Τετάρτη 30 Ιουνίου 2010

Δήλιον 424π.Χ. Η πρώτη μεγάλη ήττα της Αθήνας


Η πρώτη μεγάλη ήττα της Αθήνας
Η μάχη του Δήλιου 424π.Χ.


Ιστορικό Πλαίσιο
Βρισκόμαστε στη πρώτη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου, τον Αρχιδάμιο Πόλεμο. Ύστερα από τις συνεχείς εισβολές των Σπαρτιατών και των συμμάχων τους στην Αττική τα πρώτα χρόνια του πολέμου ήρθε η ώρα της Αθήνα να αντεπιτεθεί. Δύο ήταν οι πιθανοί στόχοι των Αθηναίων. Να χτυπήσει την επικράτεια της Κορίνθου ή της Θήβας. Στην περίπτωση των Κορινθίων θα έπρεπε να επιτεθεί στα Μέγαρα και να προελάσει προς τον Ισθμό. Το μεγάλο μειονέκτημα σε αυτή την περίπτωση ήταν η γειτνίαση με τη Σπάρτη και τον αήττητο στρατό ξηράς της. Επίσης μειονέκτημα ήταν η έκθεση των μετόπισθεν σε επιθετικές κινήσεις του πάντα επίφοβου ιππικού της Θήβας καθώς και των αξιόμαχων οπλιτών της. Οπότε η σοφότερη κίνηση θα ήταν η επίθεση στη νότια Βοιωτία και στις πόλεις Δήλιο και Χαιρώνεια για να εξουδετερωθεί ο κίνδυνος από Βορρά. Και αυτή την κίνηση επέλεξαν οι Αθηναίοι. Το σχέδιο ήταν πράγματι ιδιοφυές καθώς προέβλεπε την επίθεση σε τρία μέτωπα ταυτόχρονα. Ο στόλος υπό τον Δημοσθένη θα καταλάμβανε τον λιμένα Σίφες, οι Φωκείς και οι δημοκρατικοί του Ορχομενού θα επιτεθόταν στη Χαιρώνεια, και ο στρατός υπό τον Ιπποκράτη θα καταλάμβανε τη πόλη του Δήλιου. Η περιπλοκότητα του σχεδίου και η έλλειψη ανώτατης κεντρικής διοίκησης προδίκαζαν όμως την αποτυχία του σχεδίου. Ο στόλος έφτασε πολύ νωρίς, οι Φωκείς δίστασαν και δεν κινήθηκαν. Ο στρατός κατέλαβε το Δήλιο αλλά τώρα έπρεπε να το προστατέψει από την αντεπίθεση των Θηβαίων. Ο Ιπποκράτης άφησε περί τους διακόσιους άντρες στη πόλη και κινήθηκε βόρεια για να αντιμετωπίσει τους επερχόμενους Βοιωτούς, υπό τον στρατηγό Παγώνδα.

Η Μάχη

Οι δύο αντίπαλοι είχαν ίδιες περίπου δυνάμεις. Εφτά χιλιάδες οπλίτες, γύρω στους χίλιους ιππείς και περίπου δέκα χιλιάδες ελαφρούς πολεμιστές. Οι Θηβαίοι υπερτερούσαν κάπως στο ιππικό. Η διάταξη τους για τη μάχη ήταν παρόμοια. Ένας μεγάλος λόφος ήταν ανάμεσα τους και από πίσω οι στρατηγοί παρέταξαν τους οπλίτες στο κέντρο και τους ιππείς με τους ψιλούς στα πλάγια να προστατεύουν τη φάλαγγα. Ο Παγώνδας όμως ήταν ανήσυχο και καινοτόμο πνέυμα! Διαφοροποίησε τη διάταξη του ελαφρά αλλά θεμελίωσε τον τρόπο μάχης που καθιέρωσε την Θήβα ως κυρίαρχη δύναμη στη νότια Ελλάδα στον επόμενο αιώνα, τη λοξή φάλαγγα!!
Η διάταξη ήταν απλή. Ενίσχυσε το δεξί άκρο της παράταξη του με βάθος εικοσιπέντε αντρών, μείωσε το πλάτος της παράταξης του και το μόνο που είχε να περιμένει ήταν να επικρατήσει το δεξί κέρας πριν καταρρεύσει το αριστερό άκρο που είχε αποδυναμωθεί αρκετά. Ήταν ένα στοίχημα του Παγώνδα με τον χρόνο.
Με το ξεκίνημα της μάχης όλα πήγαν όπως σχεδίασε ο Θηβαίος στρατηγός. Το δεξί άκρο των Βοιωτών επικρατούσε των Αθηναίων, στο κέντρο της παράταξης η μάχη ήταν αμφίρροπη ενώ στο αριστερό επικράτησαν άνετα οι οπλίτες του Ιπποκράτη. Εκεί έγινε ένα λάθος των Αθηναίων και φάνηκε η μεγαλοφυία του Παγώνδα. Οι Αθηναίοι ενώ επικρατούσαν εύκολα και περικύκλωσαν το αριστερό άκρο των Θηβαίων, μπερδεύτηκαν και χτυπήθηκαν μεταξύ τους! Είναι η πρώτη περίπτωση στην ιστορία που κατεγράφησαν απώλειες από "φίλια πυρά"!! Τότε ο Βοιωτός στρατηγός έστειλε το σύνολο του ιππικού πίσω από τον λόφο και πλαγιοκόπησε τους αποπροσανατολισμένους Αθηναίους οπλίτες και τους έτρεψε σε φυγή. Οι Αθηναίοι πλέον είχαν τραπεί σε φυγή και στα δύο άκρα και έτσι το κέντρο της παράταξης ενώ κόντευε να επικρατήσει αναγκάστηκε να υποχωρήσει για να αποφύγει τη περικύκλωση και τον επικείμενο αφανισμό.
Οι Θηβαίοι κατεδίωξαν τους Αθηναίους και μετά από δύο εβδομάδες ανακατέλαβαν τη Δήλιο ταπεινώνοντας τους περήφανους αντιπάλους τους. Στα παρελειπόμενα της μάχης συγκαταλέγονται ο θάνατος του στραγτηγού Ιπποκράτη, η σωτηρία του Αλκιβιάδη από τον Σωκράτη, καθώς και η πρώτη στην ιστορία χρήση φλογοβόλου στην άλωση του Δήλιου από τους Θηβαίους.

Συμπεράσματα

Οι Θηβαίοι είχαν την τύχη να έχουν στις τάξεις τους έναν χαρισματικό στρατηγό, τον Παγώνδα. Ένας τολμηρός στρατηγός που δεν δίστασε να καινοτομήσει για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την υπερδύναμη της εποχής, Αθήνα. Το σχέδιο του μας ακούγεται σήμερα κάπως απλό αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ήταν ο πρώτος που το εφήρμοσε και ήταν τότε αμφίβολης επιτυχίας. Αν οι Αθηναίοι δεν είχαν μπερδευτεί ίσως και να είχε αποτύχει το τέχνασμά του. Η αποδοχή του ρίσκου όμως από μέρους του ήταν αυτό που τον δικαίωσε τελικά.
Οι Αθηναίοι δεν αποτόλμησαν άλλη χερσαία εκστρατεία έκτοτε. Όλες οι επιθετικές τους κινήσεις θα γίνοτανε πλέον με το ναυτικό και τους πεζοναύτες, άλλη μια καινοτομία του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ο παραδοσιακός τρόπος μάχης της αρχαίας Ελλάδας, η οπλιτική μάχη, άρχισε να σβήνει σιγά-σιγά αν και οι οπλίτες παρέμειναν το βασικό τμήμα όλων των ελληνικών στρατών μέχρι και την επικράτηση των Ρωμαίων.

Παρασκευή 25 Ιουνίου 2010

Ιστορικά Διλήμματα (Μέρος Δ')


Η ΜΑΧΗ

Αν η μάχη πραγματοποιούταν με αυτούς τους αριθμούς, δηλαδή 250.000 Πέρσες πεζοί και 50.000 ιππείς εναντίον 60.000 Ελλήνων πεζών ( 10.000 Σπαρτιάτες) και 10.000 ιππέων τότε σήμερα θα μελετούσαμε μία επική πραγματικά μάχη. Το κλειδί της ελληνικής νίκης θα ήταν κατά πόσο το ιππικό θα μπορούσε να αποτρέψει την περικύκλωση της οπλιτικής φάλαγγας από τους πολυπληθέστερους Πέρσες ιππείς μέχρι να προλάβει η φάλαγγα να προελάσει και να συντρίψει τον όχλο που αποτελούσε τον Περσικό πεζικό. Αντίθετα οι Πέρσες θα έπρεπε να προβάλλουν σθεναρή άμυνα με το πεζικό τους ώσπου να προλάβει το ιππικό τους να πραγματοποιήσει κυκλωτική κίνηση και να επιτεθεί στην φάλαγγα από τα νώτα. Σε αυτή την μάχη πιστεύω ότι ο Ελληνικός στρατός θα επικρατούσε γιατί στην πρώτη κιόλας σύγκρουση με την φάλαγγα το πεζικό των Περσών θα υποχωρούσε άτακτα. Αν οι Έλληνες δεν καταδιώκανε τους πεζούς αλλά βαδίζανε συντεταγμένοι και εναντίον των ιππέων τότε θα χαρίζανε στα ελληνικά όπλα μία ακόμη μεγαλειώδη νίκη.
Αν βέβαια οι Έλληνες καθυστερούσαν και ο Ξέρξης προήλαυνε μέχρι την Θεσσαλία και ένωνε τον στρατό του με του Μαρδόνιου, τότε το αποτέλεσμα θα ήταν διαφορετικό. Ο ελληνικός στρατός θα στερούνταν 10.000 πεζούς αλλά κυρίως 10.000 ιππείς από την βόρεια Ελλάδα. Ο περσικός στρατός θα έφτανε τις 330.000 περίπου πεζούς και 70.000 ιππείς σύνολο 400.000 άντρες. Για να επιχειρήσουν οι Έλληνες οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια στην Θεσσαλική πεδιάδα εναντίον τόσο πολλών ιππέων, θα χρειαζόταν τουλάχιστον 100.000 οπλίτες. Καθώς τέτοιος αριθμός φαντάζει εξωπραγματικός για την Ελλάδα, στην περίπτωση αυτή οι Έλληνες θα περιοριζόταν ακόμη μία φορά στην άμυνα και ο Ευρυβιάδης θα αποδεικνυότανε σωστός στις προβλέψεις του ενώ ο Θεμιστοκλής θα είχε προξενήσει μεγάλη συμφορά στην πατρίδα του.



ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Ο Ευρυβιάδης έπραξε όπως όριζε ο Λυκούργος και άφησε τον ηττημένο στρατό να διαφύγει. Ο Ηρόδοτος φαίνεται να συμφωνεί με την απόφαση των Ελλήνων να αφήσουν τον Ξέρξη να διαφύγει. Ο Πολύαινος επαινεί τον Θεμιστοκλή που τελικά συνέβαλε στην αναχώρηση του Βασιλιά από την Ευρώπη. Ακόμη και ο Κινέζος στρατηγός και φιλόσοφος SUN ZU συμβουλεύει τους στρατηγούς να μην καταδιώκουν ηττημένους στρατούς (SUN ZU, Η τέχνη του Πολέμου 7, 35-36). Η εξολόθρευση του Ξέρξη θα χρειαζόταν ακόμη μία ναυμαχία και τουλάχιστον δύο ακόμη μάχες. Η ναυμαχία (Μυκάλη) και η μάχη εναντίον του Μαρδόνιου (Πλαταιές) πραγματοποιήθηκαν τελικά με μεγαλειώδεις νίκες των Ελλήνων. Η τελική μάχη εναντίον του Ξέρξη δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ λόγω του παραδοσιακού Σπαρτιατικού συντηρητισμού. Το ρίσκο ήταν βέβαια μεγάλο αλλά οι Έλληνες έχασαν μία μοναδική ευκαιρία να απαλλαγούν από τους Πέρσες για πάντα. Η ανάμειξη των Περσών στον Πελοποννησιακό Πόλεμο καθώς και η υποκίνηση τους για την έναρξη του Κορινθιακού φανερώνει ότι παρά τα προφανή οφέλη της φυγής του Ξέρξη, οι διάδοχοι του κατάφεραν με έμμεσο τρόπο να προξενήσουν τεράστιες καταστροφές στους Έλληνες. Οι απώλειες των Ελλήνων σε στρατιώτες και άμαχους κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων είναι ένα μικρό κλάσμα των απωλειών του δεύτερου μισού του Πελοποννησιακού και του Κορινθιακού Πολέμου.
Η ιδιαίτερα ειδεχθής Ανταλκίδειος Ειρήνη του 386 π.Χ. αποκαλύπτει το μέγεθος του σφάλματος που διέπραξε ο Ευρυβιάδης και οι Σπαρτιάτες. Οι Έλληνες έπρεπε να περιμένουν μισό ακόμη αιώνα μέχρι την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου για να απαλλαγούν από την Περσική Αυτοκρατορία, και να κυριαρχήσουν στον γνωστό μέχρι τότε κόσμο.



Βιβλιογραφία
Ηρόδοτος, «Ουρανία»
Πολύαινος. «Στρατηγήματα»
J.F.C. Fuller «Η Ιδιοφυής Στρατηγική του Μεγάλου Αλεξάνδρου»
Sun Zu «Η Τέχνη του Πολέμου»
Victor David Hanson «Πελοποννησιακός Πόλεμος», «What If?, No Glory That Was Greece»
Διόδωρος Σικελιώτης «Ιστορική Βιβλιοθήκη, Τόμος Ζ΄»

Πέμπτη 24 Ιουνίου 2010

Ιστορικά Διλήμματα (Μέρος Γ')


Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ


Με τον στρατό του Μαρδόνιου στην Θεσσαλία και του Ξέρξη στην ανατολική Θράκη η κατάσταση στην χερσόνησο του Αίμου θα αποτελούσε ένα διπλωματικό και στρατηγικό γρίφο. Ο Ξέρξης σίγουρα δεν θα καθόταν άπραγος στην Θράκη περιμένοντας κάποιον από τους σατράπες του να έρθει να τον σώσει. Θα καταλάμβανε όλη την περιοχή της Θράκης και θα προσλάμβανε και πολλούς ντόπιους μισθοφόρους. Έπειτα θα προήλαυνε μέσα από την Μακεδονία όπου θα αναγκαζόταν ακόμη μία φορά να υποταχθεί στον Μεγάλο Βασιλιά και θα κατέληγε στην Θεσσαλία για να ενωθεί με τον στρατό του Μαρδόνιου. Από την Θεσσαλία θα μπορούσε να εξαπολύσει μια κολοσσιαία επίθεση κατά των πόλεων της νοτίου Ελλάδος καθώς οι Έλληνες σε αυτή την περίπτωση θα ήταν αναγκασμένοι να καθηλωθούν σε αμυντικούς σχεδιασμούς. Οποιαδήποτε ελληνική επιθετική ενέργεια στην ανοικτή Θεσσαλική πεδιάδα, δεδομένης της τεράστιας αριθμητικής υπεροχής των Περσών σε ιππικό, θα ισοδυναμούσε με αυτοκτονία.
Για να σιγουρέψουν οι νότιοι Έλληνες την ολοκληρωτική νίκη έναντι του Βασιλιά έπρεπε οπωσδήποτε να πάρουν με το μέρος τους και τους Έλληνες της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας. Έπρεπε ο ελληνικός στρατός να προελάσει ταχύτατα και να συγκρουστεί με τον Μαρδόνιο πριν αυτός ενωθεί με τον Ξέρξη. Μετά την νίκη στην Θεσσαλία (πράγμα καθόλου εύκολο), θα έπρεπε να προελάσει μέχρι την κεντρική Μακεδονία. Έτσι οι βόρειο-Ελλαδίτες θα ένιωθαν ασφαλείς και θα ένωναν τις δυνάμεις τους με τους υπόλοιπους Έλληνες κατά των Ασιατών. Μετά την ένωση των Ελλήνων θα έπρεπε να διεξαχθεί ακόμη μία μάχη, η κρισιμότερη όλου του πολέμου.
Η μάχη αυτή θα διεξαγόταν πιθανότατα στην αρχαία Παιονία, σημερινά Σκόπια και νότια Σερβία. Ο Βασιλιάς θα προήλαυνε κατά των Ελλήνων αλλά θα απέφευγε την κατά μήκος των ακτών πορεία λόγω της επικράτησης του Ελληνικού ναυτικού. Εάν η σύγκρουση λάμβανε χώρα κοντά στη θάλασσα οι Έλληνες θα αποβίβαζαν τον στόλο τους πίσω από τους Πέρσες και θα τους περικύκλωναν. Η μάχη θα τελείωνε πριν καν αρχίσει. Λογικά ο Ξέρξης θα κατευθυνόταν από τη βόρεια πλευρά της Ροδόπης προς την σημερινή Νις της Σερβίας και μετά θα ακολουθούσε νότια κατεύθυνση προς σημερινά Σκόπια και μετά Θεσσαλονίκη.
Οι Έλληνες θα τον συναντούσαν είτε στην βόρεια Μακεδονία, είτε στην Παιονία και η μάχη θα διεξαγόταν κοντά σε κάποιο από τα μεγάλα ποτάμια της περιοχής. Η επικράτηση των Ελλήνων σε αυτή την μάχη δεν είναι βέβαιη καθώς οι Πέρσες θα πολεμούσαν για την επιβίωση τους. Η υποχώρηση θα σήμαινε για αυτούς σίγουρο θάνατο καθώς στις τάξεις του Ελληνικού στρατού θα είχαν ενταχθεί πλέον πολλοί ιππείς από τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία. Πιθανή ελληνική νίκη θα κατατρόπωνε ανεπανόρθωτα την Περσική Αυτοκρατορία και θα την συρρίκνωνε, αν όχι θα την κατέστρεφε. Τυχόν επικράτηση του Βασιλιά θα σήμαινε ότι ο Ελληνικός στόλος θα έπρεπε να οπισθοχωρήσει για να υπερασπιστεί την Ελλάδα ακόμη μία φορά «εντός των τειχών». Η Περσική φωτιά θα απειλούσε και πάλι όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και ολόκληρο τον δυτικό πολιτισμό που βρισκόταν ακόμη σε νηπιακή ηλικία.


ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

Εφόσον οι Έλληνες ήταν οι νικητές του πολέμου μέχρι στιγμής και είχαν την πρωτοβουλία των κινήσεων θα ήταν σωστό να ερευνήσουμε τις σχέσεις των πόλεων-κρατών και πώς είχαν διαμορφωθεί μέχρι το πολεμικό συμβούλιο στην Άνδρο.
Οι Σπαρτιάτες με το απίστευτο θάρρος και την τόλμη τους να αντιπαρατεθούν στον στρατό του Βασιλιά στις Θερμοπύλες με τόσους λίγους άντρες, είχαν κερδίσει επάξια την αρχηγία των Ελλήνων στον πόλεμο. Ο Λεωνίδας με τριακόσιους Όμοιους οπλίτες της Σπάρτης, εφτακόσιους Θεσπιείς και χίλιους περίπου οπλίτες από διάφορες άλλες πόλεις κατάφεραν να αντισταθούν στον απειράριθμο ασιατικό στρατό για μία ολόκληρη εβδομάδα, και νικήθηκαν ύστερα από προδοσία. Οι Έλληνες έχασαν όχι περισσότερους από πεντακόσιους άντρες ενώ οι απώλειες των Περσών υπολογίζονται στις 25,000 άντρες. Ύστερα από λίγο καιρό η Αθήνα καταστράφηκε και η Σπάρτη φάνταζε ως η μοναδική ελπίδα του Ελληνισμού.
Η ναυμαχία της Σαλαμίνος άλλαξε όμως τις ισορροπίες μέσα στον Ελληνικό συνασπισμό. Ο θρίαμβος των ελληνικών τριηρών ανέδειξε την ναυμαχία ως την καθοριστική στιγμή των Περσικών Πολέμων. Μετά το πέρας της ναυμαχίας παύει η όποια επιθετικότητα από μέρους των εισβολέων, ενώ οι Έλληνες παίρνουν θάρρος και αναλαμβάνουν στρατηγικές πρωτοβουλίες. Οι πρωταίτιοι και κύριοι πρωταγωνιστές του ελληνικού θριάμβου ήταν οι Αθηναίοι. Ο Θεμιστοκλής ξεγέλασε και παρέσυρε τον Ξέρξη σε ναυμαχία σε στενό θαλάσσιο πέρασμα όπου το μεγάλο αριθμητικό του πλεονέκτημα ήταν όχι μόνο άχρηστο αλλά και επιζήμιο καθώς πολλά περσικά πλοία συγκρούστηκαν μεταξύ τους κατά την διάρκεια της μάχης και βυθιστήκανε. Οι Αθηναίοι ναύτες ανέλαβαν την πιο δύσκολη αποστολή κατά την διάρκεια της ναυμαχίας, να αντιπαρατεθούν στους εξίσου έμπειρους και αξιόμαχους Φοίνικες του περσικού στόλου, και τα κατάφεραν περίφημα. Η Αθήνα είχε γίνει πλέον η ηγέτιδα πόλη του ελληνισμού που κατάφερε να εκδιώξει τον Βασιλιά από την Ευρώπη.
Στο συμβούλιο της Άνδρου έχουμε τα πρώτα σημάδια του “ψυχροπολεμικού” κλίματος που άρχισε να επικρατεί μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, όπως και με τους συμμάχους πριν ακόμη από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου όταν διαφαινόταν η ήττα της Γερμανίας. Οι Αθηναίοι ήθελαν να πλεύσουν στον Ελλήσποντο, να νικήσουν ξανά τον στόλο του Ξέρξη και να καταστρέψουν την γέφυρα Ευρώπης-Ασίας ώστε να καταστεί η πόλη τους η αδιαφιλονίκητη ηγέτιδα των Ελλήνων.
Αυτό θα ήταν το χειρότερο πιθανό ενδεχόμενο για τους Σπαρτιάτες. Σε αυτή την περίπτωση θα έπρεπε να βαδίσουν και εναντίον του Μαρδόνιου και εναντίον του Ξέρξη με μεγάλες δυνάμεις ώστε να είναι αυτοί που θα εξοντώσουν τον Βασιλιά και το τέλος του πολέμου να βρει αυτούς ως ηγέτες του Ελληνισμού. Αυτός είναι και ο λόγος που οι Σπαρτιάτες έστειλαν όλους σχεδόν τους οπλίτες τους στις Πλαταιές εναντίον του Μαρδόνιου. Για να μειώσουν το κύρος της Αθήνας και να αυξήσουν το δικό τους.
Το μεγάλο πρόβλημα για τους Σπαρτιάτες θα ήταν ότι δεν θα μπορούσαν να στείλουν τόσους πολλούς Όμοιους στην βόρεια Ελλάδα όπου θα διεξαγόταν και η τελική αναμέτρηση, λόγω του κινδύνου εξέγερσης των Μεσσηνίων που ελλόχευε πάντα, αλλά θα έπρεπε να βασιστούν σε συμμαχικές δυνάμεις. Μία ενδεχόμενη ήττα των Σπαρτιατών στον βορρά θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του Θεμιστοκλή.

ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ

Για να προσεγγίσουμε το αποτέλεσμα της τελικής μάχης μεταξύ του Ξέρξη και των Ελλήνων θα πρέπει πρώτα να υπολογίσουμε τις δυνάμεις που θα μπορούσαν να παρατάξουν οι αντίπαλοι στο πεδίο της μάχης. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι ο στρατός το Βασιλιά έφτανε το ένα εκατομμύριο άντρες. Πολλοί ιστορικοί θεωρούν αυτό τον αριθμό υπερβολικό. Για τα δεδομένα μιας χαώδους αυτοκρατορίας με τόσο μεγάλο πληθυσμό ο αριθμός δεν είναι καθόλου υπερβολικός αν λάβουμε υπόψιν δύο στοιχεία. Πρώτον, ο στρατός αυτός συνόδευε τον Μεγάλο Βασιλιά της Ασίας. Δεν είναι δυνατόν να δεχόμαστε ότι ισχυροί σατράπες μπορούσαν σχετικά εύκολα να συγκεντρώσουν στρατό εκατό χιλιάδων και ο Βασιλιάς δεν μπορούσε να μαζέψει ένα εκατομμύριο. Δεύτερον, ο Ηρόδοτος στον εξωπραγματικό αυτόν αριθμό δεν αναφέρει μόνο τους μάχιμους στρατιώτες αλλά ολόκληρο το εκστρατευτικό σώμα. Αυτό σημαίνει ότι οι μάχιμοι δεν πρέπει να ξεπερνούσαν τις πεντακόσιες χιλιάδες. Αν λάβουμε υπόψιν ότι ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Αρχίδαμος συγκέντρωσε εξήντα χιλιάδες στρατιώτες κατά την πρώτη εισβολή των Πελοποννησίων για την δήωση της Αττικής το 431 π.Χ. (δεδομένης της τεράστιας διαφοράς δυναμικότητας Σπάρτης-Περσίας), οι πεντακόσιες χιλιάδες στρατιώτες φαντάζει λογικός αριθμός για τον στρατό του Ξέρξη.
Οι απώλειες των Περσών μέχρι και την Σαλαμίνα πρέπει να προσέγγιζαν τις εκατό χιλιάδες. Είκοσι πέντε χιλιάδες στις Θερμοπύλες, γύρω στις δέκα χιλιάδες στο Αρτεμίσιο και στην απόπειρα περίπλου της Εύβοιας, και γύρω στις εξήντα χιλιάδες στη Σαλαμίνα καθώς από τα περσικά πλοία που βυθιζότανε δεν γλίτωνε κανείς. Οι αριθμοί που αναφέρω στις απώλειες των ναυμαχιών είναι οι πεζοί που επιβιβαζόταν στα πλοία για την ισχυροποίηση τους και δεν αναφέρομαι καθόλου στους ναύτες που χάθηκαν.
Ο Ξέρξης λοιπόν αφού άφησε στον Μαρδόνιο εκατό χιλιάδες άντρες θα πρέπει να αναχώρησε για την Ασία με περίπου τριακόσιες χιλιάδες. Ο κύριος όγκος του Βασιλιά θα αποτελούταν από ιππείς και πεζικάριους καθώς οι περισσότεροι τοξότες λογικά θα είχαν επιβιβαστεί στα πλοία για την ναυμαχία στην Σαλαμίνα. Μία αναλογία 250.000 πεζοί – 50.000 ιππείς φαντάζει λογική δεδομένου του περιορισμένου ρόλου του ιππικού στον πόλεμο μέχρι στιγμής. Θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και περίπου είκοσι χιλιάδες Θράκες μισθοφόρους που ο Ξέρξης θα μπορούσε να προσλάβει.
Ο στρατός των Ελλήνων θα αποτελούταν από δέκα χιλιάδες Σπαρτιάτες, γύρω στις σαράντα χιλιάδες οπλίτες από τις Ελληνικές πόλεις-κράτη και τη Μακεδονία και γύρω στις δέκα χιλιάδες ιππείς από τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία. Είναι επίσης πιθανό ο τύραννος των Συρακουσών Γέλων, ο οποίος τον προηγούμενο χρόνο είχε συντρίψει τους Καρχηδονίους στην Σικελία, να έστελνε γύρω στους δέκα χιλιάδες στρατιώτες για να αποκομίσει και αυτός οφέλη από την συντριβή του Ξέρξη.

Τρίτη 22 Ιουνίου 2010

Ιστορικά Διλήμματα (Μέρος Β')


ΝΑΥΤΙΚΗ ΥΠΕΡΟΠΛΙΑ

Είχαν όμως οι Έλληνες την επιχειρησιακή δυνατότητα να καταστρέψουν την γέφυρα του Ελλησπόντου και να αποκλείσουν τον Μεγάλο Βασιλιά στην Ευρώπη? Με την ναυμαχία της Σαλαμίνας οι Έλληνες είχαν εξασφαλίσει την υπεροπλία στο δυτικό Αιγαίο μόνο. Ο στόλος των Περσών είχε υποστεί δεινή ήττα μεν, αλλά εξακολουθούσε να αριθμεί περισσότερα πλοία από τον ελληνικό καθώς ένα μεγάλο μέρος των πλοίων δεν πρόλαβαν να πάρουν μέρος στην ναυμαχία στις ακτές της Αττικής. Αν συνυπολογίσουμε και τα πλοία που λογικά θα είχε αφήσει ο βασιλιάς για να φυλάνε την γέφυρα και τα πλοία που ήταν φρουρά των λιμανιών της Ιωνίας και θα σπεύδανε να βοηθήσουν τον ηγεμόνα τους τότε το αριθμητικό πλεονέκτημα των Περσών πρέπει να πλησίαζε το 2:1. Θα χρειαζόταν ακόμη μία μεγάλη ναυμαχία για την κυριαρχία στο ανατολικό Αιγαίο που πραγματοποιήθηκε ύστερα από λίγους μήνες στο ακρωτήριο της Μυκάλης.
Παρά την αριθμητική υπεροχή των Περσών, ο ελληνικός στόλος διέθετε δύο μεγάλα πλεονεκτήματα έναντι των αντιπάλων του. Διέθετε καλύτερη ποιότητα πλοίων, πληρωμάτων και διοικητών, και πολύ καλύτερη ψυχολογία. Το ψυχολογικό πλεονέκτημα έγκειται στον θρίαμβο πριν από λίγες μέρες στην Σαλαμίνα καθώς και στην καταδίωξη του εχθρικού στόλου. Ο Ναπολέοντας έλεγε ότι το ψυχολογικό πλεονέκτημα είναι ίσο με αριθμητική αναλογία 3:1 έναντι του εχθρού. Όμως το μεγάλο πλεονέκτημα ήταν η ποιότητα των πληρωμάτων. Η ελίτ του Περσικού στόλου, τα Φοινικικά και τα Κυπριακά πλοία και πληρώματα βρισκόταν στο βυθό των στενών της Αττικής. Τα εναπομείναντα πλοία και πληρώματα δεν είχαν ούτε την εκπαίδευση ούτε την οργάνωση να αντιμετωπίσουν τους άριστα εκπαιδευμένους και με υψηλό φρόνημα Έλληνες ναυτικούς.
Η ναυμαχία θα δινόταν κάπου στον Ελλήσποντο όπως πολλές μεταγενέστερες κρίσιμες ναυμαχίες (Πελοποννησιακός Πόλεμος, Οθωμανική κατάκτηση της Κρήτης). Τα ανοιχτά του Ελλησπόντου είναι μία ιδιαίτερη θάλασσα. Οι ισχυροί άνεμοι που πνέουν συχνά στην περιοχή καθώς και τα πολύ δυνατά ρεύματα έχουν πολλές φορές χαλάσει την συνοχή οργανωμένων στόλων τόσο ώστε να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους προτού καν αρχίσει η ναυμαχία. Χωρίς να είναι σίγουρο ότι κάτι τέτοιο θα συνέβαινε και με τον Ελληνικό στόλο, είναι γενικά παραδεκτό ότι οι αντίξοες συνθήκες συνήθως ευνοούν τον ασθενέστερο αντίπαλο. Το πιθανότερο είναι ότι οι Έλληνες θα καταναυμαχούσαν τον Περσικό στόλο ξανά (όπως έγινε και στη Μυκάλη) αλλά με περισσότερες απώλειες από την Σαλαμίνα λόγω του ανοικτού πεδίου μάχης, που δίνει πλεονέκτημα στον μεγαλύτερο στόλο αλλά και λόγω ότι οι Πέρσες τώρα θα μάχονταν για την ίδια τους την ζωή και θα πολεμούσαν με ιδιαίτερο φανατισμό. Η έλλειψη όμως των έμπειρων Φοινίκων και Κυπρίων ναυτικών θα ήταν η Αχίλλειος πτέρνα του στόλου του βασιλιά και θα καθόριζε το αποτέλεσμα υπέρ των Ελλήνων.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ

Η κατάσταση στην Περσική Αυτοκρατορία θα περιπλεκόταν ιδιαίτερα αν ο Βασιλιάς έμενε αποκομμένος στην Ευρώπη. Πολλές επαρχίες θα ξεκινούσαν επανάσταση με πρώτη την Αίγυπτο. Οι Αιγύπτιοι θα μάθαιναν πρώτοι από όλους τα νέα και παρακινούμενοι από τον πατριωτικό τους ζήλο θα επαναστατούσαν διεκδικώντας την ανεξαρτησία τους. Πολύ αργότερα από τους Αιγυπτίους θα ξεσηκωνόταν οι λαοί της κεντρικής Ασίας. Τα νέα της τραγικής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει ο Αυτοκράτορας θα αργούσαν να φτάσουν τόσο μακριά, αλλά όταν οι πολεμικοί λαοί, Βάκτριοι, Σογδιανοί, Μασσαγέτες, πληροφορούνταν για το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η αυτοκρατορία σίγουρα θα επαναστατούσαν. Τα Ινδικά βασίλεια που ήταν φόρου υποτελή στους Πέρσες αποτελούν ένα ερωτηματικό. Ο μεγαλύτερος εχθρός των Ινδών της Πενταποταμίας (Punjab) δηλαδή των φυλών που ζούσαν γύρω από τον Ινδό ποταμό (Άσπιοι, Γουριαίοι, Ασπάσιοι, Ασσακηνοί, Αστακηνοί, Νυσσαίοι, Μαλλοί), ήταν οι ομοεθνείς τους που κατοικούσαν στην περιοχή του ποταμού Γάγγη (όπως συμβαίνει και σήμερα με την διαμάχη Ινδίας-Πακιστάν). Η συμμαχία-υποτέλεια τους στην Περσική Αυτοκρατορία ήταν ικανή να αποτρέψει οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια εναντίον τους από κάθε εχθρό. Το στρατηγικό βάθος και τα μέσα που μπορούσε να διαθέσει ο Μεγάλος Βασιλιάς καθιστούσαν τον πόλεμο μέσα στα σύνορα της Αυτοκρατορίας καθαρή αυτοκτονία. Οπότε το πιθανότερο είναι οι Ινδοί να μην αποστατούσαν από τους Πέρσες.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα των Περσών θα ήταν οι Μήδοι. Οι Μήδοι ήταν οι προκάτοχοι της τεράστιας ασιατικής αυτοκρατορίας. Ο Κύρος Β΄ (590-529 π.Χ), ο επονομαζόμενος και Μέγας, ανέτρεψε τον Βασιλιά των Μήδων και παππού του Αστυάγη το 550 π.Χ. και σχημάτισε την Περσική Αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών. Όπως είναι φυσικό οι Μήδοι αντιμετώπιζαν τους Πέρσες με αρκετή υπεροψία και περίμεναν την κατάλληλη στιγμή για να ξαναγίνουν αυτοί οι κυρίαρχοι στην Ασία. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως ο Ξέρξης έστειλε πρώτους τους Μήδους εναντίων των Ομοίων της Σπάρτης στα στενά των Θερμοπυλών. Τους έστειλε σε σίγουρο θάνατο για δύο κυρίως λόγους. Για να εξοντώσει, μέσω των Σπαρτιατών, τους πιο δυνατούς και επικίνδυνους στρατιώτες των Μήδων αλλά και για να τους ταπεινώσει. Και τα κατάφερε περίφημα. Οι Μήδοι λοιπόν θα εξεγειρόταν και έχοντας το πλεονέκτημα της εγγύτητας στην καρδιά της Περσικής Αυτοκρατορίας θα αποτελούσαν την πιο σημαντική απειλή για τους Αχαιμενίδες.
Ο πραγματικός κίνδυνος για τον Ξέρξη όμως θα προερχόταν μέσα από την οικογένεια του. Οι Πέρσες, όπως και οι περισσότεροι ασιάτες (πχ Οθωμανοί), είχαν ως πρακτική την φυσική εξόντωση όλων των πιθανών διαδόχων του Βασιλιά. Ενώ οι ικανότεροι εκτελούνταν, οι λιγότερο ικανοί στέλνονταν διοικητές σε απομακρυσμένες περιοχές με περιορισμένους πόρους και ευκαιρίες εξέλιξης. Καθώς οι περισσότεροι Πέρσες θα τον θεωρούσαν ήδη πεθαμένο θα ξεκινούσε η κούρσα της διαδοχής. Μόνο που οι περισσότερο ικανοί συγγενείς του Ξέρξη θα ήταν ήδη νεκροί. Και όλοι οι υποψήφιοι διάδοχοι θα αδιαφορούσαν για την τύχη του και το πιθανότερο είναι ότι ο Βασιλιάς δεν θα λάμβανε καμιά βοήθεια καθώς όλοι οι σατράπες θα έψαχναν να βρουν άλλους ισχυρούς συμμάχους. Οι δυνατότεροι σατράπες θα πολεμούσαν μεταξύ τους (όπως και οι Διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου) ώσπου να αναδειχθεί ο ισχυρότερος ή να αλληλοκαταστρεφόταν.
Η Ιωνία θα αποστατούσε επίσης καθώς οι Έλληνες της Μικρά Ασίας θα αναθαρρούσανε, και η Περσική Αυτοκρατορία, αν δεν διαλυόταν, θα συρρικνωνόταν σε πολύ μεγάλο βαθμό και θα αποτελούσε στην καλύτερη περίπτωση μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη. Σε αυτή την περίπτωση οι Πέρσες δεν θα αποτελούσαν πλέον απειλή για τον Ελληνισμό και ούτε θα αναμειγνυόταν με καταστρεπτικές συνέπειες (Πελοποννησιακός, Κορινθιακός πόλεμος) στις ελληνικές υποθέσεις.
Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο κάποιος ισχυρός άντρας της βασιλικής οικογένειας να αναλάμβανε την εξουσία της Περσικής Αυτοκρατορίας και ύστερα από λίγα χρόνια να ήθελε να εκδικηθεί για την ντροπή που υπέστη ο συγγενής του και να λάμβανε χώρα και τρίτη Περσική εισβολή στην Ελλάδα με απρόβλεπτες συνέπειες. Αυτό σημαίνει ότι ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ίσως να μην συνέβαινε ποτέ επειδή οι Έλληνες θα ήταν αναγκασμένοι να αφήσουν στην άκρη τις διαφορές τους για την αντιμετώπιση της κοινής απειλής(όπως έκαναν οι Αθηναίοι με τους Αιγινήτες στην εκστρατεία του Ξέρξη). Όλα αυτά βέβαια αν και μόνο αν ο Ξέρξης έχανε τον πόλεμο. Τι θα γινόταν αν ο στρατός του Βασιλιά επικρατούσε τελικά?

Δευτέρα 21 Ιουνίου 2010

Ιστορικά Διλήμματα (Μέρος Α')




ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ

Μία από τις ενδιαφέρουσες και συναρπαστικές ενασχολήσεις των ιστορικών, ιδιαίτερα όσων ασχολούνται με τον τομέα τις στρατιωτικής ιστορίας, είναι ο υπολογισμός των συνεπειών αν μία στρατιωτική αναμέτρηση είχε διαφορετικό αποτέλεσμα από αυτό που έχει πραγματικά συμβεί. Ένα πραγματικά εκπληκτικό άρθρο με τίτλο “No glory that was Greece” έχει γράψει ο Victor David Hanson στο βιβλίο “What If?” και πραγματεύεται τις συνέπειες μίας Περσικής νίκης στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Ολόκληρο το βιβλίο “What If?” πραγματεύεται στιγμές όπου η ιστορία θα μπορούσε κάλλιστα να είχε αλλάξει τροχιά από την αρχαιότητα (υποτιθέμενος θάνατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη μάχη του Γρανικού ποταμού), στην αναγέννηση (θρίαμβος της Ισπανικής Αρμάδας επί του Αγγλικού στόλου το 1588) μέχρι και την σύγχρονη εποχή (αποτυχία της απόβασης στη Νορμανδία). Εκτός από το αποτέλεσμα μίας μεμονωμένης μάχης είναι ενδιαφέρον να εξετάζουμε στιγμές στην ιστορία ενός λαού που καθόρισαν την πορεία της ανθρωπότητας και πώς η ροή της ιστορίας θα είχε αλλάξει αν οι πρόγονοι μας είχαν λάβει διαφορετικές αποφάσεις σε θέματα στρατηγικής ή ακόμα και οικονομικής πολιτικής. Τι θα είχε συμβεί αν οι Αθηναίοι μοιραζόταν μεταξύ τους τα κέρδη από τα μεταλλεία στο Λαύριο και δεν τα χρησιμοποιούσαν για να φτιάξουν τον πανίσχυρο στόλο τους? Τι θα είχε συμβεί άραγε αν ο Μέγας Ναπολέων αντί να επιτεθεί στη Ρωσία έστρεφε τον πανίσχυρο στρατό του νότια και εξαπέλυε επίθεση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία? Τι θα είχε συμβεί αν η Σοβιετική Ένωση προχωρούσε στα σχέδια της για πυρηνικοποίηση της Κούβας το 1963? Ας δούμε πρώτα τους παράγοντες που επηρεάζουν το αποτέλεσμα μιας στρατιωτικής αντιπαράθεσης.

Η ΕΚΒΑΣΗ ΕΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΥ

Το πιο συχνό σφάλμα που συνήθως κάνουμε είναι να προσπαθούμε να κρίνουμε το αποτέλεσμα ενός πολέμου μόνο από την έκβαση μίας ή και περισσοτέρων μαχών. Το αποτέλεσμα μίας μάχης κρίνεται από την ικανότητα του στρατιωτικού διοικητή να εκτιμήσει σωστά τις δυνάμεις του στρατού του σε σχέση με τον αντίπαλο στρατό, και να διατάξει σωστά τους άντρες του ώστε με επιθετικές κινήσεις ή/και αμυντικογενή παράταξη να μπορέσει να κερδίσει την μάχη. Όλες αυτές οι ενέργειες αποτελούν τον τομέα της τακτικής. Μία άλλη έννοια, αυτή της στρατηγικής είναι πολύ πιο σημαντική καθώς περιλαμβάνει περισσότερα και πιο περίπλοκα ζητήματα. Η στρατηγική πρώτα από όλα περιλαμβάνει την προετοιμασία του κρατικού μηχανισμού για τον επικείμενο πόλεμο. Έπειτα περιλαμβάνει και την σωστή επιλογή του αντιπάλου καθώς και την δημιουργία συμμαχιών ώστε ο συσχετισμός δυνάμεων να μην είναι εις βάρος του ενδιαφερόμενου να αρχίσει τον πόλεμο. Εκπληκτικά βιβλία σχετικά με αυτά τα θέματα αποτελούν τα έργα του Θουκυδίδη και του Δημοσθένη. Ένα ακόμη μεγάλο κομμάτι της στρατηγικής αποτελεί η οργάνωση, η εκπαίδευση και ο εφοδιασμός του στρατού. Ο Θουκυδίδης έγραψε ότι «ένας όχλος δεν είναι περισσότερο στρατός από ότι ένας σωρός από υλικά είναι ένα σπίτι». Μεγάλη σημασία στον τομέα της στρατηγικής παίζει και η δυνατότητα επιλογής του τόπου και του χρόνου διεξαγωγής των μαχών. Σύμφωνα με τον J.F.C. Fuller στο έργο του “Η Ιδιοφυής Στρατηγική του Μεγάλου Αλεξάνδρου” σε αυτούς τους δύο τομείς της στρατηγικής υπερείχε κατά πολύ ο Έλληνας στρατηλάτης και μπόρεσε να υπερισχύσει τόσο εύκολα και γρήγορα εναντίων, φαινομενικά, ισχυρότερων αντιπάλων. Το τελευταίο κομμάτι της στρατηγικής το αποτελούν τα λεγόμενα στρατηγήματα. Η λέξη στρατήγημα κατά τον Αδαμάντιο Κοραή σημαίνει «σόφισμα στρατηγού, σκοπόν έχοντος να νικήσει τους εχθρούς ή να μην νικηθεί από αυτούς». Τα στρατηγήματα αποτελούν έξυπνους τρόπους για να κερδιθεί μία μάχη ελαχιστοποιώντας το ρίσκο της αναμέτρησης. Από την αρχαιότητα ως σήμερα έχουν γραφτεί πολλά βιβλία σχετικά με την τακτική και την στρατηγική. Ορισμένοι σημαντικοί συγγραφείς στρατιωτικών εγχειριδίων είναι ο Αινείας ο Τακτικός (Πολιορκητικά), ο Πολύαινος (Στρατηγήματα), ο Κινέζος Sun Zu (Η τέχνη του Πολέμου), οι Βυζαντινοί Νικηφόρος Ουρανός (Τακτικά) και Συριανός Μάγιστρος (Ναυμαχίαι) , ο Πρώσος στρατάρχης Carl von Clausewitz με το μνημειώδες έργο του Vom Kriege (Περί του Πολέμου) και ο Γερμανός στρατάρχης Ρόμελ με το βιβλίο του Infanterie Greift an (Το Πεζικό Εφορμά).


ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Μετά την λήξη της ναυμαχίας της Σαλαμίνας και τον θρίαμβο του Ελληνικού στόλου ο Ξέρξης βρέθηκε σε δεινή θέση. Η ίδια του η ζωή κινδύνευε διότι ο στόλος που θα τον μετέφερε από την Ευρώπη πίσω στην Ασία είχε υποστεί ταπεινωτική ήττα. Η περίφημη γέφυρα του Ελλησπόντου φάνταζε ανυπεράσπιστη μπροστά σε επίθεση των Ελλήνων. Αν οι Έλληνες αποφασίζανε να καταστρέψουν τη γέφυρα τότε ο Μεγάλος Βασιλιάς θα έμενε αποκομμένος στην Ευρώπη. Ο ασιατικός στόλος απέπλευσε για τον Ελλήσποντο αμέσως μετά την ναυμαχία. Οι Έλληνες θεωρώντας επαρκείς τις δυνάμεις του βασιλιά ετοιμάστηκαν και για δεύτερη ναυμαχία καθώς υπέθεταν ότι οι Πέρσες βρίσκονται στο Φάληρο. Όταν οι Έλληνες συνειδητοποίησαν την φυγή του εχθρικού στόλου άρχισαν την καταδίωξη. Έχοντας φτάσει ως την Άνδρο και μη έχοντας δει ούτε ένα πλοίο του εχθρού, ο Ελληνικός στόλος αγκυροβόλησε στο νησί και συγκαλέστηκε πολεμικό συμβούλιο. Στο συμβούλιο ο υπερδραστήριος Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός Θεμιστοκλής πρότεινε τον άμεσο απόπλου για Ελλήσποντο και την καταστροφή της γέφυρας, ενώ ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Ευρυβιάδης, πιστός στις οδηγίες του Λυκούργου να αφήνουν τους νικημένους να υποχωρούν για να γνωρίζουν οι αντίπαλοι τους ότι με την υποχώρηση υπάρχει σωτηρία και να μην πολεμάνε μέχρις εσχάτων, αντιπρότεινε να αφήσουν τους Πέρσες και τον Ξέρξη να υποχωρήσουν ανεμπόδιστοι καθώς αν μείνουν στην Ευρώπη θα αναγκαστούν να πολεμήσουν και θα προξενήσουν μεγάλες καταστροφές στην Ελλάδα (Ηρόδοτος, Ουρανία 108). Επικράτησε η άποψη του Ευρυβιάδη και έτσι η γέφυρα έμεινε ανέπαφη. Οι Αθηναίοι όμως θέλοντας να εκδικηθούν τον Ξέρξη για την καταστροφή της πόλης τους ήθελαν να επιχειρήσουν μόνοι τους κατά της γέφυρας. Ο Θεμιστοκλής τους απέτρεψε και στη συνέχεια για προσωπικό του όφελος προειδοποίησε τον βασιλιά για τον κίνδυνο που διέτρεχε να αποκλειστεί στην Ευρώπη και έτσι εξασφάλισε την φιλία του Ξέρξη( Πολύαινος, Στρατηγημάτων 1, Θεμιστοκλής). Ο Ξέρξης γύρισε σώος στην Περσία και οι Έλληνες εξασφάλισαν τα ανατολικά τους σύνορα για πολλά χρόνια. Οι Πέρσες δεν εισέβαλλαν ποτέ ξανά στην Ευρώπη. Αντίθετα χρησιμοποίησαν με αρκετή επιτυχία την διπλωματία τους και υποστηρίζοντας ανά περίσταση κάποια πλευρά στους Ελληνικούς εμφυλίους πολέμους κατάφεραν να αποδυναμώσουν τις πόλεις-κράτη της νοτίου Ελλάδος

Κυριακή 20 Ιουνίου 2010

Ιμέρα Πολέμου


Πέρασαν τρία ολόκληρα χρόνια από τότε που αποφάσισα να ασχοληθώ με τη συγγραφή ιστορικού μυθιστορήματος και περίπου 6 μήνες που κυκλοφόρησε το πρώτο μου βιβλίο "Ιμέρα Πολέμου". Το κεντρικό θέμα του βιβλίου είναι η τεραστίων διαστάσεων μάχη μεταξύ Σικελιωτών Ελλήνων και Καρχηδονίων στη πεδιάδα της πόλης Ιμέρα στη βόρεια Σικελία το 480π.Χ.
Πολλοί άνθρωποι με έχουν ρωτήσει για ποιο λόγο επέλεξα αυτή τη συγκεκριμένη μάχη για να ασχοληθώ στο πρώτο μου βιβλίο, ποιο ήταν το στοιχείο που κέντρισε τη προσοχή μου τόσο ώστε με "ανάγκασε" να γράψω για αυτή την κάπως ξεχασμένη μάχη. Όσο δύσκολο και αν φαίνεται αυτό το ερώτημα η απάντηση είναι πολύ απλή για μένα.
Βλέπω την Ελλάδα και τον Ελληνισμό ως ένα σύνολο που επεκτείνεται πολύ πιο μακρυά από τα σύνορα του σύγχρονου Ελληνικού κράτους. Ο κύριος όγκος των Ελλήνων σήμερα ζει σε τρεις διαφορετικές χώρες με τρεις διαφορετικές θρησκείες και ομιλεί τρεις διαφορετικές γλώσσες. Στην Ιωνία ζουν πολλοί Έλληνες και είναι μουσουλμάνοι και ομιλούν τη Τουρκική, στη χερσόνησο του Αίμου είναι χριστιανοί ορθόδοξοι και ομιλούν την Ελληνική και στη Magna Grecia είναι χριστιανοί καθολικοί και ομιλούν την ιταλική. Αυτή η ομοιομορφία των πληθυσμών αυτών είναι η πρώτη αιτία που ασχολήθηκα με τη Μάχη της Ιμέρας.
Η δεύτερη, και ίσως κυριώτερη αιτία, είναι η πεποίθηση του αρχαίου ιστορικού Διόδωρου Σικελιώτη πως η εκστρατεία αυτή των Καρχηδονίων , που έγινε ταυτόχρονα με την εκστρατεία του Ξέρξη στη μητροπολιτική Ελλάδα, έγινε κατόπιν συμμαχίας και συννενόησης Περσών-Καρχηδονίων!! Αν ισχύει ο ισχυρισμός του Διόδωρου τότε πρέπει να αναθεωρήσουμε τις απόψεις μας περί "Περσικών Πολέμων" και να αρχίσουμε να υιοθετούμε τη θεωρία πως ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος συντελέστηκε τα έτη 480-479π.Χ.!! Μια σύγκρουση έφερε πολεμιστές από την Ινδία και την Ισπανία, την Αφρική και τη Βόρεια Γαλατία στα πεδία μάχης της Ιωνίας, της Ελλάδας και της Σικελίας. Μία τέτοια κινητοποίηση στρατευμάτων απαιτεί ολόκληρους λαούς να εργάζονται σκληρά για τον εξοπλισμό και ανεφοδιασμό για πολλά χρόνια.
Η μεθοδικότητα της διοικητικής μέριμνας τόσο των επιτιθέμενων όσο και των αμυνωμένων σε αυτή τη κολοσσιαία σύγκρουση αποτελεί στοιχείο που όσο και αν μελετηθεί δεν θα καταλάβουμε ποτέ όλο το ιστορικό πλαίσιο του Α'ΠΠ. Ο ηρωισμός, η αυτοθυσία, η αυταπάρνηση ο "υπέρ πάντων αγών" που συναντάμε σε κάθε πτυχή του πολέμου αυτού είναι πέραν της φαντασίας ακόμα και του πιο χαρισματικου μυθοπλάστη. Το μόνο που έκανα εγώ με το "Ιμέρα Πολέμου" ήταν να προσθέσω με μεγάλο σεβασμό (και πάντα κινούμενος μέσα σε ιστορικά πλαίσια) ένα μικρό λιθαράκι στην εξερεύνηση των αθέατων σημείων της πιο κρίσιμης αναμέτρησης στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού.
Αν έρθει στα χέρια σας το βιβλίο (εκδόσεις Degiorgio) ρίξτε το μια ματιά. Οι παρατηρήσεις σας είναι καλοδεχούμενες και απαραίτητες για να γίνομαι όλο και καλύτερος!