ΑΙΓΑΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Στις 5 Οκτωβρίου ξεσπά ο Α΄Βαλκανικός πόλεμος που φέρνει αντιμέτωπες όλες τις χριστιανικές χώρες της χερσονήσου του Αίμου με τη παραπαίουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τόσο ο Ελληνικός, όσο και ο Σερβικός και κυρίως ο Βουλγαρικός στρατός που φθάνει έξω από τη Κωνσταντινούπολη, πραγματοποιούν λαμπρές νίκες έναντι των Τούρκων αναγκάζοντας τους σε άτακτη οπισθοχώρηση προς υπεράσπιση της Πόλης! Και ενώ οι στρατοί μάχονται σκληρά, το ίδιο σκληρός είναι και ο αγώνας του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού έναντι του Οθωμανικού στόλου που φάνταζε φόβητρο για όλες τις χώρες της Ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου. Οι Τούρκοι εκτός των δύο μεγάλων (10.000 τόνων) ωκεα­νο­πόρων θωρηκτών (Χαϊρεντίν Βαρβαρόσσα και Τοργκούτ Ρεϊς) με έξι πυροβόλα των 11 ιντσών και βαρειά θωράκιση, διέθεταν και δύο παλαιότερα θωρηκτά, το Μεσσουδιέ (9.000 τόννοι, δύο πυροβόλα των 9,2 ιντσών) και το παλιό και αργό Ασσάρ-ι-Τεφίκ (5.000 τόνοι, τρία πυροβόλα των 5,9 ιντσών). Όμως το κόσμημα του Οθωμανικού στόλου ήταν τα δύο νεότευκτα και ταχύτατα ημιθωρηκτά εύδρομα που ναυπηγήθηκαν το 1905, το Χαμηδιέ και το Μετζηδιέ.
Ο Ελληνικός Στόλος αποτελούταν από τρία παλαιά Θωρηκτά ( Ύδρα, Σπέτσες, Ψαρά) τα οποία διέθεταν τρία πυροβόλα των 10,8 ιντσών το καθένα αλλά και το καλύτερο πλοίο της εποχής το νεότευκτο θωρηκτό Αβέρωφ, ναυπηγημένο στο Λιβόρνο της Ιταλίας, εκτοπίσματος 10,000 τόνων με τέσσερα πυροβόλα των 9,2 ιντσών. Η ταχύτητα και οι λοιποί νεωτερισμοί του Αβέρωφ (που έλαβε το όνομα του εθνικού ευεργέτη καθώς ο ίδιος ο Αβέρωφ δώρισε στης Ελληνική κυβέρνηση το 1/3 των χρημάτων για την απόκτηση του!), του έδιναν τακτικό πλεονέκτημα έναντι των αντιπάλων πλοίων και αποτελούσε την αιχμή του δόρατος των ναυάρχου Κουντουριώτη. Ο οξυδερκής και τολμηρός ναύαρχος ήταν από τους λίγους που διέκριναν τις πραγματικές επιχειριασιακές δυνατότητες του αναβαθμισμένου πλέον στόλου και επιζητούσε διακαώς μια αποφασιστική μάχη με τον Οθωμανικό στόλο για να τον συντρίψει!
Ο Τούρκος ναύαρχος Ραμίζ Μπέης έχει σταθμέυσει εντός των Δαρδανελίων υπό την προστασία των δύο μεγάλων οχυρών που δέσποζαν στη περιοχή, Σεδούλ-Μπάχρ και Κούμ-Καλέ. Ο Ελληνικός Στόλος βρίσκεται στο φυσικό λιμάνι της Λήμνου, Μούδρο περιμένοντας καρτερικά τον απόπλου των αντιπάλων. Ο Κουντουριώτης ψάχνει να βρει τρόπους να προκαλέσει τους Οθωμανούς και το καταφέρνει με δύο ηρωικές επιθέσεις έναντι δύο ελλιμενισμένων τουρκικών πλοίων. Ο ανθυποπλοίαρχος Βότσης, με το τορπιλλο­βό­λο 11, την νύκτα της 18 Οκτωβρίου μπήκε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και κάτω από την μύτη των πυροβόλων του Μεγάλου Εμβόλου, τορπιλλίζει την θωρηκτή κορβέττα Φετίχ-ι-Μπουλέντ. Ο υποπλοίαρχος Αργυρόπουλος με το τορπιλλοβόλο 14, στις 8 Νοεμβρίου το βράδυ μπαίνει στον κόλπο των Κυδωνιών (Αϊβαλί) και βυθίζει το τουρκικό τορπιλλοβόλο που ναυλοχεί εκεί. Οι ενέργειες αυτές είχαν ακριβώς το αποτέλεσμα που περίμενε ο Κουντουριώτης και στις 3 Δεκεμβρίου οι Τούρκοι αποπλέουν από τα Δαρδανέλια και διεξάγεται η ναυμαχία της Έλλης, η οποία είναι περισσότερο μια αψιμαχία καθώς οι ανώτερη τακτική του Έλληνα ναυάρχου προκαλούν σύγχυση στους Τούρκους που σπεύδουν να υποχωρήσουν ξανά στα Δαρδανέλια στερώντας τον θρίαμβο στα ελληνικά πλοία!

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ


Ο Τούρκος ναύαρχος γρήγορα κατάλαβε πως έπρεπε να αποκόψει το Αβέρωφ από τον υπόλοιπο στόλο αναγκάζοντας τους Έλληνες να διασπάσουν τις δυνάμεις τους. Το βράδυ της 13ης Δεκεμβρίου το τουρκικό θωρηκτό Χαμηδιέ με κυβερνήτη τον Ρεούφ Μπέη, μασκαρεμένο ως Ρωσικό πολεμικό, βγήκε από τα Δαρδανέλια και κατέπλευσε στη Σύρο όπου βομβάρδισε το λιμάνι και άλλες εγκαταστάσεις και συνέχισε τη πορεία του νότια. Η κεντρική διοίκηση έδωσε εντολή στον Κουντουριώτη να καταδιώξει το αντίπαλο πλοίο, μιας και το Αβέρωφ ήταν το μόνο πλοίο που μπορούσε να αναπτύξη μεγαλύτερη ταχύτητα από το Χαμηδιέ. Ο πανέξυπνος Ναύαρχος όμως κατάλαβε τη παγίδα του Οθωμανού αντιπάλου του και αρνήθηκε να υπακούσει. Αντίθετα, με ελαφρότερες μονάδες, απέκλεισε το λιμανι της Σμύρνης αναγκάζοντας τον Ρεούφ Μπέη να ανεφοδιάζεται πλέον από την Αττάλεια ή την Αίγυπτο, απομακρύνοντας τον από τον υπόλοιπο στόλο. Οι Τούρκοι έπεσαν μέσα στην ίδια τους τη παγίδά!
Το πρωί της 5ης Ιανουαρίου 1913 ο Οθωμανικός στόλος (εφοδιασμένος με το λάβαρο του φημισμένου πειρατή Χαϊνεντιν Μπαρμπαρόσα), ανοίγεται στο Αιγαίο αποζητώντας με τη σειρά του την αποφασιστική σύγκρουση. Προπορεύεται το θωρηκτό Μετζιδιέ και αποστολή τους είναι ο αιφνιδιασμός του ελλιμενισμένου Ελληνικού στόλου και βομβαρδισμός του Μούδρου. Το ανιχνευτικό Λέων εντόπισε τις κινήσεις του εχθρού και ενημέρωσε τον Κουντουριώτη. Ο ναύαρχος αντί να σπεύσει να αντιμετωπίσει τους Τούρκους, έδωσε εντολή για πρόγευμα! μια απόφαση που αρχικά μοιάζει περίεργη αλλά είχε τον σκοπό της. Πέραν της ανύψωσης του ηθικού (ο πεινασμένος στρατιώτης δε μπορεί να πολεμήσει), δεν ήθελε να διαπράξει το ίδιο λάθος με τη προηγούμενη ναυμαχία και να δώσει περιθώριο στους Τούρκους να διαφύγουν. Ο σκοπός του ήταν να τους επιτρέψει να ανοιχτούν αρκετά ώστε να μη προλάβουν να διαφύγουν μετά την ήττα! Ετσι και έγινε...
Σε απόσταση 15 μιλίων οι Τούρκοι διακρίνουν τον ελληνικό στόλο που έχει ανοιχτεί για να τους "υποδεχθεί" με μπροστάρη το νεότευκτο θωρηκτό Αβέρωφ! Η έκπληξη των Τούρκων, που ήταν σίγουροι για την επιτυχία του στρατηγήματός τους, ήταν τόσο μεγάλη που το Μετζιδιέ πραγματοποίησε στροφή 180 μοιρών και στράφηκε προς τα μεγάλα θωρηκτά για προστασία!! Η ανώτερη στρατηγική του Κουντουριώτη είχε αρχίσει να αποδίδει.
Όταν οι δύο στόλοι έφθασαν σε απόσταση 8.400 μέτρων, οι Οθωμανοί άρχισαν να βάλλον εναντίων των ελληνικών πλοίων. Από την πρώτη στιγμή είναι φανερό οτι όλα τα πλοία τους συγκεντρώνουν τα πυρά τους στον Αβέρωφ που με προσεκτικούς ελιγμούς καταφέρνει να αποφύγει κάποιο ισχυρό πλήγμα. Οι Έλληνες αντίθετα μοιράζονται : ο Αβέρωφ και το Σπέτσες σημαδεύουν το Μπαρμπαρόσσα, ενώ το Ύδρα και το Ψαρά το Τοργκούτ Ρεϊς. Καθώς η απόσταση έπεσε στα 6.500 μέτρα τα ελληνικά πυρά που είναι πολύ περισσότερο συντο­νισ­μένα και εύστοχα φέρνουν αποτέλεσμα καθώς η ανώτερη εκπαίδευση των ελλήνων ναυτών αρχίζει να αποδίδει καρπούς: στις 11:55 ένα βλήμα των 10,8 ιντσών από το Ύδρα κτυπάει το κεντρικό πυροβολείο του Μεσσουδιέ. Η βαρειά οβίδα τρυπάει τον θώρακα σαν χαρτί και εκρήγνυται ανάμεσα στα στοιβαγμένα πυρομα­χι­κά για τα πυροβόλα των 15 εκατοστών. Η έκρηξη που ακολουθεί είναι φοβερή και όλοι οι υπηρέτες των πυροβόλων σκοτώνονται ή τραυματίζονται. Βαρειά πληγωμένο το Μεσσουδιέ και μέσα σε πυκνούς καπνούς από πυρκαϊές, στρέφει αργά προς τα στενά.
Τέσσερα λεπτά αργότερα μία ομοβροντία του Αβέρωφ βρίσκει το Μπαρμπαρόσσα ολόσωμα. Ένα βλήμα κτυπά τον μεσαίο πύργο του των 11 ιντσών και τον κατα­στρέ­φει σκοτώνοντας το πλήρωμά του από 35 άνδρες. Ένα άλλο ξυρίζει τον ιστό του και στέλνει το ιστορικό λάβαρο στον βυθό του Αιγαίου ενώ άλλα διατρυπούν το λεβητο­στά­σιο και τις υπερκατασκευές του πλοίου. Είναι η σειρά του Μπαρμπα­ρόσσα να στραφεί προς βορράν. Σε τρία λεπτά το ακολουθεί και το σχετικά άθικτο Τοργκούτ Ρεϊς. Kαθώς όμως το τελευταίο καλύπτει την υποχώρηση, συγκεντρώνει πάνω του όλα τα πυρά. Οι Έλληνες πυροβολητές με ακρίβεια και ψυχραιμία γυμνασίων στέλνουν την μία πίσω από την άλλη τις οβίδες τους στο πρώην γερμανικό θωρηκτό Βάϊσσενμπουργκ. Η μπροστινή τσιμινιέρα του πέφτει, η πρυμναία γέφυρά του καταστρέφεται και δύο από τα δευτερεύοντα πυροβόλα του ανατινάζονται. Μία οβίδα εκρήγνυται στο λεβητοστάσιό του σκοτώνοντας πολλούς ναύτες και πλημμυ­ρί­ζο­ντάς το. Το κατάστρωμα του γεμίζει τρύπες και στραβωμένα σίδερα και το πλοίο αρχίζει να παίρνει κλίση.
Ο Ραμίζ Μπέης στέλνει σήμα προς τον στόλο του να επιστρέψουν ολοταχώς στα Στενά, έκαστος για τον εαυτό του! Η μάχη διαρκεί μόλις τριαντα πέντε λεπτά.Ο Κουντουριώτης τώρα δίνει διαταγή για καταδίωξη του εχθρού "πάση δυνάμει". Ο Αβέρωφ αναπτύσσει πάλι ταχύτητα 23 μιλίων και ξεχύνεται πίσω από τον εχθρό που φεύγει κακήν κακώς. Όμως τα γέρικα θωρηκτά Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά δεν μπορούν να ακολουθήσουν παρά τις ηρωϊκές προσπάθειες των μηχανικών τους, πιάνουν μόλις 15 μίλια. Έτσι ο Αβέρωφ με τον Κουντουριώτη απομένουν μόνοι να δώσουν το τελειωτικό χτύπημα. Αποδεικνύουν οτι είναι κάτι παραπάνω από ικανοί.
Η ναυαρχίδα ελίσσεται διαρκώς σε ζίγκ - ζάγκ ακολουθώντας τα εχθρικά πλοία από μικρή απόσταση και ραίνοντάς τα ασταμάτητα με οβίδες. Ο ναύαρχος Ραμίζ, βλέποντας οτι το Τοργκούτ έχει πάρει μεγάλη κλίση από τα νερά που μπήκαν στα ύφαλά του, επιχειρεί να το καλύψη με το δικό του πλοίο. Είναι πραγματικά μία γενναία ενέργεια, αλλά έχει σαν αποτέλεσμα η τουρκική ναυαρχίδα να δεχθεί ένα πραγ­μα­τικό σφυροκόπημα από τα πυροβόλα του Αβέρωφ. Ο πρυμναίος δίδυμος πύργος των 11 ιντσών αχρηστεύεται από ολόσωμο πλήγμα, οι ανελκυστήρες άνθρακος κατα­στρέ­φονται και η τραπεζαρία των αξιωματικών και το αναρρωτήριο ανατινά­ζο­νται. Ένα άλλο βλήμα περνάει στο τορπιλλοστάσιο, σκοτώνει τους χειριστές αλλά σαν από θαύμα οι τορπίλλες δεν εκρήγνυνται. Σε όλο αυτό το διάστημα ο Αβέρωφ κτυπιέται από δύο βλήματα των 11 ιντσών από το Μπαρμπαρόσσα που προκαλούν 1 τραυματία και μικρές ζημιές.
Σαράντα πέντε λεπτά κρατάει το μαρτύριο των τουρκικών πλοίων, μέχρι που στις 2 και μισή το μεσημέρι φθάνουν στο καταφύγιο των στενών. Και όπως τα τουρκικά πλοία χανόντουσαν πίσω από το ακρωτήριο της Έλλης, σαν για αποχαι­ρε­τισμό, τα πυροβόλα των 7,5 ιντσών του Αβέρωφ στέλνουν ένα βλήμα να καταστρέψη τον μεσαίο πύργο του Τοργκούτ.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ


Ο απολογισμός της μάχης για τους Οθωμανούς ήταν τραγικός. Εκατόν ενενήντα νεκροί, πολλαπλάσιοι τραυματίες και βαριές ζημιές σε τρία πλοία, το "Μπαρμπαρόσα", το "Τουργκούτ Ρέις", και το "Μεσουδιέ". Ο ελληνικός στόλος είχε μόλις τρεις τραυματίες και μικρές ζημιές. Ο τουρκικός στόλος δεν βγήκε από τα στενά του Ελλησπόντου για πολλά χρόνια και η Τουρκία κυρήσσει ημέρα πένθους αφού υπογράφει ταπεινωτική συνθήκη ειρήνης με την Ελλάδα. Το μεγαλύτερο όφελος της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο είναι η απαγόρευση μεταφοράς της 8ης τουρκικής Στρατιάς από τη Δαμασκό της Συρίας στη Μακεδονία, που άμα είχε συμβεί ίσως να αποτελούσε το γεγονός που θα άλλαζε τις ισσοροπίες στα Βαλκάνια καθώς η Στρατιά αυτή αριθμούσε 180.000 καλά εξοπλισμένους και εκπαιδευμένους άντρες!
Η νίκη στη ναυμαχία της Λήμνου έδωσε την ευκαιρία στον ελληνικό στρατό να ελευθερώσει τα Ιωαννινα, τη Θεσσαλονίκη καθώς και ολόκληρη την Ήπειρο αλλά και τη πατρίδα του Μεγαλέξανδρου Μακεδονία!