Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ 20ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1453
Η ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΥΟΥΣΑΣ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Στις 6 Απριλίου 1453 ο νεαρός σουλτάνος των Οθωμανών Μωάμεθ ο Β' πολιόρκησε στενά τη πρωτεύουσα της κατ'όνομα μόνο Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Κωνσταντινούπολη. Με πανίσχυρο στρατό διακοσίων χιλιάδων περίπου αντρών και οπλισμένος με το νέο υπερόπλο της εποχής , το κανόνι, φάνταζε σίγουρος νικητής της μεγάλης αυτής σύγκρουσης. Τα τείχη της Πόλης ήταν ισχυρά μεν αλλά παλαιά και όχι κατάλληλα για να αντέξουν βομβαρδισμό.Καμία πολιορκία της Κωνσταντινούπολης όμως δε θα μπορούσε να έχει αποτέλεσμα αν δεν πραγματοποιούταν ταυτόχρονα και ναυτικός αποκλεισμός. Τα πολλά λιμάνια της Πόλης ήταν ικανά να εξυπηρετήσουν μεγάλο αριθμό εμπορικών και πολεμικών πλοίων που θα μπορούσαν να ανεφοδιάζουν τη Βασιλεύουσα με τρόφιμα, όπλα και άντρες για πολλούς μήνες καθιστώντας την οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια άνευ ουσίας.
Για αυτό τον λόγο ο Σουλτάνος είχε ναυλοχήσει έναν τεράστιο στόλο τριακοσίων περίπου καραβιών, διαφόρων τύπων και μεγέθους. Τα πληρώματα ήταν καλά εξοπλισμένα και εκπαιδευμένα, καθώς και φανατισμένα, με μοναδικό σκοπό να απωθήσουν οποιοδήποτε πλοίο έσπευδε να ανεφοδιάσει τους πολιορκημένους. Ο τουρκικός στόλος βρισκόταν υπό την καθοδήγηση του ναυάρχου Μπαλτόγλου, ενός έμπειρου ναυτικού και έμπιστου του ίδιου του σουλτάνου। Τα ναυτικά τείχη της Πόλης καθώς και η αλυσίδα του Κεράτιου Κόλπου δεν έδινε ελπίδες σε οποιαδήποτε ναυτική προσβολή της πόλης, οπότε ο ρόλος του ναυτικού ήταν απλώς υποστηρικτικός του ενόπλου αγώνα στη στεριά.
Οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης καθώς και οι υπερασπιστές της πόλης προσδοκούσαν και όχι άδικα σε βοήθεια από τη Δύση καθώς, λόγω του μεγάλου κινδύνου, οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες αναγνώρισαν τη πρωτοκαθεδρία του Πάπα της Ρώμης ως αρχηγού της Χριστιανοσύνης. Χερσαία επέμβαση ήταν απαγορευτική για τους Ευρωπαίους καθώς εκτός της Ουγγαρίας, κανένα άλλο κράτος δεν βρισκόταν κοντά στη περιοχή των Βαλκανίων. Η μόνη βοήθεια θα μπορούσε να έρθει από τη θάλασσα. Και αυτό το γνώριζαν και οι πολιορκητές.
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ
Τα τριακόσια πλοία του σουλτάνου φάνταζαν ως ένα αδιαπέραστο τοίχος για οποιαδήποτε προσπάθεια ανεφοδιασμού της Κωνσταντινούπολης από τη Δύση. Τρεις Γενουάτες πλοίαρχοι όμως ο Μαυρίκιος Καττανέου, ο Δομίνικος του Νοβαραίου και ο Βαπτιστής του εκ Φελλιτσιάνου, αψηφώντας τον κίνδυνο, πλησίασαν στη περιοχή με απώτερο σκοπό να ανακουφίσουν τους πολιορκημένους. Όλο το Μάρτιο καθώς και μεγάλο μέρος του Απριλίου ήταν αναγκασμένοι να περιμένουν στη Χίο λόγω δυσμενών ανέμων. Στις 15 του μηνός όμως ξεκίνησε ένας δυνατός νότιος άνεμος, κατάλληλος να "γεμίσει" τα πανιά των πλοίων και να τα οδηγήσει απευθείας στη Κωνσταντινούπολη. Αυτά τα πλοία ενώθηκαν με μεγάλο φορτηγό πλοίο του αυτοκρατορικού στόλου γεμάτο σιτάρι υπό τον έξοχο καπετάνιο Φλαντανελά. Ο στολίσκος των τεσσάρων αυτών ευμεγέθων πλοίων κατευθυνόταν πλέον προς τον Βόσπορο μέσα στη καρδιά της τουρκικής ναυτικής παράταξης.
Το μέγαλο πλεονέκτημα των Οθωμανών ήταν ο μεγάλος αριθμός των σκαφών τους, ενώ των Χριστιανών το μέγεθος και η ποιότητα των πλοίων καθώς και το αξιόμαχο των πληρωμάτων. Η νίκη όμως των Οθωμανών φάνταζε εύκολη λόγω της χαώδους διαφοράς σε πλοία και άντρες. Ο στολίσκος αυτός, με βάση τη ψυχρή λογική, δεν ήταν ικανός να αποτελέσει ούτε τη προφυλακή ενός μεγαλύτερου στόλου που θα ερχόταν να λύσει τη πολιορκία και να σώσει τη Βασιλεύουσα. Και ως προφυλακή τον εξέλαβαν το πρωί της 20ης Απριλίου τόσο οι
κάτοικοι της πόλης όσο και οι Τούρκοι.
Στις εννέα το πρωί ο στολίσκος έφτασε στην Πόλη και μέχρι τις δέκα οι ναύτες των Χριστιανικών πλοίων μπορούσαν να διακρίνουν με συγκίνηση την εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Τους είδαν πλέον τόσο οι φύλακες των θαλασσίων τειχών της Κωνσταντινούπολης όσο και οι προφυλακές του Οθωμανικού ναυτικού προκαλώντας τους αρχικά πανικό καθώς νόμιζαν πως ακολουθεί μεγάλος στόλος από την Εσπερίαν.
Μεγάλος ενθουσιασμός επικράτησε τότε στη Πόλη. Μεγάλος αριθμός πολιτών ανέβηκαν στα τείχη αλλά και στις στέγες ψηλών κτηρίων, γέμισαν τις αποβάθρες για να μπορέσουν να θαυμάσουν τα τέσσερα αγέρωχα πλοία που ήταν ότι πιο ελπιδοφόρο είχαν δει ίσως σε ολόκληρη τη ζωή τους! Ο στολίσκος όμως ήταν ορατός και από το δεξί άκρο του τουρκικού στρατού.
Ο σουλτάνος θορυβημένος από την άφιξη των Ιταλικών πλοίων και του αυτοκρατορικού φορτηγού, διέτρεξε έφιππος όλο το στρατόπεδο του πεζικού και έφτασε μέχρι τον πρόχειρο ναύσταθμο διατάζοντας το ναύαρχο Μπαλτόγλου να επιτεθεί αμέσως στον στολίσκο και να τον εμποδίσει πάση θυσία να περάσει την αλυσίδα του Κεράτιου κόλπου και να εισέλθει με ασφάλεια στη πόλη. "Αν δεν το κατορθώσεις, μη γυρίσεις ζωντανός" φέρεται να είπε ο Μωάμεθ ο Β΄ στο ναύαρχο του.
Ο τουρκικός στόλος κινητοποιήθηκε πολύ γρήγορα κωπηλατώντας αντίθετα στον άνεμο, κάτι πολύ επίπονο για τους ναυτικούς. Φρικτές κραυγές και αναρίθμητα τύμπανα σκέπασαν τον ουρανό πάνω από τον Βόσπορο καθώς οι Οθωμανοί προσπαθούσαν να προκαλέσουν τρόμο στους αντιπάλους τους. Τα χριστιανικά πλοία όμως κινούταν με ούριο άνεμο στα ιστία τους με μεγάλη ορμή και έφτασαν σχετικά εύκολα μέχρι την ακρόπολη του Μεγάδημητρίου στις παρυφές του Κεράτιου. Εκείνη τη στιγμή βρέθηκαν ακριβώς απέναντι από τον Οθωμανικό στόλου που είχε επικεφαλή τον ίδιο το ναύαρχο, ο οποίος ήταν γεμάτος αυτοπεποίθηση για τη σύντομη και επιτυχή έκβαση της ναυμαχίας.
Μόλις οι δύο στόλοι έφτασαν σε απόσταση βολής ξεκίνησε έντονος ακροβολισμός και από τις δύο μεριές. Βέλη, πέτρες αλλά και βολές από πυροβόλα όπλα κατάκλυσαν το πεδίο της ναυμαχίας. Οι χριστιανοί όμως ήταν όλοι τους εξοπλισμένοι με αλυσιδωτούς
θώρακες και λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους των πλοίων τους, βρισκόταν ψηλότερα από τους αντιπάλους τους και τους εξουδετέρωναν με σχετική ευκολία! Λόγω του ευνοϊκού ανέμου και του μεγέθους τους, τα χριστιανικά πλοία κατανίκησαν τα αντίστοιχα της πρώτης γραμμής των τούρκων που υπέστησαν πολλά δεινά μη μπορώντας να προσκολληθούν επάνω στους αντιπάλους τους.
Και ενώ ο στολίσκος βρισκόταν μερικές εκατοντάδες μέτρα από την αλυσίδα του Κεράτιου κόλπου, ξαφνικά έπαυσε ο άνεμος προς μεγάλη τέρψη τόσο του Μωάμεθ όσο και του Μπαλτόγλου. Η αιφνίδια νηνεμία ήταν ότι χειρότερο για τους Γενουάτες καθώς τους είχαν πλησιάσει περίπου εκατό κωπήλατα εχθρικά πλοία! Η ναυαρχίδα προσκολλήθηκε στη πρύμνη του αυτοκρατορικού φορτηγού πλοίου με σαφή πρόθεση να το καταλάβει και να πάρει το πολύτιμο σιτάρι για τον Οθωμανικό στρατό. Τα ιταλικά πλοία δέχθηκαν επίθεση από αναρίθμητα τουρκικά τα οποία με τη σειρά τους προσκολλήθηκαν πάνω τους και η ναυμαχία πλέον έγινε πεζομαχία!
Οι χριστιανοί, όντας καλύτερα εξοπλισμένοι και ψηλότερα από τους αντιπάλους τους, στην αρχή τους απωθούσαν εύκολα αλλά όσο περνούσε η ώρα η κόπωση τους γινόταν εμφανής. Νέοι ξεκούραστοι τούρκοι πολεμιστές έμπαιναν στον αγώνα και πολλές φορές παραλίγο να κυριευθεί το αυτοκρατορικό πλοίο. Η έγκαιρη παρέμβαση των Ιταλικών πολεμικών αποσόβησε αυτή την εξέλιξη. Οι πλοίαρχοι αποφάσισαν να δέσουν και τα τέσσερα καράβια μεταξύ τους ώστε να είναι ευκολότερη η προστασία του φορτηγού πλοίου.
Τόσο ο Μπαλτόγλου όσο και ο Έλληνας κυβερνήτης του φορτηγού Φλαντανελάς βρισκόταν στη πρώτη γραμμή καθ'όλη τη διάρκεια της μάχης, μαχόμενοι με ιδιαίτερο φανατισμό!
Το "σμήνος" των πλοίων πλησίαζε στην ακτή, έφτασε τόσο κοντά μάλιστα που ο Μωάμεθ έδινε ο ίδιος εντολές στο ναύαρχο του αλλά και στους κυβερνήτες των πλοίων του. Και ενώ η ναυμαχία κρατούσε ώρα πολύ και οι απώλειες των Οθωμανών πλήθαιναν, άρχισε μια ακατανόητη φυγή του τουρκικού στόλου. Τα πληρώματα έχασαν το θάρρος τους και οι κυβερνήτες των πλοίων διέταξαν οπισθοχώρηση. Η οργή του σουλτάνου ήταν απερίγραπτη! Άρχισε να βρίζει και να απειλεί τον Μπαλτόγλου καθώς και όλους τους αξιωματικούς του ναυτικού. Η συνοδεία του Μωάμεθ και ύστερα ολόκληρο ο στρατός άρχισε να βρίζει και να καταριέται τον στόλο μιμούμενος τον σουλτάνο.
Ο Φραντζής λέγει "Αισχυνθέτες τας ύβρεις, άκοντες και έκοντες μετά θυμού μεγάλουμετέστρεψαν αύθις τας πρώτας κατά των νηών και εμάχοντο ισχυρώς". Το δεύτερο σκέλος της μάχης κράτησε πάνω από δύο ώρες και λόγω της συνεχιζόμενης νηνεμίας, τα χριστιανικά πλοία ήταν σε δεινή θέση. Και ενώ πλησίαζε η δύση του ηλίου και η μάχη έγειρε προς το μέρος των τούρκων, ως εκ θαύματος "σηκώθηκε" ισχυρός νότιος άνεμος γεμίζοντας ακόμη μία φορά τα πανιά των χριστιανικών πλοίων! Ο Δούκας στο χρονικό του λέγει "Και αν ήτο έμπροσθεν αυτών όλος ο στόλος του βαρβάρου, θα ηδύναντο αι πέντε* εκείναι νήες να καταποντίσωσι και τα τριάκοντα τουρκικά πλοία".
Τα χριστιανικά πλοία μέσα σε λίγη ώρα βρέθηκαν μέσα στην ασφάλεια του Κεράτιου κόλπου χαρίζοντας με ανέλπιστη νίκη και ελπίδα στους πολιορκημένους!
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Μετά το πέρας της ναυμαχίας ο Μωάμεθ ράβδισε και έπαυσε το ναύαρχο του. Δήμευσε όλοι τη περιουσία του και τη μοίρασε στους γενίτσαρους. Μόνο η προσωπική ανδρεία του Μπαλτόγλου του έσωσε τη ζωή.
Οι απώλειες των δύο πλευρών δεν είναι ξεκάθαρες αλλά σίγουρα οι τουρκικές ήταν
πολλαπλάσιες από τις χριστιανικές, τόσο σε πλοία όσο και σε άντρες.
Παρά τη μεγαλειώδη αυτή νίκη, η πλάστιγγα δεν έγειρε υπέρ των πολιορκημένων, ούτε και θα μπορούσε να συμβεί άλλωστε. Το μέγεθος του στολίσκου ήταν τόσο μικρό που τόσο τα εφόδια όσο και οι άντρες που έφερε στη Κωνσταντινούπολη δε μπορούσαν να βοηθήσουν ουσιαστικά στην υπεράσπιση της πόλης.
Λίγες εβδομάδες μετά η Βασιλεύουσα έπεσε στα χέρια του Μωάμεθ που έλαβε τον τίτλο "ο Πορθητής". Το φως του ελληνισμού μετανάστευσε στη γειτονική Ιταλία και δικαίως το πρώτο αίτιο για την Αναγέννηση στη κεντρική και βόρεια Ιταλία θεωρείται η πτώση της Πόλης. Ο ελληνισμός μπήκε στον σκοταδισμό της Ανατολής και το μέλλον του ήταν εξαιρετικά δυσοίωνο...
*Ο ιστορικός της άλωσης Δούκας, αφηγείται την ύπαρξη πέντε και όχι τεσσάρων πλοίων
20 Απριλίου έγινε το συμβάν και στις 22 του Απρίλη τα τούρκικα πλοία μπήκαν στον Κεράτιο κόλπο ξεπερνώντας το εμπόδιο της αλυσίδας. Δείγμα της αποφασιστικότητας του Μωάμεθ , που μπορει τα τούρκικα καράβια να μην πηραν μέρος στις εχθροπραξίες της πολιορκίας αλλά ανάγκασαν τον Παλαιολόγο να μεταφέρει πολύτιμες δυνάμεις στην φρούρηση των θαλάσσιων τοιχών.
ΑπάντησηΔιαγραφήΩραία το μπλόγκ