Ιστορικά Διλήμματα (Μέρος Β')

ΝΑΥΤΙΚΗ ΥΠΕΡΟΠΛΙΑ

Είχαν όμως οι Έλληνες την επιχειρησιακή δυνατότητα να καταστρέψουν την γέφυρα του Ελλησπόντου και να αποκλείσουν τον Μεγάλο Βασιλιά στην Ευρώπη? Με την ναυμαχία της Σαλαμίνας οι Έλληνες είχαν εξασφαλίσει την υπεροπλία στο δυτικό Αιγαίο μόνο. Ο στόλος των Περσών είχε υποστεί δεινή ήττα μεν, αλλά εξακολουθούσε να αριθμεί περισσότερα πλοία από τον ελληνικό καθώς ένα μεγάλο μέρος των πλοίων δεν πρόλαβαν να πάρουν μέρος στην ναυμαχία στις ακτές της Αττικής. Αν συνυπολογίσουμε και τα πλοία που λογικά θα είχε αφήσει ο βασιλιάς για να φυλάνε την γέφυρα και τα πλοία που ήταν φρουρά των λιμανιών της Ιωνίας και θα σπεύδανε να βοηθήσουν τον ηγεμόνα τους τότε το αριθμητικό πλεονέκτημα των Περσών πρέπει να πλησίαζε το 2:1. Θα χρειαζόταν ακόμη μία μεγάλη ναυμαχία για την κυριαρχία στο ανατολικό Αιγαίο που πραγματοποιήθηκε ύστερα από λίγους μήνες στο ακρωτήριο της Μυκάλης.
Παρά την αριθμητική υπεροχή των Περσών, ο ελληνικός στόλος διέθετε δύο μεγάλα πλεονεκτήματα έναντι των αντιπάλων του. Διέθετε καλύτερη ποιότητα πλοίων, πληρωμάτων και διοικητών, και πολύ καλύτερη ψυχολογία. Το ψυχολογικό πλεονέκτημα έγκειται στον θρίαμβο πριν από λίγες μέρες στην Σαλαμίνα καθώς και στην καταδίωξη του εχθρικού στόλου. Ο Ναπολέοντας έλεγε ότι το ψυχολογικό πλεονέκτημα είναι ίσο με αριθμητική αναλογία 3:1 έναντι του εχθρού. Όμως το μεγάλο πλεονέκτημα ήταν η ποιότητα των πληρωμάτων. Η ελίτ του Περσικού στόλου, τα Φοινικικά και τα Κυπριακά πλοία και πληρώματα βρισκόταν στο βυθό των στενών της Αττικής. Τα εναπομείναντα πλοία και πληρώματα δεν είχαν ούτε την εκπαίδευση ούτε την οργάνωση να αντιμετωπίσουν τους άριστα εκπαιδευμένους και με υψηλό φρόνημα Έλληνες ναυτικούς.
Η ναυμαχία θα δινόταν κάπου στον Ελλήσποντο όπως πολλές μεταγενέστερες κρίσιμες ναυμαχίες (Πελοποννησιακός Πόλεμος, Οθωμανική κατάκτηση της Κρήτης). Τα ανοιχτά του Ελλησπόντου είναι μία ιδιαίτερη θάλασσα. Οι ισχυροί άνεμοι που πνέουν συχνά στην περιοχή καθώς και τα πολύ δυνατά ρεύματα έχουν πολλές φορές χαλάσει την συνοχή οργανωμένων στόλων τόσο ώστε να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους προτού καν αρχίσει η ναυμαχία. Χωρίς να είναι σίγουρο ότι κάτι τέτοιο θα συνέβαινε και με τον Ελληνικό στόλο, είναι γενικά παραδεκτό ότι οι αντίξοες συνθήκες συνήθως ευνοούν τον ασθενέστερο αντίπαλο. Το πιθανότερο είναι ότι οι Έλληνες θα καταναυμαχούσαν τον Περσικό στόλο ξανά (όπως έγινε και στη Μυκάλη) αλλά με περισσότερες απώλειες από την Σαλαμίνα λόγω του ανοικτού πεδίου μάχης, που δίνει πλεονέκτημα στον μεγαλύτερο στόλο αλλά και λόγω ότι οι Πέρσες τώρα θα μάχονταν για την ίδια τους την ζωή και θα πολεμούσαν με ιδιαίτερο φανατισμό. Η έλλειψη όμως των έμπειρων Φοινίκων και Κυπρίων ναυτικών θα ήταν η Αχίλλειος πτέρνα του στόλου του βασιλιά και θα καθόριζε το αποτέλεσμα υπέρ των Ελλήνων.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ

Η κατάσταση στην Περσική Αυτοκρατορία θα περιπλεκόταν ιδιαίτερα αν ο Βασιλιάς έμενε αποκομμένος στην Ευρώπη. Πολλές επαρχίες θα ξεκινούσαν επανάσταση με πρώτη την Αίγυπτο. Οι Αιγύπτιοι θα μάθαιναν πρώτοι από όλους τα νέα και παρακινούμενοι από τον πατριωτικό τους ζήλο θα επαναστατούσαν διεκδικώντας την ανεξαρτησία τους. Πολύ αργότερα από τους Αιγυπτίους θα ξεσηκωνόταν οι λαοί της κεντρικής Ασίας. Τα νέα της τραγικής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει ο Αυτοκράτορας θα αργούσαν να φτάσουν τόσο μακριά, αλλά όταν οι πολεμικοί λαοί, Βάκτριοι, Σογδιανοί, Μασσαγέτες, πληροφορούνταν για το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η αυτοκρατορία σίγουρα θα επαναστατούσαν. Τα Ινδικά βασίλεια που ήταν φόρου υποτελή στους Πέρσες αποτελούν ένα ερωτηματικό. Ο μεγαλύτερος εχθρός των Ινδών της Πενταποταμίας (Punjab) δηλαδή των φυλών που ζούσαν γύρω από τον Ινδό ποταμό (Άσπιοι, Γουριαίοι, Ασπάσιοι, Ασσακηνοί, Αστακηνοί, Νυσσαίοι, Μαλλοί), ήταν οι ομοεθνείς τους που κατοικούσαν στην περιοχή του ποταμού Γάγγη (όπως συμβαίνει και σήμερα με την διαμάχη Ινδίας-Πακιστάν). Η συμμαχία-υποτέλεια τους στην Περσική Αυτοκρατορία ήταν ικανή να αποτρέψει οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια εναντίον τους από κάθε εχθρό. Το στρατηγικό βάθος και τα μέσα που μπορούσε να διαθέσει ο Μεγάλος Βασιλιάς καθιστούσαν τον πόλεμο μέσα στα σύνορα της Αυτοκρατορίας καθαρή αυτοκτονία. Οπότε το πιθανότερο είναι οι Ινδοί να μην αποστατούσαν από τους Πέρσες.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα των Περσών θα ήταν οι Μήδοι. Οι Μήδοι ήταν οι προκάτοχοι της τεράστιας ασιατικής αυτοκρατορίας. Ο Κύρος Β΄ (590-529 π.Χ), ο επονομαζόμενος και Μέγας, ανέτρεψε τον Βασιλιά των Μήδων και παππού του Αστυάγη το 550 π.Χ. και σχημάτισε την Περσική Αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών. Όπως είναι φυσικό οι Μήδοι αντιμετώπιζαν τους Πέρσες με αρκετή υπεροψία και περίμεναν την κατάλληλη στιγμή για να ξαναγίνουν αυτοί οι κυρίαρχοι στην Ασία. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως ο Ξέρξης έστειλε πρώτους τους Μήδους εναντίων των Ομοίων της Σπάρτης στα στενά των Θερμοπυλών. Τους έστειλε σε σίγουρο θάνατο για δύο κυρίως λόγους. Για να εξοντώσει, μέσω των Σπαρτιατών, τους πιο δυνατούς και επικίνδυνους στρατιώτες των Μήδων αλλά και για να τους ταπεινώσει. Και τα κατάφερε περίφημα. Οι Μήδοι λοιπόν θα εξεγειρόταν και έχοντας το πλεονέκτημα της εγγύτητας στην καρδιά της Περσικής Αυτοκρατορίας θα αποτελούσαν την πιο σημαντική απειλή για τους Αχαιμενίδες.
Ο πραγματικός κίνδυνος για τον Ξέρξη όμως θα προερχόταν μέσα από την οικογένεια του. Οι Πέρσες, όπως και οι περισσότεροι ασιάτες (πχ Οθωμανοί), είχαν ως πρακτική την φυσική εξόντωση όλων των πιθανών διαδόχων του Βασιλιά. Ενώ οι ικανότεροι εκτελούνταν, οι λιγότερο ικανοί στέλνονταν διοικητές σε απομακρυσμένες περιοχές με περιορισμένους πόρους και ευκαιρίες εξέλιξης. Καθώς οι περισσότεροι Πέρσες θα τον θεωρούσαν ήδη πεθαμένο θα ξεκινούσε η κούρσα της διαδοχής. Μόνο που οι περισσότερο ικανοί συγγενείς του Ξέρξη θα ήταν ήδη νεκροί. Και όλοι οι υποψήφιοι διάδοχοι θα αδιαφορούσαν για την τύχη του και το πιθανότερο είναι ότι ο Βασιλιάς δεν θα λάμβανε καμιά βοήθεια καθώς όλοι οι σατράπες θα έψαχναν να βρουν άλλους ισχυρούς συμμάχους. Οι δυνατότεροι σατράπες θα πολεμούσαν μεταξύ τους (όπως και οι Διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου) ώσπου να αναδειχθεί ο ισχυρότερος ή να αλληλοκαταστρεφόταν.
Η Ιωνία θα αποστατούσε επίσης καθώς οι Έλληνες της Μικρά Ασίας θα αναθαρρούσανε, και η Περσική Αυτοκρατορία, αν δεν διαλυόταν, θα συρρικνωνόταν σε πολύ μεγάλο βαθμό και θα αποτελούσε στην καλύτερη περίπτωση μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη. Σε αυτή την περίπτωση οι Πέρσες δεν θα αποτελούσαν πλέον απειλή για τον Ελληνισμό και ούτε θα αναμειγνυόταν με καταστρεπτικές συνέπειες (Πελοποννησιακός, Κορινθιακός πόλεμος) στις ελληνικές υποθέσεις.
Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο κάποιος ισχυρός άντρας της βασιλικής οικογένειας να αναλάμβανε την εξουσία της Περσικής Αυτοκρατορίας και ύστερα από λίγα χρόνια να ήθελε να εκδικηθεί για την ντροπή που υπέστη ο συγγενής του και να λάμβανε χώρα και τρίτη Περσική εισβολή στην Ελλάδα με απρόβλεπτες συνέπειες. Αυτό σημαίνει ότι ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ίσως να μην συνέβαινε ποτέ επειδή οι Έλληνες θα ήταν αναγκασμένοι να αφήσουν στην άκρη τις διαφορές τους για την αντιμετώπιση της κοινής απειλής(όπως έκαναν οι Αθηναίοι με τους Αιγινήτες στην εκστρατεία του Ξέρξη). Όλα αυτά βέβαια αν και μόνο αν ο Ξέρξης έχανε τον πόλεμο. Τι θα γινόταν αν ο στρατός του Βασιλιά επικρατούσε τελικά?