήθηκε καθώς η Αίγυπτος λίγα χρόνια αργότερα αναγνώρισε το Ισραήλ ως ανεξάρτητο κράτος. Τα οφέλη της χώρας του Νείλου ήταν ποικίλα με μεγαλύτερο την άρση της απομόνωσης της από τον δυτικό κόσμο που ξεκίνησε με την εθνικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ από τον πρώην πρόεδρο Νάσερ το 1956. Το Ισραήλ είδε πως νίκησε την Αίγυπτο όχι βάσει των σχεδιασμών του αλλά λόγω λάθος χειρισμών εκ μέρους των Αράβων διοικητών αλλά και της αναποφασιστικότητας της κεντρικής διοίκησης να συνεχίσει τη προέλαση την ώρα που η ύπαρξη χώρας δοκιμαζόταν στα υψίπεδα του Γκολάν απέναντι στη Συρία. Η ειρήνευση στη περιοχή έφερε ξένες επενδύσεις στην Αίγυπτο και επέτρεψε μέχρι πρόσφατα την παραμονή στην εξουσία του Μουμπάρακ, θιασώτη της Αμερικανική πολιτικής κατευνασμού του Ισλαμικού φονταμενταλισμού στη Μέση Ανατολή.
Υ.Γ. ο τίτλος του άρθρου αφορά τους Αιγυπτίους. Αν αφορούσε τους Ισραηλινούς θα προτιμούσα το "ΠΥΡΡΕΙΟΣ ΝΙΚΗ"

Δευτέρα 14 Φεβρουαρίου 2011

ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΗΡΩΑ

Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ

16 ΑΠΡΙΛΙΟΥ-26 ΜΑΪΟΥ 1834



ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ


Αν και η θεματολογία του ιστολογίου μου είναι αποκλειστικά η μελέτη της στρατιωτικής Ιστορίας μέσω της ανάλυσης ορισμένων παραμέτρων αλλά και συνεπειών μεγάλων μαχών του παρελθόντος, δεν θα μπορούσα να μην αναρτήσω το παρακάτω θέμα. Μου το έστειλε ο δικηγόρος Θεσσαλονίκης κ.Γιακουμής Αναστάσιος και αφορά την ιστορική έρευνα αλλά και τη νομική μελέτη (σε κατανοητή από τους μή νομικούς γλώσσα) της Δίκης του Κολοκοτρώνη. Τη παραθέτω αυτούσια και προτρέπω τους αναγνώστες του monoistoria.blogspot.com να μου στέλνουν άρθρα τους (σχετικά με τη μελέτη της Ιστορικής αλλά και παρεμφερών επιστημών)για δημοσίευση, ακόμα και αν δεν συμφωνούμε σε ορισμένες πτυχές της Ιστορίας. Μέσω της διαφωνίας άλλωστε έρχεται η πρόοδος!





Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
- Η επιβολή της απόλυτης μοναρχίας

Μετά τη συνταγματική κοσμογονία της εθνικής παλιγγενεσίας (από το «πολίτευμα της Επιδαύρου» έως το «Ηγεμονικό» Σύνταγμα, 1822-1832), οι Έλληνες υποχρεώθηκαν στην περίοδο 1833-1843 να υποστούν μια μοναρχική διακυβέρνηση, χωρίς νομικούς περιορισμούς και χωρίς θεσμική εξασφάλιση των δικαιωμάτων τους.
Η απόλυτη μοναρχία δεν στηριζόταν σε απόφαση των αντιπροσώπων του έθνους, αλλά στη Διεθνή Συνθήκη του Λονδίνου της 25ης Απριλίου/7ης Μαΐου 1832. Σύμφωνα με αυτήν τη συνθήκη την οποία υπέγραψαν οι τρεις προστάτιδες δυνάμεις και το ανεξάρτητο κράτος της Βαυαρίας, η Γαλλία, η Αγγλία και η Ρωσία είχαν αναγνωρίσει την «ανεξαρτησία» του μικρού ελληνικού κράτους και ... πρόσφεραν «τη διαδοχικήν κυριαρχίαν της Ελλάδος» στον Όθωνα, «δυνάμει της προς αυτάς προσηκόντως δοθείσης πληρεξουσιότητας υπό του Ελληνικού Έθνους». Επιπλέον, οι Μεγάλες Δυνάμεις: (α) Εξουσιοδοτούσαν τον Λουδοβίκο της Βαυαρίας να διορίσει τριμελή «Αντιβασιλεία» που θα ασκούσε τα «κυριαρχικά δικαιώματα» του Όθωνα έως την ενηλικίωση του, δηλαδή έως την 1η Ιουνίου 1835 (οπότε θα συμπλήρωνε το 20ό έτος της ηλικίας του) και (β) Αναλάμβαναν να εγγυηθούν για την αποπληρωμή των ξένων δανείων, αυτής της «μαύρης τρύπας» της ελληνικής οικονομίας. (Το οφειλόμενο ποσό ανερχόταν τότε στα 60.000.000 φράγκα.)
Αυτά προέβλεπε σε βασικές γραμμές η Συνθήκη που καθόρισε την υπόσταση αλλά και τη δυναμική και την προοπτική του νεοελληνικού κράτους.
Εξίσου σημαντικά όμως ήταν και τα σημεία ως προς τα οποία οι «εγγυήτριες» Δυνάμεις τηρούσαν μια εύγλωττη σιωπή: Απέφευγαν να κάνουν αναφορά στο Σύνταγμα και δεν διευκρίνιζαν αν η συνθήκη έπρεπε να επικυρωθεί από ένα αντιπροσωπευτικό σώμα των ... ανεξάρτητων πλέον Ελλήνων. Η «επικύρωση» της εκλογής του Όθωνα από την «Δ' κατά συνέχεια Εθνική Συνέλευση» θεωρήθηκε ότι δεν «νομιμοποιούσε» τη Συνθήκη.

- Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης καταδικάζεται εις θάνατον για το ταπεινωτικό αδίκημα της εσχάτης προδοσίας. (Άρθρο 2 εδαφίου Α΄ και εδάφιο Γοε του Εγκληματικού Απανθίσματος και άρθρο 2 του από 9 (21) Φεβρουαρίου 1833 Βασιλικού Διατάγματος).

Πριν περάσουν επτά μήνες από την έλευση του Όθωνα (και ενώ από τις πρώτες κιόλας ημέρες της ανάληψης της εξουσίας από την Αντιβασιλεία διαφάνηκαν οι αντιθέσεις μεταξύ των μελών της, με τις άμετρες φιλοδοξίες του Άρμανσμπεργκ να οδηγούν στην συσπείρωση των Μάουρερ, Χάϊντεκ και Άμπελ εναντίον του), τον Σε-πτέμβριο του 1833 ο λαοφιλής ήρωας του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, ο Θ. Κολοκοτρώνης (μαζί με τον γιο του Γενναίο, τον Α. Πλαπούτα, τον Κ. Τζαβέλα και άλλους αγωνιστές του 1821) συνελήφθη ως ύποπτος «συνωμοσίας» για ανατροπή του καθεστώτος και κλείστηκε στις φυλακές της Ακροναυπλίας. «Εγύρισα οπίσω εις το Ανάπλι», γράφει στα Απομνημονεύματα του ο Θ. Κολοκοτρώνης «πήγα, εχαιρέτησα τον βασιλέα, την αντιβασιλεία, τους είδα μουδιασμένους, πλην δεν εκατάλαβα τίποτα. Έμεινα εις το περιβόλι μου. Εκεί ήλθε την νύκτα, εις τας 7 Σεπτεμβρίου, και με επήρε ο Κλεόπας μοίραρχος με 40 χωροφύλακες και με επήγε εις το Ιτζκαλέ (...) και μ' έβαλαν 6 μήνες μυστική φυλακή χωρίς να ιδώ άνθρωπο. Δεν ήξευρα τι γίνεται για έξη μήνες...».
Ως αφετηρία της «συνωμοσίας» του Κολο¬κοτρώνη θεωρήθηκε η ενέργεια του να εκφράσει σε επιστολή προς τον Υπουργό των Εξωτερικών της Ρωσίας, Νέσελροδ (3 Φεβρουαρίου 1833), την ανησυχία του για την εκκλησιαστική πολιτική της Αντιβασιλείας. Στην απάντηση του (11 Ιουλίου 1833) ο κόμης Νέσελροδ συμβούλευε, εξ ονόματος του τσάρου, να συσπειρωθούν οι Έλληνες γύρω από τον θρόνο και τη θρησκεία τους. Η επιστολή αξιολογήθηκε ως ένδειξη αυξημένου ρωσικού ενδιαφέροντος και φιλικών δεσμών του Κολοκοτρώνη με τη ρωσική Αυλή, ενώ οι οπαδοί του ρωσικού κόμματος κυκλοφόρησαν προς υπογραφή κείμενο με το οποίο ζητούσαν ανάκληση της Αντιβασιλείας και ανάληψη των βασιλικών καθηκόντων από τον Όθωνα. Σύμφωνα με το «κατηγορητήριο» (7 Μαρτίου 1834) οι Κολοκοτρώνης, Πλαπούτας κλπ. είχαν οργανώσει την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1833 και είχαν από κοινού κατευθύνει «συνωμοσία», με στόχο να παρασύρουν τους υπηκόους του βασιλιά σε ληστείες και σε εμφύλια διαμάχη, για να ανατρέψουν έτσι την καθεστηκυία τάξη. Ήταν, συνεπώς ένοχοι και θα έπρεπε να τους επιβληθεί η «εσχάτη των ποινών».
Στο οκτάμηνο διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στη φυλάκιση (Σεπτέμβριος 1833) και στη δίκη (Μάιος 1834) του θ. Κολοκοτρώνη δημιουργήθηκαν σημαντικές πολιτικές ανακατατάξεις (αποχώρησαν από το Υπουργικό Συμβούλιο οι Τρικούπης, Πραΐδης, και Ψύλλας και ορίστηκε νέο Υπουργικό Συμβούλιο υπό την προεδρία του Αλ. Μαυροκορδάτου, ενώ παράλληλα εκδηλώθηκε κρίση στους κόλπους της Αντιβασιλείας, με αποτέλεσμα να ανακληθούν ο Μάουρερ και ο Αμπελ και να μείνει μόνος κυρίαρχος στο «συγκρότημα» της εξουσίας μέχρι τον Μάιο του 1835 ο Άρμανσμπεργκ). Η Αντιβασιλεία πέτυχε τελικά την εις θάνατον καταδίκη του θ. Κολοκοτρώνη, μια καταδίκη που συνιστούσε γι’ αυτήν όπως έχει παρατηρήσει ο Κατακάζυ «πολιτική αναγκαιότητα που έπρεπε να επιτευχθεί με οποιονδήποτε τρόπο». Όμως, επρόκειτο ουσιαστικά για «πύρρειο νίκη» της Αντιβασιλείας, αφού τελικά το κύρος της μειώθηκε αποφασιστικά: Δύο από τα πέντε μέλη του «διατεταγμένου» δικαστηρίου, ο Α. Πολυζωίδης και ο Γ. Τερτσέτης, δεν δίστασαν να ψηφίσουν, («γράφοντας έτσι Ιστορία»), εναντίον της καταδίκης, με αποτέλεσμα να απολυθούν. Ο Αλ. Μαυροκορδάτος παύτηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο, επειδή επέκρινε απροκάλυπτα τον διαβλητό τρόπο διεξαγωγής της δίκης και η εφημερίδα Αθηνά τιμωρήθηκε για τα τολμηρά εναντίον της δίκης δημοσιεύματα της: Καταδικάστηκε για παραβίαση της τυποκτόνου νομοθεσίας. Τελικά, θα χρειαστεί η επέμβαση του Βασιλιά για να μετατραπούν οι θανατικές καταδίκες των Θ. Κολοκοτρώνη, Α. Πλαπούτα σε ποινές φυλάκισης. Στα μάτια, όμως, της ελληνικής κοινής γνώμης, οι δύο αγωνιστές της Επανάστασης θεωρήθηκαν θύματα της Βαυαρο-κρατίας και των πολιτικών τους αντι-πάλων και το γόητρο της Αντιβασιλείας μειώθηκε ανεπανόρθωτα.
Σκοπός της παρούσης μελέτης, βέβαια, δεν είναι τόσο η αδιαμφισβήτητα εν-διαφέρουσα ιστορική ανασκόπηση της δίκης, αλλά οι νομικές πτυχές αυτής, καθώς, ο γράφων την παρούσα εστί νομικός της πράξης (δικηγόρος) και θέλει να υποδείξει τα νομικά ελαττώματα της δικαστικής απόφασης, δια της οποίας οι δύο απαράμιλλοι ήρωες της ελληνικής επανάστασης (Κολοκοτρώνης και Πλαπούτας) καταδικάστηκαν σε θάνατο, όπως αυτά αποτυπώθηκαν με πλήρη νομική και αδιαφιλονίκητη ιστορική επιχειρηματολογία από τον εξαιρετικά «πεφωτισμένο» νομικό και συνήγορο υπερά-σπισης του Πλαπούτα, Χριστόδουλου Κλωνάρη

-Η αγόρευση του Κλωνάρη

Την Πέμπτη 24 Μαΐου 1834, η αγόρευση του συνηγόρου του Πλαπούτα, Χριστόδουλου Κλωνάρη, της οποίας σώζεται στα Πρακτικά το προοίμιο, όπου εξυμνεί και το έργο του Κολοκοτρώνη
«Κύριοι Δικασταί, ένας αγών τόσον μάλλον δίκαιος και λαμπρός, όσον απηλπισμένος ή μάλλον ακατόρθωτος κατά την κρίσιν της ανθρωπίνου γνώσεως, εόόξασε τον αιώνα, τον οποίον όιατρέχομεν, ετίμησε το ανθρώπινον γένος και επανέφερεν ευτυχώς εις τον μικρόν μεν αλλά προ πολλού περίφημον τόπον, τον οποίον κατοικούμεν, μέρος της ευκλείας ήτις συνοδεύει από αιώνα εις αιώνα τους αθανάτους προγόνους μας. Ο κατά πολλούς λόγους παράδοξος ούτος αγών είναι, καθείς το μαντεύει, ο Ελληνικός αγών.
Ένα απλόχειρον δεδουλωμένων ανθρώπων αρπάζουν τολμηρώς τα σίδηρα, τα οποία η τυραννία τόσους αιώνας τους είχε φορτώσει, και τα μεταβάλλουν εις όπλα ακαταμάχητα με μέσα μηδαμινά, με πόρους ανυπόστατους πολεμούν διά ξηράς και θαλάσσης οκτώ πολυώδυνα έτη την υπερόφρυν και γιγαντιαίαν Αυτοκρατορίαν, ήτις χθς ακόμη εφοβέριζεν αγερώχως τα χριστιανικά κράτη, σκεπάζει δε και σήμερον Ευρώπην, Ασίαν και Αφρικήν. Αντιπαλαίουν καρτερικώς με πείναν, με δίψαν, με αυτά σχεδόν τα στοιχεία. Νικούν την πάλαιαν και ριζωμένην εις τας καρδίας των δυνατών προς την Ελλάδα αντιπάθειαν, και την μεταβάλλουν παραδόξως εις εύνοιαν και προστασίαν. Τέλος ανασταίνουν ανελπίστως την πολύπαθη πατρίδα των από τετρακοσίων ετών πολυστένακτον δουλείαν ή μάλλον ψυχρόν θάνατον.
Ποίος εξ ημών δύναται να στρέψη οπίσω τους οφθαλμούς του και να ενατένιση την εξολοθρευτικήν και κατά πάντα ανισοτάτην εκείνη πάλην, χωρίς να φρίξη; Ποίος έχει τόσον σιδηράν καρδίαν, ώστε να τολμήση να αναλάβη ακόμη μίαν φοράν το βάρος του Αγώνος ε¬κείνου, τον οποίον με τόσην γενναιότητα άνοιξεν εις τα προοίμια του, και με τόσην υπεράνθρωπον καρτερίαν υπεστήριξε καθ' όλην τον την διάρκειαν;
Αλλά μόλις η πολυδάκρυτος αύτη σκηνή έλαβε τέλος, μόλις άρχισε να φέρη τους γλυκείς καρπούς, τους οποίους υπέσχετο, και όλοι σχεδόν οι επίσημοι Στρατιωτικοί Αρχηγοί, όσοι εμβήκαν επί κεφαλής του ενδόξου Αγώνος, όσοι τον διεύθυναν εις τας διαφόρους φάσεις τον, όσοι τον έφεραν ευτυχώς εις αίσιον πέρας, όλοι σχεδόν οι διαπρέ-ψαντες πρωταγωνισταί του Ελληνικού δράματος, καταδιώκονται από την συκοφαντίαν εγκληματικώς, δύο σύρονται σήμερον εις τα καθίσματα των εγκαλουμένων, άλλοι θέ-λουν τους διαδεχθή εις αυτά μετ' ολίγας ημέρας.
Ίσως, αν εζούσαν οι δύο ευκλεέστεροι Στρατηγοί μας, Βότσαρης και Καραϊσκάκης, ήθελαν προοδεύει τον προκείμενον δικαστικόν αγώνα, ίσως οι συγγενείς και φίλοι των πρέπει να τους μακαρίζουν, ότι επρόλαβον με τον θάνατον αυτών και διέσωσαν ανεπηρέαστον την τιμήν των ανδραγαθιών των.
Μήπως είναι της τύχης της Ελλάδος να ανταμείβη τους υπέρ πάντα άλλον αριστεύοντας άνδρας της με τόσον πικρά, με τόσον αποτρόπαια δώρα; Μήπως η Ελλάς είναι δυστυχώς προωρισμένη να καταδιώκη τους επισήμους άνδρας της, αφού τους δοξάση εις τους πατριωτικούς αγώνας της, καθώς ο Κρόνος έτρωγε τα ίδια τέκνα του, αφού τους έδιδε πρώτον ζωήν και τα άφηνε να γευθούν το γλυκύ φως της ημέρας;
Ποίος τους παλαιούς χρόνους αμαύρωνε τους υπέρ πατρίδος θριάμβους τους οποίους υμνεί και σήμερον η ιστορία, με τας φρικτός εκείνος καταδιώξεις των περιφημότερων προμάχων της Επικρατείας; Ένας Αθηναίος ωμολόγησεν αφελώς, ότι επιθυμούσε τον εξοστρακισμόν του Αριστείδου, διότι αι αρεταί του τον είχον επονομάσει Δίκαιον. Όλοι, όσοι συνεψήφισαν τον άδικον εξοστρακισμόν του Δικαίου εκείνου, αν με τους λόγους των δεν εφάνησαν επίσης ειλικρινείς, αλλά τα έργα των απέδειξαν τα αυτά αισθήματα. Τα εγκλήματα του πράου και ανεξικάκου Αριστείδου ήτον πρώτον η ζήλια ή μάλλον ο φθόνος των συμπολιτών του, και δεύτερον το αντιπολιτευόμενον μένος του αντιζήλου του Θεμιστοκλέους.
Ποίος είχε καταδικάσει προτύτερα τον νικητήν του Μαραθώνος εις την σκοτεινήν φυλακήν όπου απέθανε; Η βαρεία διά το τρόπαιον του Μαραθώνος ζήλια και οι πολιτικοί αντίπαλοι τον.
Διά ποίον έγκλημα εξωρίσθη έπειτα και κατετρέχθη μέχρι θανάτου ο αθάνατος Θεμιστοκλής; Διότι έσωσεν όλην την Ελλάδα από τον μέγαν κίνδυνον της Περσικής δουλείας. Ποίος κατώρθωσε την θεοστεγή εκείνην εξορίαν; Ο κατά της δόξης του ανδρός φθόνος και το Λακωνικόν ονομαζόμενον κόμμα, του οποίον αρχηγός ήτο ο Κίμων, υιός του προ ολίγων ετών καταδικασθέντος Μιλτιάδου.
Ποίος πάλιν μετ' ολίγον εξωστράκισε τον Κίμωνα; Τα πολλά και λαμπρά διά ξηράς και θαλάσσης κατά των βαρβάρων τρόπαια του και το μέρος του αντιζήλου του Περικλέους.
Τις έσυρεν έως το στόμα του τάφου τον Επαμεινώνδαν, τον τελειότερον της Ελλάδος ήρωα, όταν επέστρεψεν από τας κατά της αγερώχου Σπάρτης νίκας, αναστήσας την Πατρίδα τον από την δουλείαν, και ανορθώσας όλην την Ελλάδα, ήδη ταπεινωμένην παρά των υπερηφάνων Λακεδαιμονίων; Τα εξαίσια ανδραγαθήματα του και το κόμμα του αντιζήλου τον Μενεκλείδα. "Επί τούτοις, λέγει ο Πλούταρχος, οι μεν άλλοι Ελληνες υπερηγάπων την αρετήν και την τύχην εθαύμαζον ο δε συγγενής και πολιτικός φθόνος, άμα τη δόξη του ανδρός συναυξόμενος ου καλός ουδέ πρέπουσας υποδοχάς παρεσκεύαζεν αυτ θανάτου γαρ δίκας έφυγεν επανελθών".
Ήθελε με καταλείψει ο χρόνος διηγούμενον, αν επιχειρούσα να αναπολήσω όλας τας αγνώμονας καταδρομάς των ενδόξων Στρατηγών, αι οποίαι καταισχύνουν τας σελίδας της παλαιάς μας ιστορίας. Εν τοσούτω η αυτή Ιστορία μάς μανθάνει, ότι όλοι εθυσιάσθησαν ελεεινά σφάγια του φόνου και των αχάριστων αντιζήλων.
Αλλ' η νέα Ιστορία φέρει άραγε συμπτώματα διαφορετικώτερα; Αντί εμού τα πράγματα μας το διδάσκουν ακριβέστερα. Ποία είναι τα εγκλήματα των επισήμων ανδρών, τους οποίους κρίνετε σήμερον. Ταύτα δεν έχομεν βέβαια χρείαν να τα δανεισθώμεν από την Ιστορίαν καθείς τα είδε με τα όμματα του, και τα ήκουσε με τα ώτα του. Διά τούτο περιορίζομαι να τα αναπολήσω μόνον.
Αι αρχαί των επαναστάσεων είναι αναντιρρήτως το δυσκολώτερον έργον αλλ' η αρχή της ιδικής μας ήτο η δυσκολωτέρα πάσης άλλης. Τι ηδύναντο να επιχειρήσουν ευστόχως; Τι ημπορούσαν να ελπίσουν ευλόγως άνθρωποι άγευστοι πολέμου και άπειροι αυτής της απλής οπλοφορίας, την οποίαν οι Νόμοι της κατακτήσεως απηγόρευαν αποτόμως, άνθρωποι άποροι και ενδεείς παντός είδους όπλου, πάσης στρατιωτικής αποσκευής; Ταύτα εκρατούσαν το πρώτον της επαναστάσεως μας έτος όλα τα πνεύματα μετέωρα και περίφοβα, ταύτα εκαταντούσαν τον πόλεμον παντάπασιν ακροσφαλή, και εσκέπαζον το μέλλον με μαύρον και σκοτεινόν σύγνεφον.
Η νίκη του Βαλτετσίου και η άλωσις της Τριπολιτσάς ήλθον τότε, ως Θεός εκ μηχανής, αι έκαμον την πρώτην κρίσιν του πολέμου. Εξ ενός μέρους αρχή του νικάν είναι το θάρρος των πολεμούντων εξ άλλου δε η μεν πρώτη νίκη ανώρθωσε το φρόνημα των Πελοποννησίων, η δε άλωσις της Τριπολιτσάς ασφάλισεν όλην την Ελλάδα, ήτις εύρε κέντρον ισχυρόν και δυσάλωτον την πρωτεύουσαν της Χερσονήσου.
Τίνος έργα αι νίκαι εκείνοι; Εις την πρώτην εστρατήγει ο Θ. Κολοκοτρώνης, φέρων μεθ' εαυτού τον πελάτην μου ως πρώτον αξιωματικόν του, την δευτέραν την απεφάσισεν η μάχη της Γράνας. Τρεις χιλιάδες εχθροί, εξελθόντες νύκτωρ και λαφυραγωγήσαντες τας πέριξ χώρας επανήρχοντο εις Τριπολιτσάν, φέροντες πλήθη τροφίμων, ικανών να θρέψουν πολύν καιρόν τους πολιορκουμένους. Ο στρατηγός Κολοκοτρώνης ερρίφθη με το σώμα του εις την φάραγγα της Γράνας και απέκλεισε το πέρασμα των εχθρών. 4.000 Τούρκοι συνέρρευσαν αμέσως από το απεκλεισμένον φρούριον εις βοήθειαν των εδικών των αλλά μετά πολλήν και πεισματικήν μάχην, σκορπισθέντες και εκείνοι και ούτοι, άφησαν εις τους εδικούς μας τον τόπον φορτωμένον τροφάς και νεκρούς. Την επαύριον οι πολιορκούμενοι εμβήκαν εις σννθηκολογίας• μετά δύο ημέρας παρεδόθησαν εις το στρατηγόν Κολοκοτρώνην οι Αλβανοί, το άνθος τον εχθρικού στρατού, τους οποίους σννώδευσεν έξω της Χερσονήσον ο Δημ. Πλαπούτας. Την αναχώρησιν των Αλβανών διεδέχθη η άλωσις της πρωτευούσης του Μωρέως.
Αι δύο νίκαι εκείνοι, κυρίως έργα των ανδρών, τους οποίους κρίνετε, αν δεν έφεραν κρίσιν πλήρη περί των όλων, επαγίωσαν όμως την επανάστασιν και, καθώς έλεγεν ο Πίνδαρος διά την μάχην του Αρτεμισίου, "εβάλοντο φαενάν κρηπίδα ελευθερίας".
Αλλά μόλις παρήλθεν ο κίνδυνος, μόλις τα πράγματα άρχισαν να λαμβάνουν ολίγην πήξιν, και η ζήλια έστρεφε τα όπλα της κατά των νικητών. Αι πολιτικαί αρχαί ενόμισαν την αποκτηθείσαν παρά των νικητών επιρροών επικίνδυνον και παρεχώρουν εις τους αντιζήλουςτων πάσαν αντενέργειαν κατά της στρατιωτικής ισχύος.
Εις τοιαύτην κατάστασιν ήτον τα πράγματα, όταν μετ' ολίγους μήνας ο εχθρός συνάξας όλην την δύναμίν του, εξεκίνησεν από τας όχθας του Πηνειού με 30.000 συντεταγμένον στρατόν έσχισε την Στερεάν από μίαν άκραν έως την άλλην ανεμποδίστως, διέβη αναιμωτί τα προκείμενα του Ισθμού στενά, τα οποία ευλόγως ωνόμασαν δευτέρας Θερμοπύλας, εκείθεν εξαπλωθείς εσκέπασε τον Αργολικόν κάμπον, άνοιξε το συνθηκολογούν Ναύπλιον, και έσπειρεν εις όλην την Πελοπόννησον τον πανικόν φόβον και την απελπισίαν.
Εις τον μέγαν εκείνον και βαρύν περί των όλων κίνδυνον, ποίος ανέλαβε προθυμώτερα τον αγώνα της ψυχορραγούσης Πατρίδος; Ποίος ανώρθωσε, ποίος έδωσε τα απηλπισμένα πράγματα μας; Οι άνδρες, τους οποίους κρίνετε σήμερον. Αντί να σας εκθέσω περί τούτον ιδικήν μου διήγησιν, προτιμώ να σας εκφράσω, όσα διηγείται ένας ιστορικός στρατιωτικός, μάρτυς αυτόπτης του πολέμου μας και γνωστός διά την τραχείαν φιλαλήθειάν του. Δανείζομαι την διήγησιν ταύτην από τα ιστορικά υπομνήματα του συνταγματάρχου Μαξίμου Ραιβώ, και δίδω εις αυτόν την προτίμησιν, διότι ήτον εχθρός του στρατηγού Κολοκοτρώνη, εκάστη σχεδόν σελίς των υπομνημάτων του φέρει σημεία φανερά της προς αυτόν αντιπάθειας του. "Η Πελοποννησιακή Γερουσία, λέγει ο Ραιβώ, απορρίψασα την πρότασιν της Κεντρικής Κυβερνήσεως, εφαίνετο τρόπον τινά, ότι ανεδέχετο την σωτηρίαν της πατρίδος. Αλλά άνθρωποι βουλευόμενοι, και σκορπίζοντες ματαίας προκηρύξεις δεν εδύναντο πλέον να σώσουν τα δημόσια πράγματα. Ητον απαραίτητον να επιτρέψουν την φροντίδα εις άνδρα έχοντα στρατηγικήν υπόληψιν αρκετά στερεωμένην διά να έμπνευση θάρρος, και αποχρώντος έμπειρον των πολεμικών στρα-τηγημάτων και των τοπικών θέσεων, διά να μη παράλειψη καμμίαν από τας δυνατός ωφελείας. Μ' ένα λόγον η Χερσόνησος είχε προσωρινώς χρείαν Δικτάτορος, αγαπωμέ-νου από τους στρατιώτας και τιμωμένου από τους οπλαρχηγούς, διά να μην απαντά εις τα επιχειρήματα του αντενεργείας ή από την ανυποταξίαν εκείνων ή από την αντιζηλίαν τούτων.
Ο Κολοκοτρώνης έφερεν αναντιρρήτως τα αναγκαία ταύτα πλεονεκτήματα. Η γερουσία το ησθάνετο, η φωνή του λαού τον ωνόμαζε φανερά αλλ' οι αίτιοι της προ ολίγου περιφρονήσεως του εδίσταζον να παραδώσουν εις χείρας του την εξουσίαν, την οποίαν ε-φοβούντο να μη μεταχειρισθή κατ' αυτών προς εκδίκησιν. Η φιλοτιμία των μάλιστα δεν υπέφερε να του δώσουν την ικανοποίησιν ταύτην
Αλλ' ενώ δι' ευλόγου υποψίας αμφέβαλλεν ακόμη περί του συμφέροντος της Πατρίδος, ο Αρχηγός ούτος είδεν ότι όλοι όσοι ήθελαν να εκστρατεύσουν κατά του εχθρού, έστρεψαν τα όμματα των προς αυτόν μόνον. Εις μίαν στιγμήν 7.000 στρατιωτών περιεκύκλωσαν την σημαίαν του, τους περισσότερους εξ αυτών έφερεν ο ανεψιός του Νικηταρά.
Μετά το παράδειγμα τούτο όλοι οι οπλαρχηγοί της Χερσονήσου, από τους οποίους οι περισσότεροι είχαν κλαύσει την καταδρομήν του, τον έγραψαν αμέσως ότι περιμένουν τας διαταγάς του. Η Γερουσία, ήτις προ ολίγων εβδομάδων είχε κινήσει πάντα λίθον διά να του αφαιρέσει τους στρατιώτας, παραχωρούσα εις την γενικήν προθυμίαν, έκαμεν όλα τα δυνατά διά να αυξήση τον αριθμόν αυτών.
Ο αρχιστράτηγος Κολοκοτρώνης έστειλε τον Νικήταν με 3.000 προς τον Άγιον Γεώργιον. Το γενικόν στρατόπεδον εστήθη εις την Λέρνην εκεί είδαμε να συρρέουν πλήθη ορεινών ανδρών, καταβαινόντων από τα μακρυνότερα της Πελοποννήσου μέρη. Με ποίαν απορίαν επαρατηρούσεν ο άνθρωπος μέγαν αριθμόν νέων μόλις εξερχομένων από την παιδικήν ηλικίαν όλοι επαραιτούσαν τα ποίμνια των, και έτρεχον να κάμουν τα πρώτα πολεμικά μαθήματα των κατά των απίστων".
Τα μαρτυρεί, κύριοι, ξένος ιστορικός και μάλιστα εχθρός του νικητού του Δράμαλη, τον οποίον αχάριστοι άνδρες τότε μεν επροσπαθούσαν να αποκλείσουν από το στάδιον του πολέμου, σήμερον δε συκοφαντούντες, έσυραν εις τα καθίσματα των εγκαλουμένων.
Δεν θέλω, κύριοι, να προσθέσω ιδίους μου στοχασμούς, μολονότι καθείς αισθάνεται πόσους και οποίους η ύλη φέρει μεθ' εαυτής. Ευχαριστούμαι εις τα ολίγα, τα οποία ο αντίπαλος των εγκαλουμένων συντόμως και εν παρόδω συνέσπειρεν εις τα υπομνήματα του.
Καθείς γνωρίζει, οποίον τέλος ο τότε μεν σωτήρ, σήμερον δε καθήμενος επί της εγκληματικής έδρας έδωσεν εις τον ακράτητον εκείνον χείμαρρον της εκστρατείας του Δράμαλη, όστις μη απαντήσας μηδέ ίχνος αντιστάσεως εις την Στερεάν, εφοβέριζε να αποπληρώση εις την Χερσόνησον το έργον της βαρβαρότητος, να μετασκεπάση δηλαδή την Ελλάδα με το μαύρον της επονειδίστου δουλείας κάλυμμα. Και ίσως, κύριοι, αν ο άνδρας τον οποίον κρίνετε, δεν ανεδέχετο τότε το βάρος του περί των όλων αγώνος, η γη, επί της οποίας άρχισαν να αναβλαστάνουν πάλιν η ελευθερία και η ευνομία, ως φυτά γνήσια και επιτόπια, ήθελε μεταπέσει ελεεινόν έρμαιον της Ασιατικής τυραννίας.
Ίσως εις τον τόπον τον Χριστιανικού Θρόνου, τον οποίον με τόσην λατρείαν περικυκλώνομεν όλοι, ως εγγυητήν της τιμής και των ασφαλειών εκάστου Έλληνος, ήθελαν αντηχεί σήμερον at αποτρόπαιοι αλύσεις της αγρίας και αναίσθητου εξουσίας, της οποίας τους πικρούς ή μάλλον τους φαρμακευμένονς καρπούς εγεύθημεν ημείς και οι πατέρες ημών. Πόσων εξ ημών γυναίκες, πόσων μητέρες και αδελφοί δεν ήθελον τότε συρθή αιχμάλωτοι, διά να πωλώνται ως κτήνη εις τα παζάρια της Ασίας και Αφρικής! Πόσαι δουλεύουσαι αισχρώς εις τα υπερήφανα κατοικητήρια της βαρβαρότητος, δεν ήθελαν μακαρίζει όσας επρόλαβε να θερίση το δρέπανον του πολέμου! Παραδίδω εις την σιωπήν ανδρών σφαγάς, αλώσεις πόλεων, εμπρησμούς χωριών, λεηλασίαν γενικήν. Μ' ένα λόγον, η κλασική γη εκινδύνευε να καταντήση ευρύχωρος ερημία. Καθείς γνωρίζει, και κρίνω περιττόν να σας εξηγήσω, ότι εις οίας τας επιχειρήσεις του Αρχιστρατήγου της Χερσονήσου ο πελάτης μου ήτο η δεξιά του χειρ.
Τέλος πάντων, αι πολλαί αποτυχίαι εσκλήρυναν περισσότερον τους απίστους, διά τούτο απεφάσισαν να ρίψουν τον τελευταίον κύβον. Νέος εχθρός, πολύ μεγαλοπραγμωνέστερος και τολμηρότερος των προτέρων, εμφανίσθη τότε εις τα μεσημβρινά της Πελοποννήσου. Κατ' εκείνην την εποχήν η τύχη εκρατούσε τον γέροντα Στρατηγόν μακράν του θεάτρου του πολέμου [όντας φυλακισμένος στο μοναστήρι της Υδρας]. Ανάγκαι πολιτικοί, ανάγκαι πολεμικοί, τον μετέφεραν πάλιν εν τα μέσω του στρατιωτικού σταδίου.
Αλλ' ο εχθρός είχεν αρχίσει ήδη να πιάνη ρίζας εις τον τόπον όλη η Μεσσηνία εσκεπάζετο από τα στρατεύματα του, τα οποία ανέπαυνεν από ευτυχείς νίκας, αίτινες, είχον θραύσει το θάρρος του άνθους των στρατευμάτων μας. Όλα τα φρούρια, όλοι οι λιμένες του τόπου εκείνου ήταν εις την εξουσίαν του πολύ τολμηρού και πολύ τυχηροτέρου εχθρού, τον οποίον η Αφρική εξέρασεν εις τα παράλια της Ελλάδος• τα ανδρειότερα στρατεύματα μας εξήρχοντο του Ισθμού νικημένα, και εγκατέλειπον την Χερσόνησον εις την τύχην της. Η αθυμία ήτο γενική, ο φόβος, τον οποίον εξ ανάγκης έφερεν η υπεροχή της τακτικής δυνάμεως, ήτο ζωγραφισμένος εις όλων τα πρόσωπα.
Εις τοιαύτην κατάστασιν ευρήκε τα πράγματα, όταν ανέλαβε πάλιν την στρατηγίαν. Δύο παρατεταγμένοι μάχαι, εις τας οποίας ο Γενναίος Κολοκοτρώνης επέδειξε πολλά και ανδρείας και τόλμης έργα, απέτυχον κατά κράτος. Η απελπισία εξ εκείνης της στιγμής διεδέχθη το θάρρος, και αι γλυκείς ελπίδες, αίτινες υπέσαινον, ως λεπτός ζέφυρος, την ανάστασιν της πατρίδος έσβησαν σχεδόν, ως άνθος ευθαλές, το οποίον μαραί-νει διαμιάς ο καυστικός της Αφρικής άνεμος.
Αλλ' ενώ οι άλλοι απήλπιζον τον αγώνα, ο μετακαλεσθείς στρατηγός εμελετούσε νέον σχέδιον προς ανόρθωσίν του. Αντί των συστάδην μαχών είσαξε τον ακροβολιστικόν πόλεμον περιτρέχων τας υψηλάς θέσεις, όσαι ηδύναντο να ασφαλίσουν ελαφρόν στράτευμα, εφαίνετο, όταν ο εχθρός ανέπαυε την δύναμίν του, τον παρέκκλινεν, οσάκις εκείνος επροκαλούσε παρατεταγμένη συμπλοκήν, και διά του καταναλωτικού τούτου πολέμου κατέτριβε την ακμήν των στρατευμάτων του.
Αναμφιβόλως το κοινόν των ανθρώπων δεν θαυμάζει, δεν τιμά, ειμή τας επιχειρήσεις, όσαι φέρουν γοργά και άμεσα αποτελέσματα. Αλλά τα έργα ταύτα δεν είναι πάντοτε ούτε τα ευτυχέστερα ούτε τα ωφελιμώτερα. Ένα παράδειγμα δύναται να σαφηνίση καθαρώτερα τον λόγον.
Ένας άλλος στρατηγός της Αφρικής, ο περίφημος Αννίβας, είχεν υποτάξει την Ιταλίαν και εφοβέριζε την υπερήφανον Ρώμην. Όλοι σχεδόν οι ένδοξοι πολεμισταί της ακαταμάχητου εκείνης πόλεως παρώξυνον τους Ρωμαίους εις παρατεταγμένος μάχας. Μόνος ο Φάβιος, ο επονομαζόμενος Μέγιστος, εσυμβούλευε τον ακροβολιστικόν πόλεμον. Αλλά τι κατώρθωσαν εκείνοι με την παράκαιρον τόλμην των; Ο περιβόητος Φλαμίνιος, συνάψας μάχην εις την θρασωμένην, άφησε την λίμην εκείνην σκεπασμένην από νεκρόν στρατόπεδον, λέγει η Ιστορία. Όταν μετ 'αυτόν οι ύπατοι Τερέτιος Βάρρων και Παύλος Αιμίλιος αντιπαρετάχθησαν συστάδην περί τας Κάννας, 50.000 Ρωμαίοι συνετάφησαν με τον ένα των υπάτων εις τον Αυφίδιον ποταμόν.
Αι μεγάλαι και αδιόρθωτοι συμφοραί έφερον την Ρώμην εις την ανάγκην να μετακαλέση Στρατηγόν Αυτοκράτορα τον Φάβιον, του οποίου αι συμβουλαί ενομίζοντο πρότερον δειλαί. Ο γέρων εκείνος, λέγει ο Πλούταρχος, "εν τόποις ορεινοίς επηωρείτο, καθήμενων μεν των πολεμίων ησυχάζων, κινουμένων δε, κύκλω περιφερόμενος κατά των άκρων". Δεν φαίνονται οι λόγοι ούτοι γραμμένοι διά τον ιδικόν μας πόλεμον μάλλον, παρά διά τον Ρωμαϊκόν; Θέλετε και άλλην ομοιότητα των δύο τούτων πολέμων; Τα στρατεύματα της Ρώμης ήσαν μεν πολυπληθέστερα και εις τον ίδιον των τόπον, αλλά της Αφρικής είχον πολύ μεγαλυτέραν εμπειρίαν πολεμικήν.
Διά το ακροβολιστικόν του σύστημα ο Φάβιος κατεφρονείτο και περιεπαίζετο φανερά εν τω μέσω του ιδίου του στρατοπέδου, εις δε την Ρώμην ο δήμαρχος Μελέτιος τον κατηγόρησε και ως προδότην της πατρίδος του δημοσίως από του βήματος. Αλλ' ο γέρων Δικτάτωρ δεν είχεν ακόμη ταραχθή, λέγει η Ιστορία, από τόσας ήττας, τόσας φυγάς και σφαγάς των συστρατηγών του. Είχεν ιδή αφόβως λίμνας, κάμπους και δάση σκεπασμένα από νεκρά στρατόπεδα, ποταμούς χύνοντας μέχρι θαλάσσης τα ρεύματα των κόκκινα από το Ρωμαϊκόν αίμα• πώς ήτο δυνατόν να φοβηθή σκώμματα και λοιδορίας;
Τέλος πάντων, ο Μινούκιος, ο βαρύτερος χλευαστής του Φαβίου, αναγορευθείς συνάρχων αυτού, εκαυχάτο ότι αυτός δεν θέλει ανοίξει, ως ο συνάδελφος του, προς τους Ρωμαίους τα όρη θέατρα όθεν να θεωρούν την Ιταλίαν πορθουμένην και καιομένην παρά των Καρχηδονίων. Αλλά μόλις ήλθεν εις χείρας με τους εχθρούς, και ο Αννίβας τον ενίκησε κατά κράτος. Αλλ' επιδραμών ο Φάβιος από το παρακείμενον όρος, έτρεψε τους εχθρούς εις φυγήν και έσωσεν τον Μινούκιον, έτοιμον να ανανέωση τας βαρείας συμφοράς τον Φλαμινίου και τον Βάρρωνος. Τότε ο δεινός της Αφρικής στρατηγός, είπεν εις τους περί αυτού το αστείον και φρόνιμον απόφθεγμα: "Δεν σας το ε-πρόλεγα πάντοτε, ότι οι τολμηροί της Ρώμης στρατηγοί δεν είναι επικίνδυνοι; Φοβερόν μόνον είναι το μαύρον εκείνο σύγνεφον, το επικαθήμενον εις τας κορυφάς των βουνών. Ιδού τέλος εξερράγη με χειμώνα βαρύν και χάλαζαν"
Το αυτό σύστημα έφερε και εις τας ημέρας μας τα αυτά αποτελέσματα. Τι υπεστήριξε την Πελοπόννησον τεσσάρας ολόκληρους χρόνους, καθ' ους ο Αφρικανός εχθρός την ελεηλατούσε και την αλώνιζεν από άκρον έως άκρον αυτής; Τι εσυντηρούσε τας ελπίδας της και υπεθέρμαινε το της ανεξαρτησίας πνεύμα της, ενώ η φιλοπόλεμος Στερεά, η ευλόγως επονομασθείσα μήτηρ και τροφός των ανδρείων, εκείτετο ήδη προσκυνημένη; Το προβλεπτικόν σύστημα του Αρχηγού, το οποίον αυτοκλήτως είχεν εκλέξει, κανείς δεν ανέπτυξεν, όσον ο Φάβιος της Πελοποννήσου του ακροβολιστικού πολέμου την έμφρονα πρόβλεψιν, την γοργότητα των μεταθέσεων, την τοποθετικήν αρμοδιότητα, την αποχρώσαν οικονομίαν του ελαφρού στρατού.
Το έργον τούτο, μέγα αυτό καθ' εαυτό, έγινεν ακόμη λαμπρότερον διά τα αποτελέσματα τον επρομήθενσεν εις την Χερσόνησον το επίθετον της απροσκυνήτον, έδωσεν εις την Στερεάν καιρόν να αναλάβη τα όπλα και επρόσφερεν εις τους συμμάχους αφορμήν ισχυράν να ανεγείρουν το της ανεξαρτησίας οικοδόμημα, επί του οποίου επαγιώθη το Ελληνικόν Βασίλειον. Εδώ αισθάνομαι την ανάγκην να προσθέσω δύο λόγια διά μίαν πατριωτικήν ιδιότητα του ανδρός τούτου.
Κανείς δεν κατέτρεξε τόσον βαρέως τους προσκυνούντας εις τους Τούρκους, ενώ άλλοι οπλαρχηγοί επροσκυνούσαν οι ίδιοι, αυτός εμάστιζε τον μικρότερον Έλληνα, όστις έδειχνε τοιαύτην διάθεσιν.
Ταύτα είναι τα εγκλήματα, τα οποία έσυραν εις την κεφαλήν του ανδρός, περί ου ο λόγος, και των περί αυτόν, την δυσμένειαν και την καταδρομήν. Διά ταύτα πολλοί τον κατέτρεξαν εις τας παρελθού¬σας περιστάσεις με τόσην αχαριστίαν, με όσην προθυμίαν εδέχοντο τας ωφελείας, των οποίων ήτο αίτιος. Ταύτα εγέννησαν και την εγκληματικήν κατηγορίαν, την οποίαν δικάζετε. Διά να εξηγηθή τούτο έχει ανάγκην αναπτύξεως, την οποίαν έρχομαι να δώσω. Η Δικαιοσύνη μάλιστα μόλις αρχίζει τα τακτικά βήματα της εις τον τόπον μας. Διά τούτο έχει χρείαν των διασαφήσεων, τας οποίας εις άλλους τόπους έφεραν πολλών αιώνων πείρα και φώτα συσσωρευθέντα. Χωρίς την ανάγκην ταύτην ήθελα αποφύγει προθύμως το βάρος των περιττών αναπτύξεων.
Πολλοί άνθρωποι ευρίσκουν πολλάκις με τον νουν των την διοίκησιν των δημοσίων πραγμάτων αβεβαίαν, σκοτεινήν ή εναντίον των συμφερόντων είτε των ιδικών των είτε των κοινών. Δικαίως ή αδίκως ψυχραίνονται διά τούτο, αποστρέφουν την προσοχήν των από τα έργα της Κυβερνήσεως, περιορίζονται εις μόνα τα ίδια των πράγματα και αφήνουν τους δημοσίους υπουργούς να αγωνίζωνται διά ίδιον των λογαριασμόν. Τούτο είναι άρα γε έγκλημα ή πταίσμα; Όχι, είναι απλή αδιαφορία, συγχωρουμένη πληρέστατα απ' όλους τους Νόμους εις όλον τον κόσμον. Δεν θέλω να είπω με τούτο, ότι η αδιαφορία αύτη είναι καλή ή χρήσιμος- άπαγε- είναι ευχής έργον η κοινωνία και η εξουσία να συζούν μαζί. Η μία να βοηθά την άλλην, ως η δεξιά την αριστεράν το αυτό αίμα να τρέχη εις όλον το σώμα της Επικρατείας. Αλλά τα συμπτώματα της αδιαφορίας, αν δεν ωφελούν, όμως δεν καταδικάζονται από τον Νόμον. Άλλα συμπτώματα, πολύ βαρύτερα της αδιαφορίας, θεωρούνται από τον Νόμον ανεύθυνα και ανώτερα πάσης ιδέας πταισματικής. Ταύτα έρχομαι να εξετάσω.
Πολλοί άνθρωποι, παραδείγματος χάριν, φρονούν με τον νουν των, ότι έχουν δικαιώματα νόμιμα, δικαιώματα αναφαίρετα, όταν εξαιτούμενοι την εκπλήρωσίν των, απαντήσουν εμπόδια αργοπορίας ή απόρριψιν αυτών, νομίζουν ότι αδικούνται βαρέως, αγανακτούν διά τούτο, παραπονούνται, δυσαρεστούνται πικρώς, και, οσάκις ευρίσκουν ενκαιρίαν, εκφράζουν δημοσίως την δυσαρέσκειάν των. Όταν η Κυβέρνησις απάντηση δυσκολίας ή εναντιότητας εις τα έργα της, οι δυσαρεστημένοι δεν κρύπτουν την χαράν των. Εκ του εναντίου, αι ευτυχίαι των κυβερνώντων τους πικραίνουν. Παραμονεύουν ανησύχως όλας τας πράξεις των Υπουργών, και η πικρία, με την οποίαν κρίνουν ή παρεξηγούν, δεικνύει προφανώς πόσον εύχονται την αποτυχίαν των επιχειρημάτων της Κυβερνήσεως. Συνάζουν όλας τας φήμας όταν συμφωνούν με τας επιθυμίας των τας σκορπίζουν παντού, διά να δικαιολογήσουν τουλάχιστον την δυσαρέσκειάν των συνέρχονται εις τους αυτούς τόπους, έχουν κοινά συμβούλια, ομιλούν μίαν και την αυτήν γλώσσαν, φαίνονται τέλος ότι σχηματίζουν εις την Επικράτειαν μίαν συμμορίαν ή τάξιν χωριστήν και διακεκριμένην.
Αλλ' η δυσαρέσκεια, αλλά τα αποτελέσματα της είναι άρα γε πταίσμα, είναι έ-γκλημα; Ποίος Νόμος και εις ποίον Επικράτειαν τα απηγόρευσέ ποτέ ή τους απέδωσε τοιούτον χαρακτήρα;
Πάσα συμμορία έχει χρείαν αρχηγών παν συμφέρον γενικώτερον έχει ανάγκην υπερασπιστών. Μεταξύ των δυσαρεστημένων ευρίσκονται άνθρωποι, τους οποίους ο βαθμός της γεννήσεως των, η ικανότης ή ο έντιμος χαρακτήρ, έθεσε υπεράνω των άλ-λων προς τούτους αποτείνονται οι λοιποί• προς τούτους συρρέουν όλα τα παράπονα της δυσαρέσκειας• από τούτους ζητούν παρηγορίαν, θεραπείαν ή συμβουλήν. ' ένα λόγον οι άνδρες ούτοι ακολουθούντες εκουσίως ή εξ ανάγκης τον φυσικόν ρουν των πραγμάτων, καταντούν να προσωποποιήσουν εν εαυτοίς όλους όσοι νομίζουν τα δικαιώματα των καταπατημένα, όλας τας ανήσυχους τάξεις των πολιτών, όλους τους δυαρεστημένους. Γίνονται, τέλος, κέντρον των διεσκορπισμένων διαθέσεων, τας οποίας αθροίζουν, και εκφράζονται ως ερμηνείς της συμμορίας των, ως συνήγοροι των παραπονεμένων.
Μ' όλα ταύτα η αδιαφορία, η δυσαρέσκεια, οι αρχηγοί των δυσαρεστημένων είναι πράγματα κοινά, συνήθη και αθώα εις όλας τας ελευθέρας Επικρατείας. Και μάλιστα εις μερικός εξ αυτών απαντώνται και άλλα συμπτώματα, ακόμη δεινότερα και μολοντούτο ανεύθυνα.
Πάσα Κυβέρνησις ανεγειρόμενη επί των ερειπίων άλλης προλαβούσης, απαντά αμέσως εις τα πρώτα βήματα της αντιπάλους ή μάλλον εχθρούς της όλους όσους η προκάτοχος εξουσία είχε περιποιηθή και η παρούσα αναγκάζεται να παραμέληση. Πόσον βαρύτεροι δεν γίνονται αι πολέμιοι αύται διαθέσεις, αν ο τόπος εκείνος εδοκίμασε πολλούς σεισμούς πολιτικών μεταβολών, και μάλιστα αν διάφοροι Κυβερνήσεις διεδέχθησαν η μία την άλλην; Εντεύθεν πηγάζουν τόσαι ελπίδες, αι οποίαι ματαιούνται, τόσαι φιλοτιμίαι, αι οποίαι ταπεινώνονται, τόσαι επιθυμίαι και ωφέλειαι, αι οποίαι σβήνονται από την νέαν των πραγμάτων τάξιν, έργον της καθεστώσης Κυβερνήσεως. Όλοι όσοι πάσχουν εξ αιτίας αυτής, είναι εχθροί της ακήρυχτοι, όλοι της εύχονται παν είδος ατυχίας• οι λόγοι των σταλάζουν πικρίαν και χολήν. Τι ήσαν προ ολίγων ετών εις την Γαλλίαν οι Ναπολεωνισταί; Τι πρωτύτερα εις την Αγγλίαν οι φίλοι των πεπτωκότων Στουάρδων; Εχθροί αυτομολόγητοι των τότε Κυβερνήσεων.
Αλλά τα συμπτώματα ταύτα καταδικάζονται από κανένα Νόμον; Όχι βέβαια. Είναι άρα γε ανταρσία; Είναι συνωμοσία; Άπαγε. Άνοιξε τους δεσποτικωτέρους Νόμους• είναι αδύνατον να εύρης ψιλά ίχνη ιδιότητος εγκληματικής. Όταν ο Ναπολέων επρότεινεν τον περί συνωμοσίας Νόμον του Ποινικού της Γαλλίας Κωδικός, ο ορισμός του εγκλήματος έφερεν έκστασιν και σχεδόν φρίκην εις το Συμβούλων της Επικρατείας. Και μολοντούτο κατ' αυτόν εκείνον τον ορισμόν καμμία εκ των διαθέσεων, περί ων ο λόγος, δεν απαγορεύεται• όλαι, κατά τον Νόμον του στρατιωτικού εκείνου νομοθέτου, είναι θεμιτοί και λογίζονται αντιστάσεις νόμιμοι.
"Υπάρχει συνωμοσία, λέγει ο Νόμος εκείνος, αφ' ης στιγμής η προαίρεσις του να ενεργήσουν συμφωνηθή και αποφασισθή από δύο ή περισσοτέρους συνωμότας". Φθάνει ν' ανάγνωση τις τον Νόμον τούτον και αμέσως αισθάνεται, ότι είναι έργον στρατιωτικής ψυχής. Ποίαν βαρυτέραν αυστηρότητα ημπορεί τις να φοβηθή, παρά το να τιμωρηθή το έγκλημα, πριν ακόμη αποδειχθή από καμμίαν τάξιν εξωτερικήν ή υλικήν, από καμμίαν αρχήν εκτελέσεως; Ο πολεμικός νομοθέτης συλλαμβάνει το έγκλημα εις τον νουν του ανθρώπου, αντί πράξεως αρπάζει τον απλούν στοχασμόν, τον ενοχοποιεί πριν ακόμη τον αφήση να λάβη σώμα, ενώ δεν είναι εισέτι ειμή πράγμα νοερόν. Διά την σκληρότητα του ταύτην ο Νόμος εκείνος μετερρυθμίσθη εις την γενομένην προ δύο ετών αναθεώρησιν τον Ποινικού της Γαλλίας Κωδικός.
Αλλ' όσον βαρύς και αν ήτο, απαιτούσε διά την ύπαρξιν της συνωμοσίας πολύ περισσότερον παρά την αδιαφορίαν, την δυσαρέσκειάν, ή την έχθραν κατά της καθεστώσης Κυβερνήσεως. Εις τα συμπτώματα τούτων των διαθέσεων επρόσθετε τρία άλλα στοιχεία, το ένα σημαντικώτερον του άλλου:
Α'. Ο Νόμος απαιτούσε μίαν απόφασιν των συνωμοτών να επιβουλευθούν τα καθεστώτα δι' έργων και πράξεων. Δεν έφθανε να τρέφουν εις τον νουν των τον σκοπόν της επιβουλής. Έπρεπε να κάμουν και την απόφασιν να ενεργήσουν.
Β'. Και αυτή η απόφασις δεν αρκούσε μόνη. Ο Νόμος απαιτούσε να συμφωνηθή μεταξύ των συνωμοτών (resolution d' agir concertee). Μ' άλλους λόγους έπρεπε εξ ανάγκης να προηγηθή μία συμφωνία, ένα συνάλλαγμα εγκληματικόν. Προ του συναλλάγματος τούτου έγκλημα δεν υπήρχε.
Γ. Και η συμφωνία αύτη δεν απήρτιζε συνωμοσίαν εις ταύτην ήτο ανάγκη να προσθέσουν την απόφασιν του να την εκτελέσουν (resolution d' agir concertee et arret-tee). Μ' άλλους λόγους απητείτο θέλησις στερεά, πλήρης, οριστική και τότε μόνον εκπληρούτο το έγκλημα, περί ου ο λόγος.
Τι έπεται εκ τούτων; Ημπορούν πολλοί να τρέφουν προς την καθεστώσαν τάξιν των πραγμάτων έχθραν, όσον βαρείαν και αν την υποθέσωμεν. Ημπορούν να της εύχω-νται τα χείριστα• φθάνει μόνον να μη μελετήσονν κατ' αυτής έργα επιβουλής• φθάνει τα έργα να μη συνοδευθούν από τας τρεις περιστάσεις, τας οποίας εξηγήσαμεν. Και τότε ο στρατιωτικός ή μάλλον δρακόντειος εκείνος Νόμος τους σκεπάζει με όλην την πανοπλίαν του.
Αλλ' η συκοφαντία, ο ανήσυχος, ο ακοίμητος εκείνος σκώληξ της πολιτικής, ευχαριστείται ποτέ εις όσα θέλει ο Νόμος; Έτοιμος να τρέξη απροκάλεστος, διά να συνάξη εν τω μέσω των δυσαρεστημένων ή των εχθρών της καθεστώσης Κυβερνήσεως όσας πληροφορίας αχωνεύτους και ασυνάρτητους δυνηθή, απ’ αυτός εξάγει όσα συμπεράσματα τείνουν εις τον σκοπόν της. Με ταύτα γεννά με τον νουν της ένα άθλιον έμβρυον εγκλήματος, το οποίον περιθάλπει, θερμαίνει και τρέφει. Μόλις το φέρει εις κατάστασιν να ιδή το φως, το παραδίδει ως αλήθειαν.
Ποίας ραδιουργίας επινοεί η δολερά και ακοίμητος συκοφαντία, καθείς εύκολα το μαντεύει. "Βλέπετε, λέγει, τους κακόβουλους τούτους; Θέλουν να κρύψουν τους εγκληματικούς σκοπούς των υπό το πρόσχημα της αδιαφορίας. Μόνον το βάρος της Κυβερνήσεως τους αναγκάζει να υποκρίνωνται αδιαφορίαν. Και, αν είναι αδιάφοροι δι' όσα επιθυμεί η Κυβέρνησις, δια τι δεν φυλάττουν την αυτήν αδιαφορίαν και δι' όσα εύχονται οι δυσαρεστημένοι και οι εχθροί της; Παρατηρήσετε με πόσην ιδιαιτέραν ευχαρίστησιν, με πόσην οικειότητα ακούουν τούτους• αυτό το όνομα της αδιαφορίας τους προδίδει. Πώς είναι δυνατόν να αδιάφορη πολίτης διά τα κοινά συμφέροντα, όταν αυτά τα ιδικά του κρέμωνται από την τύχην εκείνων; Όλα τα έργα των, όλοι οι λόγοι των είναι σειρά απάτης και διολιότητος".
Ταύτα και άλλα χειρότερα πλάττει η συκοφαντία• ανεπαισθήτως τα κάμνει πιθα-νά και εις αυτούς τους κυβερνώντας. Ευχαριστούμαι να σας αναπολήσω εν μόνον παράδειγμα.. Ενθυμείσθε, κύριοι, τα αλλόκοτα ονόματα του αδιαφορισμού, του μετρια-σμού (indifferentisme, moderantisme), τα οποία επί της φρικώδους των Γάλλων Επαναστάσεως εδημιούργησαν οι σφόδρα πατριώται. Δεν αλησμονήσατε βέβαια, ότι μετ' ολίγον την αδιαφορίαν και την μετριότητα τας μετέβαλον εις εγκλήματα κατά των καθεστώτων τότε είδεν η Γαλλία όλους τους μετρίους άνδρας της συρομένους εις τον τόπον της καταδίκης• τότε τα πολύτιμα αίματα των Κονδορκέτων και τόσων άλλων περίφημων διά την αρετήν και φιλελευθερίαν των, επότισαν τον αχόρταγον Άδην, τον οποίον ετόλμησαν να μετονομάσουν βωμόν της ελευθερίας.
Αν ο θάνατος δεν είχε προλάβει διά την τιμήν της Γαλλίας να μετάθεση εις τον άλλον κόσμον τον Μιραβώ, τον περιβόητον εκείνον προστάτην των αληθινών ελευθεριών, και τούτου η κεφαλή έμελλε να πέση υπό την αποτρόπαιον μάχαιραν του δημίου δι’ έγκλημα αδιαφορίας ή μετριότητας φρονημάτων. Αλλ' ας αποτρέψωμεν τους οφθαλμούς μας από την πολυθρήνητον εκείνην εποχήν, καθ' ην τα άγρια πολιτικά πάθη μετέβαλον τους ανθρώπους εις θηρία διά το γλυκύ όνομα της ελευθερίας.
Αν η συκοφαντία μηχανάται τόσα εναντίον της αδιαφορίας, πόσα δεν ημπορεί να σκευωρήση κατά της δυσαρέσκειας! "Ίδετε τους ανθρώπους τούτους, φωνάζει• διατί περιπατούν τόσον σύννοες και σκυθρωποί; Διατί δεν τους αρέσει κανέν’ απ' όσα κάμνει η Κυβέρνησις; Είναι φανεροί, σχεδόν αυτομολόγητοι, εχθροί της Επικρατείας. Τι δηλούν αι συχναί συνεντεύξεις των, τα αδιάκοπα συμβούλια των; Δεν είναι φανερόν ότι σχηματίζουν χωριστήν κοινωνίαν εν τω μέσω της Επικρατείας; Διά ποίαν αιτίαν να ομιλούν μίαν και την αυτήν γλώσσαν, να έχουν ένα και το αυτό πνεύμα, να τείνουν εις ένα και τον αυτόν σκοπόν; Δεν βλέπετε, ότι έχουν ήδη αρχηγούς συστημένους; Ότι έκαστος εξ αυτών έχει τα ιδιαίτερα έργα του; Τι πληρεστέρα απόδειξις χρειάζεται, ότι ήδη έχουν ιδικήν των Κυβέρνησιν, ωργανισμένην μυστικώς και έτοιμον να διαδεχθή την νόμιμον Αρχήν εις πρώτην ευκαιρίαν; Ποίος φρόνιμος ημπορεί πλέον να αμφιβάλλη, ότι περιπατούμεν επάνω εις ένα υπόνομον;
Σήμερον, αύριον, ίσως την ώραν καθ' ην ομιλούμεν, οι εχθροί της πατρίδος δώσουν το πυρ εις τον υπόνομον τούτον. Τότε όλοι οι καλοί πατριώται θ' αναποδογυρισθώμεν διά μιας, μαζί με την πατρικήν Κυβέρνησιν μας• ο κίνδυνος είναι μέγας, ο κίνδυνος κρέμαται επί της κεφαλής μας. Είναι απορίας άξιον, πώς οι υπουργοί, οίτινες μέλλουν να είναι η πρώτη, η αναγκαία θυσία, παραμελούν και κοιμώνται• δεν φθάνει ότι δεν επρόβλεψαν τον επικείμενον κίνδυνον, αλλά και όταν τους τον απεκάλυψαν, αδιαφορούν! Ω, τούτο είναι επιβουλή κατά της νομίμου Αρχής".
Ιδού με πόσον δολίους και επαγωγούς τρόπους η συκοφαντία παρασύρει πολλάκις και αυτάς τας Κυβερνήσεις. Είναι ανάγκη να προσθέσω, πόσον επικινδυνωτέρας τέχνας μηχανάται διά να εμπλέξη μετά την αδιαφορίαν και την δυσαρέσκειάν τους εχθρούς της καθεστώσης τάξεως, τους οποίους ο Νόμος δεν ενοχοποιεί παντάπασιν, ως προείδομεν; Καθείς σας βέβαια τας μαντεύει• εδώ η συκοφαντία ευρίσκει πολύ ευρυχωρότερον στάδιον, διά να χόρταση την λύσσαν της...».
Ο Κλωνάρης, αναγνωρίζοντας την αποφασιστικής σημασίας για την εξέλιξη του επαναστατικού αγώνα συμβολή του Κολοκοτρώνη, εξύμνησε το έργο του και του αφιέρωσε μεγάλο μέρος της αγόρευσής του, μολονότι ήταν συνήγορος του Πλαπούτα. Παράλληλα αναγνώριζε έμμεσα ότι ο στόχος των κατηγόρων ήταν ο Γέρος του Μοριά.
Μετά την εισαγωγή της αγόρευσης του Κλωνάρη σημειώνεται στα Πρακτικά: «Μετά το προοίμιον ο ρήτωρ ανέπτυξε το πραγματικόν της υποθέσεως, εξετάζων και συγκρίνων τας μαρτυρίας της κατηγορίας και υπερασπίσεως. Και αναλύων την κατηγορίαν καθ' όλας της τας περιστάσεις και φάσεις, απέδειξε το εν γένει πλαστόν, ψευδές και ανυπόστατον αυτής» [Πρακτικά, σ. 369]. Τόνισε ότι δεν αποδεικνύεται το κατηγορητήριο και απέρριψε όλες τις επιμέρους κατηγορίες (και τα τέσσερα κεφάλαια), οι οποίες αποδυναμώθηκαν μέσα στο δικαστήριο. Καταρρίπτοντας επίσης τις μαρτυρι-κές καταθέσεις, απέδειξε ότι οι περισσότεροι μάρτυρες κα¬τηγορίας θα μπορούσαν να μετατραπούν σε μάρτυρες υπεράσπισης λόγω των αναπόδεικτων ισχυρισμών τους. Η αγόρευση του έκλεισε εγκωμιάζοντας την εθνική προσφορά των δύο κατηγορούμε-νων στρατηγών προκαλώντας τους μεγάλη συγκίνηση.

- Η νομικής αβασιμότητα του κατηγορητηρίου

Ανεξαρτήτως των πραγματικών περιστατικών που έθεταν εκ προοιμίου εκποδών την κατηγορία για εσχάτη προδοσία των Κολοκοτρώνη και Πλατούτα, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον η νομική εξέταση της κατηγορίας, η οποία θα επιχειρηθεί στις επόμενες γραμμές. Αμφότερες, πάντως, οι ατέλειες του κατηγορητηρίου (πραγματική και νομική) αποδεικνύουν με τον πλέον πασιφανή τρόπο ότι η δίωξη των δύο αυτών Ανδρών ήταν πολιτική και όχι ποινική, καθώς οι κατηγορούμενοι ήσαν συντεταγμένοι υποστηρικτές της φιλορωσικής πολιτικής. Διό και ο Επίτροπος της κατηγορίας που συνέταξε και απήγγειλε αυτήν εναντίον τους (ο σημερινός Εισαγγελέας) ήταν ο Μάσων, γνωστός για τα αντικαποδιστριακά και αντιρωσικά του φρονήματα, διορισμένος από την Αντιβασιλεία.
Ο Θ. Κολοκοτρώνης συνελήφθη ως ύποπτος «συνωμοσίας» για ανατροπή του καθεστώτος, ήτοι για το αδίκημα της εσχάτης προδοσίας, όπως αυτό τυποποιούταν στο Άρθρο 2 εδάφιο Α΄ και εδάφιο Γοε του Εγκληματικού Απανθίσματος και άρθρο 2 του από 9 (21) Φεβρουαρίου 1833 Βασιλικού Διατάγματος. Το «Απάνθισμα των εγκληματικών» ήταν ο πρώτος ποινικός νόμος της νεότερης Ελλάδας (Β Εθνοσυνέ-λευση του Άστρους) που εισήχθη από 17.4.1823, με βάση τους «νόμους των αειμνήστων ημών βυζαντινών αυτοκρατόρων». Το έτος 1834, ακολούθως, ίσχυσε ο ΠΝ (Ποινικός Νόμος), έργο του Maurer, νομοθέτημα εναρμονισμένο στα ιδεώδη της γενικής πρόληψης (Feuerbach) και άρα ιδιαίτερα αυστηρό (η γενική πρόληψη ως έννοια του ποινικού δικαίου ταυτίζεται με τον παραδειγματισμό). Υπόδειγμα του ΠΝ υπήρξε ο βαυαρικός ΠΚ (Ποινικός Κώδικας) του 1813, δημιούργημα του Feuerbach, που α-ποτελούσε απαύγασμα των αρχών του Διαφωτισμού. Με το άρθρο μόνο του ν. 1492 της 17/17 Αυγούστου 1950 κυρώθηκε ο Ποινικός Κώδικας που καταρτίσθηκε από την Επιτροπή του ν. δ/τος 222/1947 και ο οποίος ισχύει σήμερα ως το βασικότερο των όλων ποινικό νομοθέτημα της ελληνικής έννομης τάξης.
Για να γίνει κατανοητή η έννοια του ποινικού κολασμού ενός εγκλήματος (της επιβολής ποινής), πρέπει πρωτίστως να διερευνηθεί και να απαντηθεί η ερώτηση «τι είναι έγκλημα». Ο ορισμός του εγκλήματος είναι η αρχή και το τέλος του ποινικού δικαίου, καθώς, εάν δεν υπάρχει έγκλημα, δεν μπορεί να υπάρξει ποινή. Καθίσταται, συνεπώς, πρόδηλη η ανάγκη του ορισμού του εγκλήματος, αν αναλογιστεί κανείς ότι η καταφατική απάντηση σημαίνει την επιβολή από την κρατική εξουσία δυσβάστακτων νομικών συνεπειών που έχουν να κάνουν με τη στέρηση των πλέον βασικών και θεμελιωδών ατομικών ελευθεριών του ανθρώπου (στη νομική επιστήμη ο όρος «ατομικές ελευθερίες» προσδιορίζει τα συνταγματικώς κατοχυρωμένα ατομικά δικαιώματα, τα κυριότερα εκ των οποίων είναι το δικαίωμα στην ανθρώπινη ζωή και την προσωπική ελευθερία, ήτοι την ελευθερία «κίνησης»).
Δυστυχώς, μέχρι και σήμερα, σε πολλές κοινωνίες, οι οποίες έχουν υπανάπτυκτο νομικό πολιτισμό, υφίσταται η ποινή του θανάτου. Επισήμως αναφέρονται 17 Πολιτείες στις Η.Π.Α, όπου και σήμερα εκτελούνται θανατικές ποινές. Στην Ελλάδα η θανατική ποινή έχει ήδη καταργηθεί με την παρ. 1 του άρθρου 33 του ν. 2172/1993 (Α΄ 207/26.12.1993), σύμφωνα με την οποία: "Η ποινή του θανάτου καταργείται. Όπου στις κείμενες διατάξεις προβλέπεται για ορισμένη αξιόποινη πράξη αποκλειστικώς η ποινή του θανάτου, νοείται ότι απειλείται η ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Αν η ποινή του θανάτου προβλέπεται διαζευκτικώς με άλλη ποινή, νοείται ότι απειλείται μόνο η τελευταία.
Στα πλαίσια, συνεπώς του ορισμού του εγκλήματος, το πρώτο πράγμα που πρέπει να απαντηθεί είναι εάν η ανθρώπινη σκέψη, ΤΟ ΦΡΟΝΗΜΑ, μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο εγκλήματος, ήτοι να διωχθεί ποινικά και να επιφέρει νομικές συνέπειες. Συνεπώς, το να σκέφτεται και να πιστεύει ένας άνθρωπος ότι η καθαίρεση του Προέδρου της χώρας θα αποτελέσει τη σωτηρία αυτής, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑ, ακόμη και εάν η σκέψη του αυτή εκφραστεί δημοσίως. Το έγκλημα αρχίζει από τη στιγμή που ο άνθρωπος αυτός ξεκινήσει να υλοποιεί, με πράξεις αντιληπτές με τις ανθρώπινες αισθήσεις, την παραπάνω σκέψη (π.χ η διανομή φέιγ – βολάν με τα οποία παρακινείται αόριστος αριθμός ανθρώπων για ανατροπή του πολιτεύματος αποτελεί πράξη και άρα έγκλημα).
Η παραπάνω θεωρία αποτελεί σήμερα βασική αρχή του ποινικού δικαίου και της ποινικής επιστήμης γενικότερα, η οποία ήταν γνωστή στη λατινική ως «cogitationis poenam nemo patitur».
Επιστρέφοντας στην αναφορά την παρούσης μελέτης, ο Κλωνάρης, μέσα στις λίγες γραμμές της υπερασπίσεως του εντολέως του Πλαπούτα, ανέφερε, επικαλούμενος παραδειγματικώς τους «…δεσποτικότερους νόμους….» (τους μη φιλελεύθε-ρους), ότι, ακόμη και σ’ αυτούς «….είναι αδύνατον να εύρης ψιλά ίχνη ιδιότητος εγκληματικής…….». Δηλαδή, ακόμη και οι πλέον αντιφιλελεύθεροι και αυταρχικοί νόμοι υιοθετούσαν την αρχή της μη δίωξης του φρονήματος. Και συνέχισε ο Κλωνά-ρης «…. Όταν ο Ναπολέων επρότεινεν τον περί συνωμοσίας Νόμον του Ποινικού της Γαλλίας Κωδικός, ο ορισμός του εγκλήματος έφερεν έκστασιν και σχεδόν φρίκην εις το Συμβούλων της Επικρατείας.
Δηλαδή ο Κλωνάρης έλαβε ως δείγμα συγκρίσεως τη διάταξη περί συνομωσί-ας (το ίδιο αδίκημα με το οποίο κατηγορείτο ο Πλαπούτας και ο Κολοκοτρώνης) την οποία πρότεινε (νομοθετικά) ο «μέγας», κατά τα άλλα, Ναπολέων, προκειμένου να αποτελέσει νόμο που θα ενσωματωνόνταν και θα τυποποιούταν ως ποινικό αδίκημα στο Γαλλικό Ποινικό Κώδικα. Η νομοθετική αυτή πρόταση, μολονότι δεν προέβλεπε τον κολασμό του φρονήματος (καμμία εκ των διαθέσεων) προκάλεσε, ωστόσο «…έκστασιν και σχεδόν φρίκην εις το Συμβού¬λων της Επικρατείας….», διότι «…..όλαι, κατά τον Νόμον του στρατιωτικού εκείνου νομοθέτου, είναι θεμιτοί και λογίζονται αντιστάσεις νόμιμοι….», δηλαδή η έκφραση αντίθετης άποψης κατά του πολιτεύματος αποτελούσε αντίσταση κατά αυτού και θεωρούταν ΝΟΜΙΜΗ. Ο νόμος αυτός όριζε ότι "…..Υπάρχει συνωμοσία, αφ' ης στιγμής η προαίρεσις του να ενεργήσουν συμφωνηθή και αποφασισθή από δύο ή περισσοτέρους συνωμότας…», δηλαδή, ακόμη και ο δεσποτικός εκείνος νόμος απαιτούσε συμφωνία και σύμπραξη (δηλαδή πράξη). Η πράξη αυτή έπρεπε να γίνει αντιληπτή από τις ανθρώπινες αισθή-σεις, δηλαδή να είναι εξωτερικά αισθητή και μετρήσιμη (countable), έπρεπε να «…..αποδειχθή από τάξιν εξωτερικήν ή υλικήν, από αρχήν εκτελέσεως….». Να σημειωθεί εδώ ότι η «αρχή εκτελέσεως» υιοθετείται ως έννοια του σημερινού ελληνικού ποινικού κώδικα που προσδιορίζει την έννοια της απόπειρας ( άρθρο 42 παρ 1 Ποινικού Κώδικα, «…. ΑΠΟΠΕΙΡΑ…. Όποιος, έχοντας αποφασίσει να εκτελέσει κακούργημα ή πλημμέλημα, επιχειρεί πράξη που περιέχει τουλάχιστον αρχή εκτέλεσης, τιμωρείται, αν το κακούργημα ή πλημμέλημα δεν ολοκληρώθηκε, με ποινή ελαττωμένη….».
Ο πολεμικός, ωστόσο, νομοθέτης (ο καθοδηγούμενος υπό του Ναπολέοντος, ήτοι ο ενεργών με πολεμική σκοπιμότητα και όχι με νομοθετική αμεροληψία), συνέλαβε το έγκλημα στο μυαλό του ανθρώπου «….συλλαμβάνει το έγκλημα εις τον νουν του ανθρώπου….», δηλαδή έφτασε να τιμωρήσει τη σκέψη αντί της πράξης και να αποδώσει ποινικό κολασμό πριν ακόμη η σκέψη αντικειμενικοποιηθεί και αποκτήσει «σάρκα και οστά», «…αντί πράξεως αρπάζει τον απλούν στοχασμόν, τον ενοχοποιεί πριν ακόμη τον αφήση να λάβη σώμα, ενώ δεν είναι εισέτι ειμή πράγμα νοερόν……». Τελικώς ο Ναπολέων πέτυχε τη μεταρρύθμιση, πλην, όμως, «…..ο Νόμος εκείνος μετερρυθμίσθη εις την γενομένην προ δύο ετών αναθεώρησιν τον Ποινικού της Γαλλίας Κωδικός……».
Ο Κλωνάρης, καταλύοντας την κατηγορία της συνομωσίας των δύο κατηγορουμένων Ανδρών, οι οποίοι κατηγορήθηκαν για το ταπεινωτικό αυτό αδίκημα επ’ αφορμή μίας επιστολής του Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας Νέσελροδ, επίρρωσε την άριστη νομική του επιχειρηματολογία αναφέροντας ότι ακόμη και ο πολεμικός εκείνος νόμος, παρά την «δεσποτική του αυστηρότητα», απαιτούσε τρία (3) βασικά χαρακτηριστικά «όσον βαρύς και αν ήτο, απαιτούσε διά την ύπαρξιν της συνωμοσίας πολύ περισσότερον παρά την αδιαφορίαν, την δυσαρέσκειάν, ή την έχθραν κατά της καθεστώσης Κυβερνήσεως. Εις τα συμπτώματα τούτων των διαθέσεων επρόσθετε τρία άλλα στοιχεία, το ένα σημαντικώτερον του άλλου….», ότι: «……………………
Α'. Ο Νόμος απαιτούσε μίαν απόφασιν των συνωμοτών να επιβουλευθούν τα καθεστώτα δι' έργων και πράξεων. Δεν έφθανε να τρέφουν εις τον νουν των τον σκοπόν της επιβουλής. Έπρεπε να κάμουν και την απόφασιν να ενεργήσουν.
Β'. Και αυτή η απόφασις δεν αρκούσε μόνη. Ο Νόμος απαιτούσε να συμφωνηθή μεταξύ των συνωμοτών (resolution d' agir concertee). Μ' άλλους λόγους έπρεπε εξ ανάγκης να προηγηθή μία συμφωνία, ένα συνάλλαγμα εγκληματικόν. Προ του συναλλάγματος τούτου έγκλημα δεν υπήρχε.
Γ. Και η συμφωνία αύτη δεν απήρτιζε συνωμοσίαν εις ταύτην ήτο ανάγκη να προσθέσουν την απόφασιν του να την εκτελέσουν (resolution d' agir concertee et arrettee). Μ' άλλους λόγους απητείτο θέλησις στερεά, πλήρης, οριστική και τότε μόνον εκ-πληρούτο το έγκλημα, περί ου ο λόγος.
ΗΤΟΙ ο νόμος απαιτούσε ΑΠΟΦΑΣΗ με έργα και πράξεις, ΣΥΜΠΡΑΞΗ των συνομωτών (συνάλλαγμα) και απόφαση εκτελέσεως. Αυτή ήταν η αντικειμενική υπόσταση του αδικήματος της συνομωσίας. Είναι προφανές ότι δεν αρκούσε ΜΙΑ ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ να καταδικάσει τους κατηγορουμένους Άνδρες, οι οποίοι, κατά το κατηγορητήριο του Μάσων εγκαλέστηκαν ως «….οργανίσαντας εκ συμπνοής…. συνομωσίας επί σκοπώ να ταράξουν την κοινή ησυχία, καταφέρουν τους υπηκόους της Α.Μ εις την ληστείαν και τον εμφύλιον πόλεμον και καταργήσουν το καθεστώς πολίτευμα….». Είναι περισσότερο από προφανής η νομική αβασιμότητα του κατηγορητηρίου, διότι «…..Ημπορούν πολλοί να τρέφουν προς την καθεστώσαν τάξιν των πραγμάτων έχθραν, όσον βαρείαν και αν την υποθέσωμεν. Ημπορούν να της εύχωνται τα χείριστα• φθάνει μόνον να μη μελετήσουν κατ' αυτής έργα επιβουλής• φθάνει τα έργα να μη συνοδευθούν από τας τρεις περιστάσεις, τας οποίας εξηγήσαμεν. Και τότε ο στρατιωτικός ή μάλλον δρακόντειος εκείνος Νόμος τους σκεπάζει με όλην την πανοπλίαν του……..», δηλαδή ο ΔΕΣΠΟΤΙΚΟΤΑΤΟΣ εκείνος νόμος προστάτευε το φρόνημα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Η απροσδιορίστου εκτάσεως πολιτική εμπάθεια, η οποία καλλιεργήθηκε ευρύτατα μετά την επανάσταση και την απελευθέρωση και τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, ήταν Ο ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ λόγος της καταδίκης των δύο Υπερηρώων Ανδρών της ελληνικής επαναστάσεως, στην παλληκαριά των οποίων οφείλουμε την ίδια μας την ύπαρξη και εξαιτίας των οποίων έχουμε το δικαίωμα σήμερα να κατέχουμε ελληνικές ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ. Ο γράφων δεν είναι εθνικιστής ούτε σοβινιστής, πιστεύει, ωστόσο, ότι κάθε ελληνική οικία πρέπει να έχει αναρτημένη εντός αυτής την εικόνα ή την προτομή του Κολοκοτρώνη ως ένδειξη ελάχιστης τιμής στον άνδρα εκείνο που εστάθη η αιτία της ύπαρξής της ΚΑΙ ΕΝΑ ΚΑΝΤΗΛΙ ΝΑ ΑΝΑΒΕΙ ΜΟΝΙΜΩΣ ΩΣ ΕΝΔΕΙΞΗ ΣΥΓΓΝΩΜΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΡΩΑ. Τον ήρωα που δεν ευρήκε τουρκικό βόλι και έμελε να βρει ελληνικό. Ο Κολοκοτρώνης και ο Πλαπούτας τελικώς καταδικάστηκαν εις θάνατον με πλειοψηφία 3-2 (μειοψήφισαν οι Δικαστές Πολυζωίδης και Τερτσέτης, οι οποίοι, αντιλαμβανόμενοι την πολιτική δίωξη και την επιμονή της αντιβασιλείας εκπεφρασμένη υπό του στυγερού Επιτρόπου Μάσων, αρνήθηκαν να υ-πογράψουν το «επαίσχυντο» έγγραφο της καταδικαστικής απόφασης και με τον τρόπο αυτόν έσωσαν την υστεροφημία τους και σήμερα δικαιωματικά κατέχουν τον τίτλο των ηρώων). Η απόφαση της θανατικής καταδίκης δεν εκτελέστηκε, διότι στο με-ταξύ ενηλικιώθηκε ο Όθων και απέδωσε βασιλική χάρη. Οι Δικαστές Πολυζωίδης και Τερτσέτης παραπέμφθηκαν σε δίκη στο Ανάπλι (Ναύπλιο) κατηγορούμενοι για παράβαση καθήκοντος από τον Μάσων, πλην, όμως, υπό την ισχυρή πίεση των γεγονότων και της κοινής γνώμης αθωώθηκαν ΠΑΜΨΗΦΕΙ.

ΤΑΣΟΣ ΓΙΑΚΟΥΜΗΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

Τετάρτη 9 Φεβρουαρίου 2011

Η ΠΡΩΤΗ ΝΙΚΗ



Η ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΒΑΛΤΕΤΣΙ

24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1821

12-13 ΜΑΪΟΥ 1821


ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ


Η φλόγα της Ελληνικής επανάστασης που ξεκίνησε από την Καλαμάτα έχει εξαπλωθεί σε όλο τον ελληνικό χώρο. Από τις Παραδουνάβιες επαρχίες ως τη Μακεδονιά, τη Θεσσαλία (κυρίως στο Πήλιο), τη Στερεά Ελλάδα και τη Πελοπόννησο όλοι οι ελληνόφρονες πληθυσμοί έχουν ξεσηκωθεί εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι περισσότερες επιτυχίες σημειώνονται στο Μοριά όπου οι τούρκοι αναγκάζονται να κλειστούν μέσα στα οχυρά τους μην αποτολμώντας μια αποφασιστική μάχη με τον άτακτο μέχρι τότε Ελληνικό στρατό. Οι κυριότεροι λόγοι της απομόνωσης αυτής των Οθωμανών είναι το απαρχαιωμένο (ως ανύπαρκτο) οδικό δίκτυο της ελληνικής χερσονήσου καθώς και η εκστρατεία του διοικητή της Πελοποννήσου, Χουρσίτ Πασά, ως μέρος της στρατιάς του Σουλτάνου εναντίον του Αλί Πασά των Ιωαννίνων. Οι Έλληνες έχουν πλησιάσει επικίνδυνα και στήνουν σιγά σιγά πολιορκία στην Τριπολιτσά που αποτελεί το οικονομικό, στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο της οθωμανικής εξουσίας στη περιοχή. Ο Χουρσίτ αποφασίζει να στείλει ενισχύσεις τόσο στη Τριπολιτσά όσο και στις υπόλοιπες περιοχές για να καταπνίξει την επανάσταση αλλά και να σώσει τη προσωπική του περιουσία εντός της πόλης.
Στέλνει ισχυρό στράτευμα υπό τον Κιοσμέτ Μπέη ο οποίος το χωρίζει σε δύο τμήματα για να πλήξει την επανάσταση σε όλες τις εστίες της. Το πρώτο τμήμα με 8 χιλιάδες πεζούς και χίλιους ιππείς, στο οποίο ηγείται ο ίδιος μαζί με τον Ομέρ Βρυώνη κατευθύνεται ανατολικά και το δεύτερο αποτελούμενο από 3,5 χιλιάδες Αλβανούς μισθοφόρους υπό τον Κεχαγιάμπεη κατευθύνεται δυτικά, με άμεσο σκοπό να ενισχύσει τη φρουρά της Τριπολιτσάς. Το τουρκικό σώμα περνάει ανενόχλητο στο Ρίο, λύνει τη πολιορκία της Πάτρας, καταστρέφει τη Βοστίτσα (Αίγιο) και διαλύει τις πολιορκίες της Κορίνθου και του Άργους. Στις 6 Απριλίου ο Κεχαγιάμπεης μπαίνει θριαμβευτής στη Τριπολιτσά σκορπίζοντας χαρά και ελπίδα στους πολιορκημένους Τούρκους της πόλης.


Η ΜΑΧΗ

Η ανενόχλητη προέλαση του Κεχαγιάμπεη στη Τριπολιτσά ίσως αποτελεί έναν στρατηγικό θρίαμβο του αρχιστράτηγου της επανάστασης Θεόδωρου Κολοκοτρώνη! Ο ιδιοφυής Έλληνας στρατιωτικός δεν επέλεξε να συγκρουστεί σε ανοιχτό πεδίο με μια οργανωμένη μονάδα του τουρκικού τακτικού στρατού αλλά να τους "κλείσει" μέσα στα τείχη μια πόλης. Περισσότεροι άντρες μέσα στη πόλη σημαίνει μεγαλύτερη κατανάλωση τροφίμων και νερού. Η έλλειψη τροφής και ο κίνδυνος εμφάνισεις επειδημιών θα ανάγκαζε τους πολιορκημένους να βγουν από τα τείχη σύντομα αναζητώντας διέξοδο. Ο Γέρος του Μοριά στήνει στρατόπεδα περιμετρικά της πόλης. Το ένα υπό τον Πλαπούτα στο στη Πιάνα, το άλλο υπό τον Παπαδιαμαντόπουλο στο Χρυσοβίτσι, ενισχύει το ήδη υπάρχον στρατόπεδο στο Λεβίδι και για να περισφίξει τον κλοιό κατασκευάζει στις 16 Απριλίου το ισχυρότερο στρατόπεδο στο Βαλτέτσι. Διαβλέπει τη στρατηγική σημασία του χωριού και οχυρώνει τους τέσσερις λόφους γύρω από τη περιοχή με ισχυρά ταμπούρια και μεγάλο μέρος του ελληνικού στρατού.
Η πρώτη απόπειρα διάσπασης του κλοιού έγινε από τον Κεχαγιάμπεη στις 24 Απριλίου. Ο ίδιος ο τουρκος διοικητής ηγήθηκε επίθεσης 4 χιλιάδων αντρών εναντίον του Βαλτετσίου καθώς και οι τούρκοι αντιλήφθηκαν τη στρατηγική του σημασία. Η επίθεση ήταν σφοδρή και οι έλληνες υπό τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη αναγκάζονται να υποχωρήσουν. Το χωριό έχει σχεδόν καταληφθεί, μόνο στο βόρειο τμήμα μαίνονται συγκρούσεις όταν καταφθάνει το τμήμα του Πλαπούτα και πλαγιοκοπεί τους επελαύνοντες Οθωμανούς αναγκάζοντας τους να υποχωρήσουν. Εκείνη τη στιγμή φτάνει και ο Κολοκοτρώνης και τρέπει σε άτακτη φυγή τους στρατιώτες του Κεχαγιάμπεη μέχρι το χωριό Μάκρη.

Η παρολίγον επιτυχία των Τούρκων που θα σήμανε και το πρόωρο τέλος της πολιορκίας θορύβησε τον αρχιστράτηγο που ενίσχυσε περαιτέρω τη θέσω στο Βαλτέτσι τοποθετώντας ισχυρή φρουρά χιλίων αντρών. Ξαναφτιάχνει τα ταμπούρια και φροντίζει για θέματα επιμελητείας και διοικητικής μέριμνας. Η εμπειρία του στον αγγλικό στρατό αρχίζ
ει να αποδίδει καρπούς. Τοποθετεί φρουρά στο ύψωμα απάνω Χρέπα που έχει ορατότητα σε όλη τη περιοχή
με σκοπό να ειδοποιήσει με φωτιές τους οπλαρχηγούς για τον τόπο και τον χρόνο της επόμενης επίθεσης των πολιορκημένων.

Στις 12 Μαϊου ο Τούρκος διοικητής με 9 χιλιάδες πεζούς, 3 χιλιάδες ιππείς και 4 κανόνια ξεκινάει από τη Τρίπολη για να επιτεθεί στο Βαλτέτσι. Χρησιμοποιεί όλες του τις δυνάμεις για να δώσει το τελειωτικό χτύπημα στους πολιορκητές, πράξη που ίσως φανερώνει την απόγνωση του λόγω της στενής πλέον πολιορκίας. Το σήμα δόθηκε από την Χρέπα και όλοι οι Έλληνες οπλαρχηγοι κατευθύνονται και αυτοί στο στρατηγικής σημασίας χωριό για ενισχύσουν τη φρουρά των 2χιλιάδων τριακοσίων αντρών που βρίσκονται ταμπουρωμένοι. Ο Κεχαγιάμπεης παραμένει στη πεδιάδα με τους ιππείς, ενώ το πεζικό υπό τον Ρουμπή κατευθύνεται στο Βαλτέτσι ακολουθούμενο από τα κανόνια που προχωράνε πολύ αργά. Το τελεσίγραφο του Ρουμπή απορρίπτεται από τον υπερασπιστή του χωριού, Κυρ. Μαυρομιχάλη και η επίθεση ξεκινάει με γιουρούσι των τούρκων στο ταμπούρι του Μητροπέτροβα. Η μάχη είναι σκληρή και ενώ οι Τούρκοι προωθούνται σιγά σιγά, καταφθάνει ο Κολοκοτρώνης με επτακόσιους άντρες και προκαλεί πολλές απώλειες στους επιτιθέμενους. Ο Ρουμπής καλεί για ενισχύσεις ώστε να μη χρειαστεί να υποχωρήσει. Ο Κολοκοτρώνης χωρίζει τους άντρες του σε δύο τμήματα. Το ένα συνεχίζει να επιτίθεται στους στρατιώτες του Ρουμπή και το άλλο στήνει ενέδρες στις ενισχύσεις. Το απόγευμα έφτασε και ο Πλαπούτας με τους οκτακόσιους στρατιώτες του που παραπλανήθηκε από τους ελιγμούς των Τούρκων και κατευθύνθηκε στην αρχή προς το Λεβίδι. Το τουρκικό πυροβολικό πλέον έχει φτάσει κοντά και βάλλει κατά των Ελλήνων με όχι ιδιαίτερη επιτυχία, είτε λόγω κακού χειρισμού, είτε λόγω της φύσης του εδάφους. Έρχονται και άλλοι Έλληνες οπλαρχηγοί, ο Δεληγιάννης και ο Δημητρακόπουλος και σφυροκοπούν τους Τούρκους από όλες τις πλευρές. Η νύχτα πέφτει και η μάχη συνεχίζει με σφοδρότητα χωρίς καμία από τις δύο πλευρές να δείχνει διάθεση να οπισθοχωρήσει.
Με τη κάλυψη του σκοταδιού, ο Κολοκοτρώνης με τη φρουρά του μπαίνει στο Βαλτέτσι και προμηθεύει τους υπερασπιστές με πολεμοφόδια και τρόφιμα. Τους εμψυχώνει και φεύγει πριν να ανατείλει ο ήλιος και είναι εύκολος στόχος για τα τουρκικά τουφέκια. Η επόμενη μέρα ξεκινάει με σφοδρές συγκρούσεις καθώς οι Τούρκοι υπό τον Ρουμπή πολεμούν με μανία ώστε να μη περικυκλωθούν. Το τουρκικό πυροβολικό εκτελεί νέες βολές για να βοηθήσει την κατάσταση χωρίς αποτέλεσμα αφού ορισμένες οβίδες πέφτουν μέσα στους ομοεθνείς τους! Ο διοικητής του πεζικού των Οθωμανών δεν έχει άλλη επιλογή από το να διατάξει οπισθοχώρηση αφού δεν μπορεί πλέον να προωθήσει τις δυνάμεις του και κινδυνεύει με περικύκλωση και αφανισμό. Ο Κολοκοτρώνης αντιλαμβάνεται έγκαιρα τις προθέσεις του αντιπάλου του και διατάσσει γενική αντεπίθεση που εξελίσσεται σε σφαγή των Τούρκων στρατιωτών. Η ορμή των Ελλήνων ήταν τέτοια που με δυσκολία τους συγκράτησε πριν συνεχίσουν τη καταδίωξη στη πεδιάδα όπου τους περίμεναν οι 3 χιλιάδες ιππείς που είχε κρατήσει στα μετόπισθεν ο Κεχαγιάμπεης. Ο σωστός σχεδιασμός του Οθωμανού στρατηγού έσωσε τον στρατό του από τον αφανισμό αλλά και η σύνεση του Κολοκοτρώνη να διακόψει τη καταδίωξη δεν επέτρεψε στους Τούρκους να μετριάσουν την επιτυχία των ελληνικών όπλων.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Το δεύτερο σκέλος της μάχης στο Βαλτέτσι στοίχισε στους Οθωμανούς 514 νεκρούς, πολλούς τραυματίες, 4 πεδινά πυροβόλα, πολλά πολεμοφόδια και σκηνές εκστρατείας. Οι Έλληνες είχαν μόλις 7 νεκρούς και λίγους τραυματίες ενώ πήραν 4 χιλιάδες τουφέκια ως λάφυρο. Η μάχη αυτή ήταν η πρώτη "τακτική" νίκη του ελληνικού στρατού. Δεν ήταν μια νίκη κλεφτοπολέμου αλλά εγκαινίασε στρατηγική και ανώτερη τακτική διοίκηση στην επανάσταση των Ελλήνων. Τα κλειδιά της επικράτησης ήταν η διοικητική μέριμνα και οι κινήσεις πλευροκόπησης καθώς και η απόκτηση τοπικής υπεροχής πυρός, έννοιες που δεν υπήρχαν στις συνολικές πάγιες τακτικές της κλεφτουριάς. Οι Τούρκοι δεν αποτόλμησαν να βγουν ξανά από τα τείχη της Τριπολιτσάς, περιμένοντας στωικά τη σωτηρία τους από νέο σώμα στρατού του Χουρσίτ Πασά. Μια βοήθεια που δεν ήρθε ποτέ...
Η κατάληψη της πρωτεύουσας του Μοριά, με άμεση συνέπεια την ανεξαρτησία της Πελοποννήσου ήταν πλέον θέμα χρόνου. Αλλά και στον ψυχολογικό τομέα οι επιπτώσεις ήταν εξίσου σημαντικές. Οι Έλληνες πείσθηκαν πλέον για τις πιθανότητες νίκης σε αυτή τη διαμάχη (κυρίως οι προύχοντες), αλλά και οι Τούρκοι έμαθαν να φοβούνται το
υς Έλληνες οπλαρχηγούς και κυρίως τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Η σημασία της νίκης αυτής αποτυπώθηκε από τον Δεληγιάννη που έζησε τη μάχη: "Αυτή η ένδοξος νίκη ήταν η κρίσις της Ελληνικής Επαναστάσεως και εις αυτήν χρεωστείται η ανεξαρτησία της πατρίδος καθ'ότι ενεθάρρυνε και εμψύχωσε τους Έλληνας".


το χωριό Βαλτέτσι σήμερα


Σάββατο 5 Φεβρουαρίου 2011

Η ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ




Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΚΥΜΗΣ
474π.Χ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Τα έτη 480-479π.Χ. θεωρούνται από πολλούς ιστορικούς (ίσως όχι άδικα) ως οι σημαντικότερες χρονιές του Δυτικού πολιτισμού ακόμη και της ανθρώπινης Ιστορίας. Η χαώδης Περσική Αυτοκρατορία κατέπεσε εναντίον του κατακερματισμένου σε πόλεις-κράτη Ελληνισμού και με βάση τη λογική των αριθμών η επικράτηση της ήταν δεδομένη. Εκατομμύρια άνθρωποι κινητοποιήθηκαν από τη Μικρά Ασία και την Αίγυπτο μέχρι και την Ινδία για τη πραγματοποίηση της τεραστίων διαστάσεων εισβολής που προσωπικά πιστεύω δεν είχε σκοπό μόνο την υποδούλωση της Ελλάδος (και μικρότερο στράτευμα θα ήταν αρκετό σύμφωνα με τα πιστεύω της εποχής), αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης!
Οι διαθέσεις του Μεγάλου Βασιλιά της Περσίας φαίνονται πιο καθαρά από τη συμμαχία του με τους Καρχηδόνιους, σύμφωνα με τον Διόδωρο Σικελιώτη (Βιβλίο Ζ',κεφ.20), με σκοπό τη ταυτόχρονη ήττα των Συρακουσών από τους Φοίνικες της Δύσης και την υποδούλωση της Σικελίας. Στη μάχη της Ιμέρας όμως το 480π.Χ. (παράλληλα με τις Θερμοπύλες ή τη Σαλαμίνα, ανάλογα τον ιστορικό) ο τύραννος των Συρακουσών Γέλων κατατρόπωσε τον στρατό των 300 χιλιάδων πολεμ
ιστών της Καρχηδόνας μέσα σε μία μέρα και ουδετεροποίησε την απειλή της μεγάλης αυτής πόλης για εβδομήντα ολόκληρα χρόνια!
Και ενώ ο πόλεμος στην ανατολική Μεσόγειο έληξε ουσιαστικά τον επόμενο χρόνο με τις μάχες στις Πλαταιές και στη Μυκάλη, οι "λογαριασμοί" στη Δύση δεν είχαν κλείσει οριστικά. Οι πιστοί σύμμαχοι των Καρχηδονίων και ορκισμένοι αντίπαλοι των Ελλήνων τόσο στη θάλασσα όσο και στην Ιταλική χερσόνησο, Ετρούσκοι (Τηρρυνοί) δεν είχαν πει τη τελευταία τους λέξη. Με μηδαμινές απώλειες στη μάχη της Ιμέρας και με ισχυρό ναυτικό αποτελούμενο από έμπειρα πληρώματα, απειλούσαν το ελληνικό εμπόριο σε όλη τη δυτική Μεσόγειο. Η πολεμική αναμέτρηση δεν άργησε να έρθει.
Η ΜΑΧΗ
Η εμπειρία της αντιπαράθεσης με την οπλιτική φάλαγγα τόσο στη πεδιάδα της Ιμέρας όσο και στα πεδία μαχών της Μεγάλης Ελλάδας, προφανώς είχε αποθαρρύνει τους Ετρούσκους από μια χερσαία εισβολή στη νότια Ιταλία. Καμία δύναμη της εποχής δε μπορούσε να αντισταθεί στη προέλαση της φάλαγγας. Θα έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια ώστε το Καρχηδονιακό ιππικό και η ρωμαϊκή λεγεώνα να μπορέσουν να αντιπαρατεθούν απέναντι στον ελληνικό τρόπο πολέμου.
Οι Ετρούσκοι επέλεξαν τη θαλάσσια αντιπαράθεση ως τρόπο εμπλοκής με τους Ιταλιώτες Έλληνες ως μέσον αποδυνάμωσης τους. Εξάλλου ο πόλεμος διεξάγεται περισσότερο με τα χρήματα και λιγότερο με τα όπλα όπως επισημαίνει και ο Θουκυδίδης! Οι Έλληνες της περιοχής ήταν απασχολημένοι με τη διχόνοια μεταξύ τους, το διαχρονικό σαράκι της φυλής, οπότε ο λαός της κεντρικής Ιταλίας μπορούσε να δράσει ανεχόχλητος στη προπαρασκευή του στόλου, αλλά και στην επιλογή του τόπου και χρόνου της επερχόμενης ναυμαχίας.
Λεπτομέρειες της μεγάλης ναυτικής σύγκρουσης δυστυχώς δεν έχουν σωθεί. Το 474 π.Χ. ένας μεγάλος Ετρούσκικος στόλος ξεκίνησε με πορεία προς Νότον να πλήξει τη πό
λη της Κύμης, στον κόλπο της Νεάπολης (σημ.Νάπολι). Ο τύραννος της Κύμης Αριστόδημος έστειλε επείγον μήνυμα στον τύραννο των Συρακουσών Ιέρων Α' (αδερφός του Γέλωνος) για αποστολή του στόλου της πανίσχυρης Σικελικής πόλης προς υπεράσπιση των Ελλήνων του Ιταλικού νότου. Οι Συρακούσιοι έφτασαν έγκαιρα και η μάχη έληξε με πανωλεθρία των Ετρούσκων δίνοντας οριστικό τέλος στη κολοσσιαία σύκρουση της Δυτικής Μεσογείου.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Ο θρίαμβος των ελληνικών τριήρεων έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην ισσοροπία δυνάμεων σε ολόκληρη την Ιταλική χερσόνησο. Οι ελληνικές πόλεις άνθισαν ακόμη περισσότερο λόγω του ελεύθερου εμπορίου και μάλιστα ο Τάραντας έφτασε σε πλούτο την Αθήνα και τις Συρακούσες. Οι δημοκρατία έφτασε στην Ιταλία, με παράλληλη άνθηση των τεχνών και των επιστημών, όπως στη μητροπολιτική Ελλάδα και στη Σικελία.
Οι επιπτώσεις της ναυμαχίας για τους Ετρούσκους ήταν καταλυτικές. Προφανώς το άνθος της νεολαίας χάθηκε στα νερά του κόλπου της Νεάπολης, αφήνωντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό τόσο στη κοινωνία και την οικονομία, οσο και στις ένοπλες δυνάμεις των Ιταλών. Πολύ σύντομα οι Ρωμαίο στη κεντρική Ιταλία και οι Γαλάτες στη βόρεια τους κατενίκησαν, καταλύοντας τη δύναμη τους και τελικά υποδουλώνοντας τους.
Η νίκη των Ελλήνων άνοιξε τον δρόμο για την ουσιαστική απεξάρτηση της Ρώμης από τη κυριαρχία των Ετρούσκων όσο και την ανατροπή της ισχύος με την επικράτηση των λεγεώνων της "Αιώνιας Πόλης". Η ναυμαχία της Κύμης είναι ένα ακόμα ένα παράδειγμα πως μια σύγκρουση μεταξύ δύο δυνάμεων μπορεί να ωφελήσει μία τρίτη ανερχόμενη δύναμη που μέχρι τότε δεν είχε σημαντική επιρροή στα τεκτενόμενα της περιοχή και να υπερισχύσει έναντι των υπαρχόντων υπερδυνάμεων.Ένας προάγγελος της υπερίσχυσης των Αράβων στη Συροπαλαιστίνη και την Αίγυπτο έπειτα από αιώνες Βυζαντινο-Περσικών πολέμων!

Πέμπτη 3 Φεβρουαρίου 2011

Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΔΕΡΒΕΝΑΚΙΑ



26 ΙΟΥΛΙΟΥ 1822





ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Μετά την άλωση της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821, οι επαναστατημένοι Έλληνες έχουν αποκτήσει τον ουσιαστικό έλεγχο της Πελοποννήσου καθώς η πόλη αυτή αποτελούσε το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο των Οθωμανών στη περιοχή. Η απουσία του Τούρκου στρατιωτικού διοικητή Χουρσίτ Πασά στην Ήπειρο για την εξόντωση του Αλή Πασά έκανε πιο εύκολο το έργο των Ελλήνων αλλά καθυστέρησε και την αντεπίθεση της Αυτοκρατορίας. Ο Αλή Πασάς ηττήθηκε και εκτελέστηκε το 1822 και ο Χουρσίτ ξεκίνησε αμέσως να συγκεντρώνει στρατό για να εισβάλλει στις επαναστατημένες επαρχίες. Έπεσε όμως στη δυσμένεια του Σουλτάνου και απαλλάχθηκε των καθηκόντων του. Τον αντικατέστησε ο Μαχμούτ Πασάς, ο επονομαζόμενος Δράμαλης. Ο καινούργιος Τούρκος στρατιωτικός διοικητής συγκέντρωσε στη Λάρισα μία τεράστια (για τα δεδομένα της εποχής και της περιοχής) στρατιά αποτελούμενη από 24 χιλιάδες πεζούς, 6 χιλιάδες ιππείς και 6 κανόνια!

Ξεκίνησε τη προέλαση του με μεγάλες προσδοκίες σκορπίζοντας τον τρόμο στους προεστούς των Ελλήνων, όχι όμως στους οπλαρχηγούς και ιδιαίτερα στον Κολοκοτρώνη που περίμενε πώς και πώς την αντίδραση των Τούρκων για να τους κατατροπώσει και να εδραιώσει την ελληνική κυριαρχία στη περιοχή. Ο αρχιστράτηγος των Ελλήνων εκτός του κλεφτοπολέμου, είχε υπηρετήσει ως αξιωματικός και στον τακτικό Αγγλικό στρατό και γνώριζε καλά τις αδυναμίες που παρουσιάζει ένα στράτευμα κατά τη πορεία του και αυτές σκόπευε να εκμεταλλευτεί. Ο Δράμαλης προήλασε ανενόχλητος στη Βοιωτία προξενώντας μεγάλες καταστροφές όπως και στην Αττική, προσπερνώντας όμως την Ακρόπολη των Αθηνών. Πέρασε με ευκολία τα στενά των Γερανείων και κατέλαβε την Κόρινθο. Εκεί συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο όπου πολλοί διοικητές του πρότειναν να κατασκευάσει αποθήκες τροφίμων και πυρομαχικών καθιστώντας έτσι την πόλη ορμητήριο του για τη διάρκεια του πολέμου.

Ο ίδιος όμως μή έχοντας γνώση του ορεινής μορφολογίας του εδάφους της Πελοποννήσου και με περίσση αυτοπεποίθηση, καθώς δε συνάντησε καμία αντίσταση, διέταξε τη συνέχιση της προέλασης μέχρι το Ναύπλιο και τον ανεφοδιασμό του από τον Οθωμανικό στόλο εκεί. Μετά θα ξεκινούσε για την ανάκτηση της Τριπολιτσάς αναγκάζοντας τους Έλληνες να καταφύγουν στα βουνά και να ξαναρχίσουν τον κλεφτοπόλεμο. Αυτό ακριβώς είχε στο μυαλό του να κάνει ο Κολοκοτρώνης αλλά πριν ακόμη φτάσουν οι Τούρκοι τόσο βαθειά μέσα στις επαναστατημένες περιοχές! Ο γερο-στρατηγός μάζευε από παντού άντρες, πολλές φορές με απειλές, καθώς η περιοχή ήταν ιδανική για ενέδρες και η ολοκληρωτική νίκη εναντίον τόσο μεγάλης στρατιάς του φαινόταν πιθανή. Δυστυχώς δεν συμμερίζοταν τις απόψεις του πολλοί από τους Έλληνες αρχηγούς του Αγώνα. Χαρακτηριστική είναι η υποτιμητική φράση του Μαυρομιχάλη: «Πηγαίνει να ξαναγίνει κλέφτης στα βουνά και να πιάση τα κορφοβούνια και τους Αηλιάδες...»




Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ

Το πρώτο μέλημα του Δράμαλη ήταν να ανεφοδιάσει τη φρουρά του Ναυπλίου που διαπραγματευόταν τη παράδοση στους Έλληνες. Ξεκίνησε από τη Κόρινθο ακολουθώντας τη συντομώτερη οδό, αυτή των στενών των Δερβενακίων.

Παρά τις προσπάθειες του Κολοκοτρώνη (καθώς αυτός ήταν και ο ιδανικός τόπος για ενέδρα) οι Έλληνες μουδιασμένοι ακόμη από το μέγεθος της στρατιάς των Τούρκων, άφησαν τους εισβολείς να περάσουν ανενόχλητοι και να φτάσουν στο Άργος. Ο Δράμαλης με περίσσιο θράσσος δεν άφησε οπισθοφυλακή στα στενά για να προστατεύει τις οδούς ανεφοδιασμού αλλά και πιθανής οπισθοχώρησης. Ο Υψηλάντης βλέπωντας το λάθος του Τούρκου στρατηγού, έσπευσε με εφτακόσιους άντρες να υπερασπιστεί το φρούριο του Άργους , Λάρισα. Μετά από σύντομη πολιορκία ο ευφυής έλληνας στρατιωτικός εγκατέλειψε το φρούριο αφού πρώτα είχε επιτύχει τον στόχο του, τα εφόδια της στρατιάς του Δράμαλη είχαν τελειώσει.

Σύντομα ο Τούρκος διοικητής κατάλαβε πως έπρεπε να υποχωρήσει στη Κόρινθο να ανεφοδιαστεί και στο μέλλον να προελάσει με περισσότερη σύνεση. Ο Γέρος του Μοριά όμως δεν σκόπευε να τον αφήσει να μάθει από το λάθος του! Είχε τόση πίστη στη νίκη που στο νέο πολεμικό συμβούλιο των Ελλήνων δήλωσε: «Εχω τόσην βεβαιότητα να σας ειπώ να μην πάρετε ούτε τα άρματά σας, για να πάρωμε των Τούρκων. Σήμερα ο καθένας από εμάς θα καταδιώκη πολλούς...» Μάζεψε πολλούς άντρες στα Δερβενάκια και αφού άφησε την εμπροσθοφυλακή των Τούρκων (αλβανοί ιππείς) να περάσει σχετικά εύκολα, κατέπεσε με ορμή επάνω στο πεζικό κατασφάζοντας τους ανήμπορους να αντιδράσουν τούρκους. Οι περιγραφές των ιστορικών της εποχής ειναι χαρακτηριστικές: «Από εκάστου λόφου ανεπήδων ένοπλοι Ελληνες και καπνός πυρίτιδος κατεκάλυψε όλας τας κλιτύς του όρους. Οι Τούρκοι ιππείς, υποχωρήσαντες τάχιστα, προσεπάθησαν να αναβώσι την δεξιάν όχθην του χειμάρρου, αφ' ης ανελίσσεται η ανωφέρεια του Αγίου Σώστη. Οι πεζοί παρηκολούθουν όπως ηδύναντο, τα όπλα δε και αι αποσκευαί και παν ό,τι παρεκώλυε την πορείαν απερρίφθησαν. Αλλ' οι Ελληνες έσπευδον διώκοντες τους φεύγοντες και το λαμπρόν όνειρον του Κολοκοτρώνη ήρχιζε να πραγματοποιήται».
Δυστυχώς ομως μόνο ο Υψηλάντης, ο Νικηταράς και ο Παπαφλέσσας έσπευσαν να υποστηρίξουν τον Κολοκοτρώνη και έτσι οι Τούρκοι απέφυγαν τον αφανισμό ολόκληρης της στρατιάς μέσα σε μία μέρα!

Οι υποχωρούντες Τούρκοι διασπάστηκαν στα δύο. Το πρώτο τμήμα που βάδιζε προς την Κόρινθο δέχθηκε σφοδρή επίθεση από το τους άντρες του Νικηταρά μπροστά στη χαράδρα του Αγίου Σώστη χάνοντας 3 χιλιάδες άντρες. Λέγεται πως ο ίδιος ο Νικηταράς χρησιμποίησε εφτά σπαθιά στη μάχη, γεγονός που του απέδωσε το προσωνύμιο "τουρκοφάγος".
Το άλλο τμήμα με τον Δράμαλη γύρισε στο Άργος ανενόχλητο.

Δε μπορούσαν όμως οι Τούρκοι να καθίσουν πολύ στο Άργος και σχεδίαζαν τη φυγή τους. Ο Κολοκοτρώνης είχε προνοήσει για κάθε ενδεχόμενο αλλά αυτή τη φορά το σχέδιο δε λειτούργησε όπως έπρεπε. Τα τμήματα του γιου του, Γεννάιου Κολοκοτρώνη και του Πλαπούτα έφτασαν πολύ αργά. Οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί επιτέθηκαν βέβαια αλλά πολλοί στρατιώτες επιδόθηκαν στη λαφυραγωγία παρά στη καταδίωξη και έτσι ο Δράμαλης κατάφερε και έφτασε στη Κόρινθο με μόλις (sic) χίλιους νεκρούς.




ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ


Το κυριότερο αποτέλεσμα της μάχης των Δερβενακίων ήταν πως σώθηκε η Επανάσταση καθώς ήταν ακόμη στα σπάργανά της. Εδραιώθηκε η κυριαρχία των Ελλήνων και θα χρειαζόταν δύο εμφύλιο πόλεμοι, ο εγκλεισμός του Κολοκοτρώνη στη φυλακή και η παρέμβαση της Αιγύπτου για να μπορέσουν οι Τούρκοι να διεκδικήσουν ξανά τη περιοχή. Ο Κολοκοτρώνης έφραξε όλες τις οδούς ανεφοδιασμού προς τη Κόρινθο και έτσι η μεγάλη στρατιά έσβησε μαζί με τον ηγέτης της που πέθανε από την στεναχώρια του. Ο ψυχολογικός αντίκτυπος ήταν επίσης μεγάλος τόσο για τους Τούρκους όσο και για τους Έλληνες. Οι μεν Έλληνες αναγνώρισαν τον Γέρο του Μοριά ως αρχιστράτηγο και πίστεψαν στη νίκη περισσότερο από ποτέ και οι Τούρκοι και μονο στο άκουσμα του ονόματος του έτρεμαν από τον φόβο τους!! Η λευτεριά της Πατρίδος ήταν πλέον κοντά!
ο χορός των παλλικαριών του Κολοκοτρώνη
μετά τη μάχη στα Δερβενιάκια